Ο Δικέφαλος αετός του Βυζαντίου VS Ο Μονοκέφαλος αετός του Πόντου

Χθες Κυριακή 24 Μαίου βρεθήκαμε στον Ι.Ν.Ταξιαρχών για τις εκδηλώσεις Μνήμη της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου. Εκεί δέχτηκα την ερώτηση : - Γιατί η σημαία σας δε φέρει το δικέφαλο αετό του Βυζαντίου που έχει και η εκκλησία μας και έχει μονοκέφαλο αετό; Σίγουρα την ίδια απορία θα την έχουν πολλοί. Θα ήθελα λοιπόν να μου επιτρέψετε να πω δυο λόγια για την ιστορία.

Ο δικέφαλος αετός, ως έμβλημα, έχει συνδεθεί με την ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η εξέλιξη του συγκεκριμένου εμβλήματος σηματοδότησε και το μετασχηματισμό του Βυζαντινού Κράτους.

Η τελευταία μορφή του δικέφαλου αετού εγκαινιάστηκε από τον Μιχαήλ Παλαιολόγο , ιδρυτή της τελευταίας δυναστείας, που είχε την τιμή να ανακαταλάβει την Κωνσταντινούπολη από τους Φράγκους .

Η γνωστή βυζαντινολόγος κ. Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ στο βιβλίο της “Γιατί το Βυζάντιο” αναφέρει σχετικά “όταν ο Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος το 1261 ανακατέλαβε την Κωνσταντινούπολη από τους σταυροφόρους (1204-1261) , επέβαλε ως έμβλημα της αυτοκρατορίας του τον δικέφαλο αετό –πριν ήταν ο ρωμαϊκός μονοκέφαλος αετός–, με το σκεπτικό ότι έπρεπε να κοιτά Ανατολή και Δύση, να αγκαλιάζει δηλαδή το βλέμμα του την ακεραιότητα των κτήσεων και των κατακτητικών επιδιώξεων της αναστημένης στην Κωνσταντινούπολη αυτοκρατορίας.

Ρώμη, λοιπόν, ονομαζόταν η αυτοκρατορία του Βυζαντίου –οι «έξω Ρώμης» είναι οι εκτός αυτοκρατορίας για τους Βυζαντινούς–, Ρωμανία, και όχι Ρουμανία, τα εδάφη που την απαρτίζουν, και βέβαια Ρωμαϊκή πολιτεία, Ρωμαϊκό κράτος και Ρωμαίοι οι πολίτες του. «Πιστός εν Χριστώ τω Θεώ βασιλεύς και αυτοκράτωρ Ρωμαίων» ο κάθε αυτοκράτορας· αυτός είναι ο επίσημος τίτλος του βυζαντινού αυτοκράτορα ως το τέλος της αυτοκρατορίας, ως το 1453...”.

Είναι γνωστό ότι οι Σταυροφόροι στις 13 Απριλίου 1204 είχαν εκπορθήσει την Κωνσταντινούπολη και είχαν καταλύσει την ελληνική Αυτοκρατορία του Βυζαντίου. Τότε, στον Πόντο, οι αδελφοί Δαβίδ και Αλέξιος Κομνηνός ιδρύουν την αυτοκρατορία της Τραπεζούντας και επιλέγουν ως έμβλημα τους τον δικέφαλο αετό του Βυζαντίου. Στόχος τους ήταν η ανακατάληψη της Βασιλεύουσας.

Όταν ο αυτοκράτορας της Τραπεζούντας Ιωάννης Β΄ Κομνηνός επισκέφτηκε την Κωνσταντινούπολη το 1282 υποχρεώθηκε από τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Παλαιολόγο να παρουσιαστεί μπροστά του με στολή δεσπότη και χωρίς τα επίσημα βυζαντινά εμβλήματα των αετών και τα πορφυρένια σανδάλια.

Αμέσως δε μετά, ύστερα από τις ευλογίες του γάμου του με την Ευδοκία, ο Ιωάννης Κομνηνός πήρε την άδεια από τον αυτοκράτορα και πεθερό του Μιχαήλ Παλαιολόγο να φέρει τα αυτοκρατορικά εμβλήματα, αλλά με τον αετό μονοκέφαλο και όχι δικέφαλο.

Εάν βρεθείτε ποτέ στη Θράκη και συγκεκριμένα στον ακριτικό Έβρο, σίγουρα θα επισκεφτείτε και τον Ι.Ν. της Κοσμοσώτειρας στις Φέρες. Ο ναός μοιάζει με την Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης. Εκεί θα δείτε το παλαιότερο έμβλημα, σύμβολο της Δυναστείας των Κομνηνών της Τραπεζούντας, που υπάρχει στην περιοχή από την βυζαντινή εποχή.

Η κ. Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, γράφει γι' αυτό το έμβλημα: “...η ύπαρξη στο νοτιοανατολικό εξωτερικό τείχος του ναού ενός κεραμικού αναγλύφου που παριστά τον μονοκέφαλο αετό, σύμβολο της αυτοκρατορίας και των αυτοκρατόρων μέχρι το 1261, μαρτυρά ότι στη μονή της Κοσμοσώτειρας ενταφιάστηκε πράγματι μέλος της βασιλικής οικογένειας και αποτελεί ισχυρή ένδειξη ότι έχουμε εδώ μαυσωλείο της οικογενείας των Κομνηνών”.

Να σημειώσουμε ότι η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας επέζησε 257 χρόνια. Επεσε το 1461, δηλαδή 8 χρόνια μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς.