Δόξα και Όνειδος

Πριν από δεκαετίες βρέθηκα στο μέσο μιας συζήτησης στο εξωτερικό. Ένας γιατρός μιλούσε για «ωμότητες» των Ελληνοκυπρίων σε βάρος των Τουρκοκυπρίων (εποχή ΕΟΚΑ Β). Δεν είχα ξανακούσει τέτοιο πράγμα και του το είπα. Με διέκοψε: «Ήμουν αυτόπτης!».

Κάθε λαός έχει τις δόξες του και κάθε δόξα συνοδεύεται αναγκαστικά από αποτρόπαιες πράξεις. Κατά κανόνα οι λαοί μαθαίνουν τη δόξα, αλλά όχι τις αποτρόπαιες πράξεις. Συνήθως προβάλλονται από τους αντιπάλους, φουσκωμένες, και από μερικούς ιστορικούς, συνήθως των άλλων ή και εκείνων του συγκεκριμένου λαού, αλλά χωρίς να διαδοθούν από επίσημα ή ανεπίσημα ΜΜΕ. Έτσι θα υπομνήσω μερικές τέτοιες επονείδιστες πράξεις. Δικές μας. Για όσες αφορούν ιδίως τα τελευταία 100 χρόνια δεν έχω επαρκή τεκμηρίωση. Τις άκουσα σα φήμες διατηρώντας σοβαρές επιφυλάξεις. Έτσι, ακόμη και αν ενέχουν αξιόλογη αλήθεια, αγνοώ τα δεδομένα που ενδεχομένως, ως ένα βαθμό, μπορεί να τις ερμηνεύουν. Αν κάποιος έχει περισσότερες πληροφορίες, θα ήταν μεγάλη προσφορά για όλους.

Οι Ελληνικές πολιτείες συνασπίσθηκαν και εκστράτευσαν κατά μιας πολιτισμένης πολιτείας, όπου έμενε ένας δανδής. Αυτός είχε ξελογιάσει την ομορφότερη γυναίκα του κόσμου και την έκλεψε, εκούσα (μαζί με τα χρυσαφικά της). Οι Έλληνες νίκησαν, όχι με παλικαριά, αλλά με δόλο, έσφαξαν ή εξανδραπόδισαν τον κόσμο και κατέκαψαν την πόλη με τα ιερά της (1194 π.Χ.).

Ο Αλέξανδρος προχωρεί ακάθεκτος. Όταν καταλαμβάνει την Περσέπολη, η πόλη, πανέμορφη, γεμάτη ιερά και θησαυρούς, καίγεται (333 π.Χ.).

Ο Αυτοκράτορας νίκησε του Βούλγαρους το 1014. Αιχμαλώτισε 15 000 άνδρες και τους τύφλωσε. Εμείς δοξάζομε το Βασίλειο Βουλγαροκτόνο, ενώ οι Βούλγαροι πενθούν σε κάθε επέτειο, διαιωνίζοντας το μίσος κατά των Βυζαντινών και, κατεπέκταση, των Ελλήνων. Φυσικά, το αναγραφόμενο, ακόμη και από ιστορικούς, περιστατικό δεν μπορεί να είναι εντελώς αληθινό. Η τύφλωση δεν γίνεται στιγμιαία. Πάνω από 6 τυφλωτικές επεμβάσεις την ώρα δεν μπορούν να γίνονται. Θα απαιτούνταν επομένως σχεδόν δύο χρόνια για να τυφλωθούν 15 000 άνδρες με καθημερινή εργασία!

Η Τριπολιτσά ελευθερώθηκε. Οι Τούρκοι κάτοικοι παραδόθηκαν στους Έλληνες. Ακολούθησε σφαγή εκείνων που είχαν παραδοθεί (1821).

Μετά την ένδοξη, νικηφόρο, μάχη κοντά στην Αράχωβα, σχηματίστηκε ένας πύργος από Τούρκικα κεφάλια (1826).

Οι Τούρκοι έκαναν τα αίσχιστα στον Ελληνικό πληθυσμό κατά τη Μικρασιατική καταστροφή. Οι Έλληνες τι κάναμε προηγουμένως κατά τη Μικρασιατική εκστρατεία; Οι φήμες για βιασμούς, δηώσεις και άλλες ωμότητες είναι έντονες στη γείτονα (1918-22). Ό,τι σχετικό έχει γραφεί στην Ελληνική βιβλιογραφία, έχει ασήμαντη διάδοση και αναγνωσιμότητα.

Στην ανταλλαγή πληθυσμών, οι μουσουλμάνοι κάτοικοι της Ηπείρου παρέμειναν στην Ελλάδα, επειδή θεωρούσαν τους εαυτούς τους Αλβανούς και όχι Τούρκους. Στην κατοχή προσπάθησαν να αποσπάσουν την Ήπειρο από την Ελλάδα ασκώντας αιματηρή βία. Η επέμβαση του ΕΔΕΣ κατέληξε σε εξουδετέρωσή τους με σφαγές και απώθησή τους στην Αλβανία. Δικαστική απόφαση λίγα χρόνια αργότερα τους καταδίκασε, άκουσα, ως εγκληματίες πολέμου και κατέσχεσε τις περιουσίες τους. Όσοι επιζούν και οι απόγονοί τους σήμερα αντιδρούν στην ανάπτυξη φιλικών σχέσεων με τη γείτονα. Άραγε, όλοι ανεξαιρέτως, γέροι, γυναίκες, παιδιά, ήταν εγκληματίες πολέμου;

Στην κατοχή πάλι, Βλάχοι αποφάσισαν να ιδρύσουν ανεξάρτητο Βλάχικο κράτος με πρωτεύουσα τη Σαμαρίνα. Αυτή τη φορά ήταν η επέμβαση του ΕΛΑΣ, λέγεται, που τους εξουδετέρωσε με παρόμοιο τρόπο ανατρέποντας τα σχέδιά τους να αποσπασθούν από την Ελλάδα.

Στον εμφύλιο Σλαβόφωνοι Μακεδόνες πολεμούσαν στο πλευρό του «δημοκρατικού» στρατού, όχι για να εγκαταστήσουν κομμουνισμό στην Ελλάδα, αλλά προσδοκώντας να αποσπασθεί η Μακεδονία και να γίνει ανεξάρτητο κράτος. Με τη λήξη των εχθροπραξιών έφυγαν στο εξωτερικό. Μετά το1980 επιτράπηκε να επιστρέψουν στην Ελλάδα όλοι οι Έλληνες κομμουνιστές πρόσφυγες. Οι Σλαβόφωνοι δεν επέστρεψαν αφού, προφανώς, δεν (ήθελαν να) είναι Έλληνες. Σήμερα οι περιουσίες τους ρημάζουν στην Ελλάδα ερειπωμένες, χωρίς κανένας να μπορεί να κάνει τίποτε γι΄ αυτές.

Στα Ιωάννινα έβλεπα κάπου κάπου κάποιον που ο πατέρας του ήταν γιος πρωτοπαλίκαρου του Ζέρβα. Όταν του έκανα το τραπέζι, ήπιε λίγο παραπάνω κι άρχισε να μας αφηγείται ιστορίες του πατέρα του, που γίνονταν ολοένα και πιο ανατριχιαστικές. Μας περιέγραψε με κάθε λεπτομέρεια πώς οι αριστεροί αντάρτες έκοβαν τα κεφάλια των δεξιών αιχμαλώτων τους. «Τουλάχιστον ο πατέρας μου πρώτα τους εκτελούσε κι ύστερα τους έκοβε τα κεφάλια», τέλειωσε την αφήγησή του.

Τα γεγονότα εξελίσσονται και πρώην εχθροί πρέπει να βρουν τρόπους να συνεννοηθούν, να συμβιώσουν, να συνεργασθούν. Απόλυτα σωστό! Με ποιους τρόπους όμως; Ένας είναι ο λανθασμένος, πιστεύω. Προσπαθούμε, καλοπροαίρετα, να ξεχάσουμε τι μας έκαναν αυτοί, οι βάρβαροι, ή να υποβαθμίσουμε τα σχετικά γεγονότα. Παραδείγματα: χαρίζομε στους Γερμανούς (1959) την αποζημίωση που όφειλαν να μας δώσουν, για την εγκληματική συμπεριφορά τους κατά αμάχων με τη ναζιστική λογική των αντιποίνων. Μετονομάζομε την τραγωδία της Σμύρνης σε «συνωστισμό» (2006).

Ο τρόπος είναι λανθασμένος, διότι αφενός οι πληγές που έχουν αφήσει οι εχθροί είναι βαθιές και δεν ξεχνιόνται για πολλές γενιές και αφετέρου η υποβάθμιση των πληγών είναι ένα συνειδητό ψέμα με προφανείς πολιτικές σκοπιμότητες και αυτό δεν το συγχωρούν οι πολίτες που είτε είναι οι ίδιοι παθόντες ή συνδέονται στενά με τους παθόντες. Πιο σωστός είναι, θεωρώ, ο άλλος τρόπος: Η νηφάλια παρουσίαση και των δικών μας ανομημάτων απέναντι στους εχθρούς μας, ανομημάτων που, φυσικά, ποτέ δεν λείπουν στους πολέμους. Μαθαίνοντάς τα, γνωρίζοντας έτσι τις συνθήκες υπό τις οποίες συνέβηκαν, είμαστε προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουμε επιχειρήματα τρίτων που στρέφονται εναντίον μας. Ένας Τούρκος συνάδελφός μου στην Αθήνα στάθηκε μπροστά στο άγαλμα του Κολοκοτρώνη και θαύμασε: «Για φαντάσου, εσείς τιμάτε για ελευθερωτή σας έναν άνθρωπο που εμείς θεωρούμε σφαγέα!». Ο Κολοκοτρώνης δεν ήταν υπεύθυνος, διορισμένος από μια νόμιμη, αναγνωρισμένη διεθνώς, κυβέρνηση για να εκτελεί διαταγές. Έδωσε αυτός τη διαταγή της σφαγής; Την ανέχθηκε σιωπηρά; Προσπάθησε να την εμποδίσει, αλλά δεν μπόρεσε; Πώς να απαντήσεις αγνοώντας την ιστορία; Προπάντων όμως, η κάθαρση έρχεται μόνον όταν ο φόβος και ο έλεος έρχονται στην επιφάνεια της κοινωνικής συνείδησης και αντιμετωπίζονται έτσι με νηφαλιότητα. Μόνον τότε μπορεί να γίνει ανεκτός ο αντίπαλος όταν έχει πια τελειώσει –με τον ένα ή τον άλλο τρόπο πάντοτε τελειώνει –η θερμή βία. Και τότε είναι δυνατή η εφαρμογή της ρήσης που άκουσα να είπε ένας εκλεκτός ιερωμένος. Οι γονείς του σφάχτηκαν μπροστά του από τους Γερμανούς στην Κρήτη κι αυτός είχε πάει για μετεκπαίδευση στη Γερμανία. «Πώς το άντεξες να έλθεις εδώ;» ρωτήθηκε. «Δεν καταλαβαίνεις» απάντησε. «Άλλο να θυμάσαι κι άλλο να συγχωρείς!»