Γενική Κτητική

Δεν είμαι φιλόλογος, αλλά χρήστης της γλώσσας. Αχίλλειος πτέρνα της γλώσσας μας είναι η γενική πτώση. Στις πολλές γλώσσες η γενική πτώση, του γένους, συμπίπτει με την κτητική, του κτήτορα. «Το κοπέλι του Γιώργου» εννοεί το δούλο του Γιώργου ή το γιο του. Το πρόβλημα είναι σοβαρότερο με τις γυναίκες. Όταν λέμε Αλέξανδρος Φιλίππου, εννοούμε το γενάρχη του Αλεξάνδρου. Όμως, όταν λέμε η Παπαδοπούλου, εννοούμε την κόρη ή τη σύζυγο του Παπαδόπουλου. Εκφέρεται σαν να ήταν κτήμα τους. Υπάρχουν όψεις ουσιαστικές και γραμματικές που οι δεύτερες απηχούν κατά κάποιον τρόπο τις πρώτες.

Ονομαστική είναι η πτώση του ονόματος. Η Μπουμπουλίνα ονομαζόταν σε ονομαστική, όχι κυρία Μπούμπουλη. Κι η Τζαβέλαινα. Κι η Μαστόρισσα, η Δασκάλα, η Βασίλισσα, έπαιρναν σε ονομαστική το όνομα του επαγγέλματός τους ή του επαγγέλματος του άντρα τους. Στην ονομαστική, το όνομά τους δεν δήλωνε ότι ήταν κτήμα κάποιου, όπως υπονοεί η γενική κτητική της σύγχρονης ονομασίας των γυναικών. Στην αρχαιότητα, παρά την ανδροκρατία, τα ονόματα των γυναικών ήταν σε ονομαστική. Σαπφώ, Λαΐς, Ασπασία. Όπως σήμερα ο γιος του Παπά ονομάσθηκε Παπαδόπουλος στην Πελοπόννησο και Παπαδέλης στη Μυτιλήνη, έτσι θάπρεπε κι η κόρη του να ονομάζεται αντίστοιχα Παπαδοπούλα και Παπαδέλα, αν θέλαμε να επισημαίνεται η γενιά στα παιδιά (ή στις συζύγους) χωρίς να υπονοούνται ως κτήματα. Η γραμματική σύμπτωση γενικής και κτητικής πτώσης υπονοεί κτητικές κοινωνικές σχέσεις. Η δυνατότητα της γυναίκας να διατηρεί το πατρικό επώνυμο με το γάμο της δεν έλυσε το πρόβλημα. Εξακολουθεί το επίθετό της να σημαίνει ότι παραμένει κτήμα του πατέρα της.

Ο ασύγκριτος Πλάτων είχε πολιτικές θέσεις που, με τα σημερινά κριτήρια, είναι αδύνατο να τις εντάξουμε. Ήθελε (φασίστας!) να χωρίζεται η κοινωνία σε στεγανές τάξεις. Θεωρούσε όμως (κομμουνιστής!) ότι έπρεπε να υπάρχει κοινοκτημοσύνη. Ρώτησαν λοιπόν, στην ανδροκρατούμενη τότε κοινωνία, όπου οι γυναίκες δεν ήταν πολίτες: «Εντάξει, όλα κοινά. Κοινές και οι γυναίκες;» Τους αποστόμωσε: «Μα οι γυναίκες δεν είναι κτήματα, είναι κτήτορες!» (αριστοκράτης!). Του ζήτησαν να γίνει νομοθέτης στη Μεγαλόπολη που κτιζόταν τότε. Η πρότασή του περιλάμβανε την ισότητα όλων των πολιτών (δημοκράτης Πλάτων!) Κι οι Μεγαλοπολίτες την απέρριψαν. Αν λοιπόν οι γυναίκες είναι κτήτορες, όχι κτήματα, τα ονόματά τους οφείλουν να είναι στην ονομαστική. Η συμβολική αξία του ονόματος ως δείκτη γυναικείας χειραγώγησης ίσως είναι μεγαλύτερη από άλλους δείκτες, όπως είναι το κάπνισμα, η μινι-φούστα, τα παντελόνια. Απλώς μεταφέρουν τη γυναικεία υποτέλεια από τον πατέρα ή άνδρα στη βιομηχανία της μόδας.

Μια λύση στο πρόβλημα των ονομάτων θα απαιτούσε τέσσερα ονόματα στον καθένα. Γεννιέται καθένας(μια) με ένα επώνυμο, το κοινό των γονιών του(ης). Με την ένταξή του(ης) στην κοινωνία (ληξιαρχείο) παίρνει δύο «μικρά» ονόματα, ένα από τη μητέρα και ένα από τον πατέρα. Όταν παντρευτεί, μαζί με το(η) σύζυγο συμφωνούν σε ένα κοινό επώνυμο, πάντα σε ονομαστική, διατηρώντας και το δικό του(ης) καθένας(μία). Αν χωρίσουν, χάνουν το κοινό επώνυμο, διατηρώντας εκείνο της γονικής οικογένειάς τους. Τα παιδιά θα πάρουν το κοινό γονικό επίθετο. Τονίζεται έτσι η ενότητα της πυρηνικής οικογένειας, χωρίς ανθρώπους κτήματα.

Η ύπαρξή μας περνά από σταθμούς. Με τη σύλληψη αρχίζει να υπάρχει ένα αισθητό ον. Δεν είναι κτήμα κανενός, αλλά ούτε και κτήτορας, αφού μόνον η ολοκληρωμένη προσωπικότητα μπορεί να είναι κτήτορας. Καθώς, μετά τη σύλληψη, η επιβίωση του εμβρύου εξαρτάται μοναδικά από τη μητέρα, εκείνη έχει τον πρώτο λόγο. Αν η συντήρησή του θέτει σε κίνδυνο τη ζωή της, η έκτρωση είναι προφανώς δικαιολογημένη, αφού, αν πεθάνει η μητέρα, ένα ολοκληρωμένο ον, θα πεθάνει και το έμβρυο, μια ατελής ύπαρξη. Όταν διακυβεύεται η υγεία του εμβρύου όμως, λόγο έχουν, θεωρώ, και οι δύο γονείς, αφού και οι δύο συνέβαλαν στη δημιουργία του, ενώ αμφότεροι θα είναι επιφορτισμένοι με την προστασία και ανάπτυξη του προβληματικού παιδιού μετά τη γέννησή του. Σε περίπτωση διαφωνίας, η κοινωνία οφείλει να έχει λόγο, με ιατρικό σύμβουλο ασφαλώς. Υπενθυμίζεται ότι «υγεία είναι η σωματική, πνευματική και κοινωνική ευεξία και όχι μόνο η απουσία νόσου» (WHO). Στις κοινωνικές όψεις της υγείας υπάγονται επομένως και περιπτώσεις με σύλληψη υπό ασυνήθεις, νοσογόνες, κοινωνικές συνθήκες, όπως στη διάρκεια χρήσης ναρκωτικών, μετά από βιασμό, αιμομιξία, σε ανήλικη ή άγαμη μητέρα, σε συνθήκες πενίας κλπ. Προφανώς, αν ο πατέρας είναι άγνωστος, την πλήρη ευθύνη για λήψη απόφασης την έχει η μητέρα.

Κτήτορας μπορεί να γίνει κάποιος σαφώς μετά την ένταξή του στην κοινωνία. Θα προτιμούσα μάλιστα, όταν το άτομο έχει επιτελέσει τις στοιχειώδεις υποχρεώσεις του προς την κοινωνία και έχει πάρει την υποχρεωτική παιδεία που του προσφέρεται αφενός στο σχολείο και αφετέρου με την υποχρεωτική θητεία στην υπηρεσία της πατρίδας του. Ως τότε δεν είναι κτήμα, αλλά, θεωρώ, ούτε και κτήτορας, ικανός για πολιτικές και οικονομικές δικαιοπραξίες.

Ως πριν από 2-3 γενιές οι γυναίκες ήταν κατά κανόνα νοικοκυρές, ενώ επαγγελματίες ήταν κυρίως οι άνδρες. Έτσι η γραμματική της τότε καθαρεύουσας, απηχώντας τις κοινωνικές ανάγκες, δεν μερίμνησε επαρκώς. Όταν στη μεταπολίτευση καθιερώθηκε η δημοτική, ο θαυμάσιος γραμματικός συμβιβασμός του Τριανταφυλλίδη δεν έλυσε όλα τα προβλήματα. Ασχολήθηκα τότε λίγο ερευνητικά με τη γλώσσα και, όπου έβλεπα κενά, αυθαιρέτησα. Να η λύση που ερανίσθηκα γενικεύοντάς την από την αρχαία μας παράδοση. Η γενική των αρσενικών λήγει πάντοτε σε φωνήεν· των θηλυκών είτε σε –ς ή σε –ου. Έτσι: ο θυρεοειδής του θυρεοειδή, αλλά η μιτροειδής της μιτροειδούς· ο,η οδοντίατρος, του οδοντίατρου, της οδοντιάτρου· ο,η μαιευτήρας, του μαιευτήρα, της μαιευτήρος· ο,η γραμματέας, του γραμματέα, της γραμματέως· ο,η δικαστής, του δικαστή, της δικαστού· ο,η τραυματίας, του τραυματία, της τραυματίου. Λύσεις γραμματικά νόμιμες, από την ίδια εξελισσόμενη γλώσσα.

Η γλώσσα εξελίσσεται υπηρετώντας ανάγκες της κοινωνίας που διαρκώς, βραδέως, αλλά σταθερά, εξελίσσονται, πάντοτε στα πλαίσια της φυσιολογίας των φωνητικών οργάνων (στόματος, γλώσσας, αναπνοής). Η άρνηση της εξέλιξης για δήθεν διατήρηση της ταυτότητας, όταν δεν ικανοποιούνται πια ανάγκες, είναι καθαρή ανοησία. Η εγκατάλειψη της παράδοσης για να υιοθετηθούν τα νέα ήθη είναι η άλλη όψη της ανοησίας. Η μεταπήδηση από το ΑΒΓΔ στο ΕΖΗΘ δεν είναι εξέλιξη, είναι αλλαγή. Για να διατηρήσουμε την ταυτότητά μας δεν αγκυροβολούμε στο ΑΒΓΔ. Μόνο στο θάνατο γίνεται αυτό. Εξέλιξη με διατήρηση ταυτότητας σημαίνει να προχωρούμε από το ΑΒΓΔ στο ΑΒΓΔΕ, έπειτα ΑΒΓΔΕΖ, ΑΒΓΔΕΖΗ, τελικά στο ΑΒΓΔΕΖΗΘ. Προϋποθέτει και δημιουργεί πολίτες κτήτορες, όχι κτήματα.