Έχει δυνατότητες επιβίωσης το ναυπηγείο μας;

Τον Σεπτέμβριο του 2011, σε άρθρο μου στην εφημερίδα “Κοινή Γνώμη”, με τίτλο “Νεώριο και μετά τι;;;”, έγραφα ότι το ναυπηγείο μας θα έπρεπε να είχε προβλέψει την επερχόμενη αδυναμία του να διατηρηθεί με αξιώσεις στον ανταγωνισμό του ναυπηγοεπισκευαστικού τομέα και να είχε επιδιώξει μία επιχειρηματική στροφή προς άλλες παραγωγικές κατευθύνσεις. Υπάρχει αδήριτη ανάγκη, έγραφα, να στραφεί σύντομα το ναυπηγείο μας σε νέες επιχειρηματικές δραστηριότητες, είτε αυτές έχουν να κάνουν με τον τουρισμό, είτε με την εκμετάλλευση λιμενικών εγκαταστάσεων (τομέα που ετοιμάζεται να ανοίξει η κυβέρνηση με την ιδιωτικοποίηση των λιμανιών και των αεροδρομίων της χώρας), είτε με την παραγωγή πράσινων προϊόντων κλπ.

Λίγο πριν την επαναλειτουργία του ναυπηγείου μας με την σημερινή μορφή, έτυχε να συνταξιδεύω με το προεδρείο του σωματείου και μου ζητήθηκε η γνώμη μου για το ναυπηγείο. Όταν τόνισα την ανάγκη αλλαγής παραγωγικής κατεύθυνσης, όλοι με διαβεβαίωσαν ότι γι αυτό αγωνίζονται.

Φτάσαμε όμως αισίως στο 2019 και το ναυπηγείο συνεχίζει να λειτουργεί με απηρχαιωμένες παραγωγικές δομές, που έχουν ξεπεραστεί τόσο από την τεχνολογία, όσο και από τον ασιατικό ανταγωνισμό.

Για πολλές δεκαετίες το ναυπηγείο μας προσέφερε στην κοινωνία του νησιού μας υψηλό εισόδημα και υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Σε αυτό το διάστημα ευμάρειας, το μεγαλύτερο ποσοστό του εργατικού δυναμικού του νησιού μας έβρισκε απασχόληση είτε στον δημόσιο τομέα, είτε στο ναυπηγείο. Η ως άνω διαπίστωση, δεν επέτρεψε τη δημιουργία ούτε ισχυρής, αλλά ούτε και πολυπληθούς επιχειρηματικής κοινότητας, την οποία έχει μεγάλη ανάγκη σήμερα το νησί. Οι πάντες και τα πάντα περιστρέφονταν γύρω από το ναυπηγείο, δημιουργώντας συνθήκες ιδρυματισμού.

Όταν τα υπόλοιπα νησιά έψαχναν τον δρόμο τους, εμείς είχαμε τη ΒΙΟΣΥΡ, μια από τις καλύτερες γαλακτοκομικές μονάδες της χώρας, με παραγωγή προϊόντων εκπληκτικής ποιότητας. Οι περισσότεροι από εμάς όμως δεν ασχοληθήκαμε να ανακαλύψουμε τα πραγματικά αίτια που οδήγησαν αυτή την εξαιρετική μονάδα στην αφάνεια. Οι ασχολούμενοι στον πρωτογενή τομέα ως κύριο επάγγελμα δεν είχαν την παραγωγή, αλλά την απασχόληση στο ναυπηγείο. Η ως άνω πρακτική δεν τους επέτρεψε ούτε να ασχοληθούν επισταμένα με τον τομέα τους, αλλά ούτε να συνεχίσουν την καινοτομία, που οι ίδιοι ξεκίνησαν με την υιοθέτηση των θερμοκηπίων στις δεκαετίες 50 και 60. Με λίγα λόγια η κοινωνία μας ιδρυματοποιήθηκε, όπως ακριβώς ιδρυματοποιούνται όλες οι μικρές κοινωνίες που διαθέτουν δυσανάλογου μεγέθους οικονομικές μονάδες, σε σύγκριση με τον πληθυσμό τους.

Από τη δεκαετία του 80 έγινε αντιληπτό ότι οι κοινωνίες της Ευρώπης είχαν αποφασίσει να απεμπολήσουν όλες τις ρυπογόνες βιομηχανίες, διατηρώντας για τον εαυτό της την υψηλή τεχνολογία, με την οποία θα συνέχιζαν να εξουσιάζουν οικονομικά και στρατηγικά τις χώρες του τρίτου και αναπτυσσομένου κόσμου. Μέσα σε αυτή τη νέα πραγματικότητα, ναυπηγεία της μορφής του Νεωρίου δεν θα είχαν πλέον τύχη, εκτός κι αν μπορούσαν να μετατραπούν σε ναυπηγικές βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας, οι οποίες όμως απαιτούν αφ’ ενός μεν μεγάλο αριθμό κεφαλαίων, αφ’ ετέρου δε ερευνητικά κέντρα με υψηλής ειδίκευσης επιστημονικό προσωπικό. Το νησί μας δυστυχώς δεν διαθέτει ούτε το ένα, ούτε το άλλο.

Είναι γεγονός επίσης, ότι τους τελευταίους μήνες παρατηρείται μια κάθετη αύξηση του αριθμού των πλοίων στο ναυπηγείο. Το σύνολο της κοινωνίας μας πιστεύει ότι άρχισαν να επανέρχονται οι παλιές καλές ημέρες. Η αύξηση του αριθμού των πλοίων οφείλεται κατά κύριο λόγο στις πολύ ανταγωνιστικές τιμές που προσφέρει για τις υπηρεσίες του το ναυπηγείο, οι οποίες όμως δεν οφείλονται ούτε στην οργάνωση, ούτε στην εκμετάλλευση νέων τεχνολογιών, ούτε στο καλύτερο marketing. Οφείλονται κατά κύριο λόγο στο γεγονός ότι το εργατικό δυναμικό απασχολείται και αμείβεται από τον εργολάβο, μόνον εφ’ όσον υπάρχει ανάλογη εργασία στο ναυπηγείο. Διαφορετικά οι εργαζόμενοι απολύονται. Εάν μετά την ολοκλήρωση της μεταβίβασης του ναυπηγείου, η διοίκηση τολμήσει αν προσλάβει σε μόνιμη βάση εργατικό δυναμικό, το κόστος θα εκτιναχθεί στα ύψη (διότι το μόνιμο προσωπικό αμείβεται ακόμη και όταν δεν υπάρχει πλοίο προς επισκευή), γεγονός το οποίο θα οδηγήσει σε αύξηση των τιμών και ως εκ τούτου σε απώλεια πελατών.

Τόσο το σχέδιο διάσωσης που κατατέθηκε από τη νέα διοίκηση, όσο και η οικονομική πρακτική, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η πιθανή πρόσληψη μονίμου εργατικού προσωπικού, με τη σημερινή μορφή του ναυπηγείου, θα οδηγήσει αργά ή γρήγορα την επιχείρηση σε νέα αδιέξοδα, εκτός κι αν έχουν αποφασίσει οι εργαζόμενοι να συνεχίσουν να εργάζονται υπό τον εργολάβο, ακόμη κι όταν θα έχει ολοκληρωθεί η μεταβίβαση του ναυπηγείου.

Είναι ώρα να αντιληφθούμε ότι κάθε ακμή, συνοδεύεται και από παρακμή και δυστυχώς τόσο ο παραδοσιακός ναυπηγοεπισκευαστικός τομέας στην Ευρώπη, όσο και το ναυπηγείο μας, ολοκλήρωσαν ένα κύκλο ζωής. Όσο κι αν προσπαθήσουμε να αναβιώσουμε την παλιά αίγλη δεν θα τα καταφέρουμε. Έξυπνοι είναι οι λαοί που προσαρμόζονται γρήγορα στις νέες συνθήκες κι εμείς αργούμε ανεπανόρθωτα. Γνωρίζω ότι το άρθρο θα προκαλέσει την μήνη των εμπλεκομένων στο ναυπηγείο, αλλά θα τους θυμίσω ότι ήμουν επικεφαλής της ομάδας εκπόνησης του business plan το 2005 και έχω πλήρη επίγνωση αυτών που υποστηρίζω. Οι εμπλεκόμενοι με το ναυπηγείο μας ή θα πρέπει να προβούν άμεσα στην αλλαγή παραγωγικής κατεύθυνσης, ή θα αναγκασθούν δυστυχώς να βρεθούν πολύ σύντομα στη θέση των προκατόχων τους.

Γιάννης Α. Ρώτας

Οικονομολόγος