Ανατροπή

Έχομε πεισθεί πως η κατάσταση είναι ανυπόφορη, έχει φθάσει στο απροχώρητο. Τι να κάνουμε; Η ολιγαρχία μας αυτοπροστατεύεται με ποικίλους τρόπους. Ένας είναι οι ποικίλοι νόμοι που έχει επιβάλει. Το σύνταγμά επιτρέπει με συγκεκριμένες διαδικασίες αναθεωρήσεις, όχι όμως αλλαγή του. Το πρώτο άρθρο του και κάποιες άλλες διατάξεις θα ισχύουν εσαεί, λες και υπάρχει τίποτε στον αισθητό κόσμο που ισχύει εσαεί. Νόμιμη εξουσία ασκείται από τρεις "ανεξάρτητες" εξουσίες, εκτελεστική, νομοθετική, δικανική, που όμως όλες υπακούν σε μία: το επικρατούν κόμμα. Στην αρχή, μετά την Επανάσταση ήταν ένα από τα ξενόδουλα κόμματα (Αγγλικό, Γαλλικό, Ρωσικό)· στη συνέχεια, από τον Ελευθέριο Βενιζέλο ως το 1974 από το στρατό· και μετά τη μεταπολίτευση, το πλειοψηφικό κόμμα. Στην ολιγαρχία ανήκουν όλα τα κόμματα, οι εξουσίες που επιλέγονται από το κυβερνητικό κόμμα και ποικίλες ανεπίσημες, αλλά ισχυρές, δυνάμεις, στρατός, αστυνομία, εκκλησία, οικονομικοί και επικοινωνιακοί παράγοντες, ξένες δυνάμεις κλπ. Ένα κόμμα πλειοψηφεί στη βουλή, ορίζει την κυβέρνηση και αυτή τους επικεφαλής της δικαιοσύνης. Ξένες δυνάμεις υπάρχουν πάνω στον τόπο μας αδιαλείπτως από το 1941: Ιταλοί, Γερμανοί, Βούλγαροι, Βρετανοί, Αμερικανοί. Και ορίζουν τα όρια μέσα στα οποία μπορούμε να παίρνουμε αποφάσεις, αλλά όχι πέρα από αυτά. Κάθε ενέργεια πέρα από τέτοια πλαίσια δεν είναι νόμιμη και το κράτος, χρησιμοποιώντας νόμιμα κάθε βίαιο μέσο, μπορεί να καταστέλλει κάθε ανατρεπτική δραστηριότητα, στην ανάγκη χρησιμοποιώντας και ξένες δυνάμεις. Δεν φαίνεται να βαδίζουμε καλά. Όχι μόνο απειλούμαστε από γείτονες, αλλά, το χειρότερο νομίζω είναι πως, έχομε υποθηκεύσει την ελευθερία των απογόνων μας για ένα αιώνα τουλάχιστον. Υπάρχει άραγε τρόπος να ανακτήσουμε την ελευθερία μας και να κάνει καθένας ό,τι βούλεται, μετέχοντας ενμέρει ως άρχων και ενμέρει ως αρχόμενος, όπως ορίζει την ελευθερία ο Αριστοτέλης;

Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία, διαλαλεί ο Α. Κάλβος. Η ελευθερία αναγνωρίζεται από την κόψη του σπαθιού την τρομερή και από την όψη που μετρά τη γη με βία, μας θυμίζει ο Δ. Σολωμός. Μας το επιβεβαιώνει σε γενικές γραμμές η ιστορία. Τα μείζονα άλματα προς την ελευθερία, έστω και απατηλή, έγιναν με βία, μας θυμίζουν η Αμερικανική, η Γαλλική, η Σοβιετική επανάσταση και όλες οι απελευθερωτικές επαναστάσεις, συμπεριλαμβάνοντας τη δική μας. Αυτή τη στιγμή, η βία αποκλείεται στον τόπο μας. Είναι τόσο ισχυρή η ολιγαρχία που μας κυβερνά και τόσο άοπλος ο λαός μας που αποκλείεται. Εκτός αν μας επιβληθεί, π.χ. από έναν αναπάντεχο πόλεμο που όλοι απευχόμαστε, διότι θα είναι ολέθριος, ανεξάρτητα από την έκβασή του. Η μετάβαση από τη βάρβαρη δικτατορία στη λιγότερο ανελεύθερη σημερινή ρεπούμπλικά επιτεύχθηκε με τη βαριά καταστροφή του Ελληνισμού στην Κύπρο. Και η βία που επιχειρήθηκε για να μεταπέσουμε από την καπιταλιστική (φιλελεύθερη) ολιγαρχία στη σοσιαλιστική (λαϊκή) ολιγαρχία πριν από 7 δεκαετίες όχι μόνον απέτυχε, αλλά και επέτεινε την υποδούλωσή μας, οικονομική, πολιτική, εθνική, ενώ οι πληγές που άφησε δεν έχουν ακόμη επουλωθεί. Μένουν τα ειρηνικά μέτρα.

Αναμφισβήτητα τα ειρηνικά μέσα ανατροπής μιας κατάστασης δεν είναι συνήθως αποτελεσματικά. Έχομε, ωστόσο, δύο τουλάχιστον εξαιρέσεις: Ινδία με το Μαχάτμα Γκάντι και Νότια Αφρική με το Νέλσον Μαντέλα. Απαιτούν μακροχρόνιο αγώνα, αλλά σταθερό, με πολλά θύματα που δεν θα γευθούν τους καρπούς των αγώνων τους. Υπενθυμίζω ότι ο κλονισμός ενός καθεστώτος έχει το ρίσκο, για να αντιμετωπίσει τους κραδασμούς, να μετατραπεί σε χειρότερο, πιο ανελεύθερο καθεστώς. Έχει το νόμο με το μέρος του. Και όλους τους "σώφρονες" διεθνείς παράγοντες που απεχθάνονται τις αναστατώσεις. Ποια είναι τα μέσα για τέτοιο αγώνα;

Το βασικό είναι να συνειδητοποιήσει το σύνολο την έκταση της δυσαρέσκειας και της βούλησης για ανατροπή. Ένα μέσο είναι η αποχή από την εκλογική διαδικασία. Δεν ψηφίζω, διότι "είναι επικίνδυνο να εκλέγονται οι άρχοντες από κατάλογο προσώπων που ήδη έχει καταρτισθεί με (προ)εκλογική διαδικασία" (Αριστοτέλης). Το λευκό ψηφοδέλτιο αποδοκιμάζει όλα τα κόμματα. Η αποχή όμως αποδοκιμάζει το εκλογικό σύστημα. Δεν έχει καμιά επίσημη ισχύ το αποτέλεσμα της αποχής, έστω και αν φθάσει το 99%. Επιπλέον καθιστά την αποχή επώνυμη. Η ολιγαρχία ελέγχει ποιος δεν ψήφισε και εφαρμόζει ποινές άμεσες ή έμμεσες σε όποιον απέσχε. Ωστόσο, πληροφορεί το λαό, για το μέγεθος της δυσαρέσκειας που υπάρχει. 'Αλλο μέτρο είναι τα νόμιμα μέσα διαμαρτυρίας, απεργίες, συγκεντρώσεις, διαδηλώσεις κλπ. Όταν αυτά φθάσουν (και, αν είναι πολύ έντονα, μοιραία θα φθάσουν) σε αιματηρές εξελίξεις είτε των διαμαρτυρομένων, είτε της αστυνομίας, είτε και αθώων (π.χ. Marfin), η βία μπορεί να κλιμακωθεί ανεξέλεγκτα με απρόβλεπτα αποτελέσματα. Το τρίτο, εξαιρετικά δραστικό μέτρο, είναι η "παθητική" και η "μη-βίαιη" αντίσταση, όπως εφαρμόσθηκε στις Ινδίες και στη Νότιο Αφρική: Συντονισμένα όλοι οι Έλληνες πολίτες μαζί,  σταματούν πάσης φύσεως πληρωμές  προς το κράτος (ΦΠΑ, ασφαλιστικά ταμεία, τέλη κυκλοφορίας, φόρο εισοδήματος   - ούτε καν δήλωση -  ΕΝΦΙΑ, ΔΕΗ, ΟΤΕ και κάθε είδους φόρους) και κάθε καταβολή δανείου ή τόκου στις τράπεζες. Αυτό το μέτρο, πολύ αποτελεσματικό, θα έχει οικονομικές συνέπειες για το κράτος μας, ανεξάρτητα αν θα επιτύχει η επιδιωκόμενη πολιτειακή αλλαγή ή όχι, πάντως είναι πολύ ισχυρό μέσο, μαζί με τα άλλα, χωρίς τη χρήση βίας. Πάντοτε με ρίσκο. Πόσο αντέχεις να μείνεις χωρίς ηλεκτρικό, τηλέφωνο, χωρίς σπίτι; Όσο ευρύτερη είναι η αντίσταση, όσο περισσότεροι μετέχουν σ΄ αυτήν, τόσο πιο έντονη γίνεται η πίεση στην εξουσία, χωρίς να αυξάνεται η πίεση στον καθένα μας. Κι αυτό μεταθέτει την ευθύνη στους συντονιστές της αντίστασης. Κι αυτοί είναι τριών ειδών. Άνθρωποι γεννημένοι, παιδευμένοι, αντρειωμένοι, με ηγετικές ικανότητες, με αρετή και τόλμη. Η εμφάνισή τους είναι ζήτημα τύχης. Μια άλλη κατηγορία είναι οι καλλιτέχνες. Τα έργα τέχνης, τόσο εικαστικά στο χώρο όσο και μουσικά στο χρόνο, κάνουν ένα πολύ ευρύ κοινό να χαίρονται ή να λυπούνται ή να οργίζονται για τα ίδια ερεθίσματα και έτσι επιτυγχάνουν την επιθυμητή ομοψυχία. Από τον Τυρταίο ως το Μακρυγιάννη και το Θεοδωράκη το ξέρομε. Μπορούν να κλονίσουν ένα καθεστώς. Η τρίτη ομάδα είναι οι διανοητές. Αυτοί μπορούν όχι μόνο να κριτικάρουν με λογικά επιχειρήματα το διεφθαρμένο καθεστώς, αλλά και να βοηθήσουν να διαμορφωθεί το επιδιωκόμενο εναλλακτικό. Σ΄ αυτή τη φάση σημαντικοί διανοητές μας αναδεικνύουν τα τρωτά του καθεστώτος μας, αλλά, κατά κανόνα, δεν προτείνουν εναλλακτικές λύσεις. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι εκείνη του Διαφωτισμού πριν από τη Γαλλική Επανάσταση. Γι΄ αυτούς τους λόγους τα αυταρχικά καθεστώτα τρέμουν τους διανοητές και τους καλλιτέχνες.