Αντικρουόμενες παρατάξεις

Αφότου δημιουργήθηκαν οι πρώτες ανθρώπινες κοινωνίες υπήρξαν αντικρουόμενες παρατάξεις. Η πρώτη ομαδοποίηση, στηριγμένη σε βιολογικά αντανακλαστικά έρωτα και στοργής, ήταν η οικογένεια. Περαιτέρω ομαδοποίηση έγινε στην κώμη και παραπέρα στην πολιτεία (Αριστοτέλης) που έχει προχωρήσει στο σύγχρονο κράτος. Βασικά θα συμφωνούσαν η Γένεση, αλλά και ο Engels με την "Καταγωγή της Οικογένειας της Ατομικής Ιδιοκτησίας και του Κράτους". Εμφανίσθηκαν συγκρούσεις στα πλαίσια της θεμελιώδους ομαδοποίησης. Η Βίβλος μας τις υπενθυμίζει με το φόνο του Άβελ από τον αδελφό του Κάιν.

Στις μοναρχίες αντικρουόμενοι ήταν οι διεκδικητές της εξουσίας. Τα παραδείγματα δεν λείπουν από τη μετα-Αλεξανδρινή εποχή, τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, την Ανατολική Ρωμαϊκή (Βυζαντινή) αυτοκρατορία. Στην Οθωμανική αυτοκρατορία, καθώς δεν είχε καθιερωθεί νόμιμος τρόπος διαδοχής, αναφέρονται περίπου 80 αδελφοκτονίες. Ο Μωάμεθ ο Πορθητής έφτασε να υποστηρίζει «Για το καλό του κράτους, αυτός από τους γιους μου, στον οποίον ο Θεός θα δώσει το σουλτανάτο, μπορεί και να θανατώσει τους αδελφούς του. Η πλειοψηφία των ουλεμάδων θεωρεί ότι κάτι τέτοιο επιτρέπεται».

Στην ολιγαρχία οι αντιπαλότητες έχουν περισσότερο ομαδικό παρά προσωπικό χαρακτήρα. Σχηματίζονται παρατάξεις που αντικρούονται αφενός με τη μοναρχία (βασιλεία, τυραννίδα, δικτατορία) και αφετέρου με τη δημοκρατία. Υπενθυμίζεται ότι θεμελιώδης διαφορά μεταξύ ολιγαρχίας και δημοκρατίας είναι ότι οι άρχοντες (βουλευτές και δικαστές) στη δημοκρατία κληρώνονται, ενώ στην ολιγαρχία εκλέγονται (Αριστοτέλης). Επιπλέον όμως υπάρχουν παρατάξεις στα πλαίσια της ολιγαρχίας που διεκδικούν μεταξύ τους την εξουσία και συγκρούονται. Οι μεγάλες συγκρούσεις μπορούσαν να εξελιχθούν σε εμφύλιους πολέμους. Εδώ, επιτρέψτε μου μια παρένθεση. Συχνά διαδίδεται πως είναι σα στο DNA της φυλής μας να τρωγόμαστε μεταξύ μας. Πρόκειται για πλύση εγκεφάλου που διαιωνίζεται κυρίως από όσους επιδιώκουν το διχασμό για ιδιοτελή προσδοκία νίκης. Δεν υπάρχει σύγχρονο κράτος χωρίς εμφύλιο πόλεμο. Cromwell στην Αγγλία, Γαλλική Επανάσταση, Αμερικανικός εμφύλιος πόλεμος, Μεξικανικός εμφύλιος, Ισπανικός εμφύλιος πόλεμος κλπ. Οι εμφύλιες συγκρούσεις είναι αναπόφευκτες στις μοναρχίες και στις ολιγαρχίες.

Αντίθετα, στις δημοκρατίες, αντιπαραθέσεις δεν υπάρχουν μεταξύ διεκδικητών της εξουσίας, αφού αυτοί κληρώνονται, δεν εκλέγονται. Μπορούν να υπάρχουν όμως μεταξύ δημοκρατών αφενός και νοσταλγών της ολιγαρχίας ή της μοναρχίας αφετέρου. Οι συγκρούσεις μπορούν να γίνουν εξαιρετικά βίαιες. Οι χειρότεροι πόλεμοι είναι οι εμφύλιοι. Συνήθως είναι πόλεμος μεταξύ της νόμιμης, αλλά ενδεχομένως ανήθικης, εξουσίας και των παράνομων επαναστατών που εμφανίζονται αμυνόμενοι εναντίον μιας θεωρούμενης κατάχρησης εξουσίας του κράτους. Η επικράτηση της μιας παράταξης όχι σπάνια εξελίσσεται σε ομαδική εξουδετέρωση των αντιπάλων. Και, όχι σπάνια, επιζητεί την παρέμβαση ενός εξωτερικού παράγοντα για να νικήσει. Πολύ λογικά ο ξένος παράγοντας προσφέρει βοήθεια, αλλά για ίδιο όφελος. Και υποτάσσει τους πάντες. Θυμίζω ιστορικά παραδείγματα. Στην αρχαιότητα σε ένα εμφύλιο πόλεμο οι δημοκρατικοί ζητούσαν τη βοήθεια των Αθηναίων, οι ολιγαρχικοί των Σπαρτιατών. Και οι τότε "μεγάλες δυνάμεις" γίνονταν οι ηγεμόνες ολόκληρης της πόλης. Οι παρανομίες στη διαδοχή του αυτοκρατορικού θρόνου (υπήρξε και σφαγή χιλιάδων Λατίνων στην Πόλη) ώθησαν τον Αλέξιο Δ' Άγγελο να ζητήσει τη βοήθεια του Δάνδολου. Οι Φράγκοι του την έδωσαν και κατέλαβαν και εδήωσαν την Πόλη, που ποτέ έκτοτε δεν ανάκτησε την ισχύ της. Στο Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο οι χώρες ανατολικά της Γερμανίας ελευθερώθηκαν από τους Σοβιετικούς, που ηγεμόνευσαν πάνω τους ως την κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Στην Ελλάδα, για τις ανάγκες του εμφυλίου ζητήθηκε η βοήθεια της Βρετανίας πρώτα, των ΗΠΑ αργότερα και έκτοτε ξένος στρατός υπάρχει μόνιμα, με την άδεια των Ελληνικών κυβερνήσεων, στην Ελληνική επικράτεια.

Ανάλογα με τις προκαταλήψεις κάποιου, γεννιέται η απάντηση στο ερώτημα. Τι είναι καλύτερο; η υποταγή στην αντίπαλη παράταξη ή στον ξένο δυνάστη; Η Ελλάδα, μετά τον καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο, έζησε μια περίοδο σημαντικής ευημερίας, με επίπεδο διαβίωσης πολύ καλύτερο από των "δορυφόρων" χωρών της ΕΣΣΔ. Το τίμημα ήταν βαρύ. Κατάργηση της όποιας ελευθερίας υπήρχε με την ανοχή τουλάχιστον των ΗΠΑ στη διάρκεια της επταετίας, που κατέληξε, με την ανοχή τουλάχιστον των ΗΠΑ, στον ακρωτηριασμό ζωτικού Εθνικού χώρου στην Κύπρο. Σήμερα είναι αδύνατο να πάρουμε οποιαδήποτε σημαντική απόφαση για τον τόπο μας, χωρίς την έγκριση των ΗΠΑ και της ΕΕ. Οικονομικά, αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε επίπεδο μόνο πάνω από της Βουλγαρίας και ισότιμο περίπου με της Ρουμανίας, ενώ όλες οι άλλες χώρες που βρίσκονταν σε κουμμουνιστικό καθεστώς βρίσκονται πάνω από εμάς.

Μια, κι αυτή προκατειλημμένη, απάντηση στο ερώτημα είναι ότι καλύτερο για έναν τόπο είναι η βούληση της πλειοψηφίας, όπως εκφράζεται από τους κληρωμένους άρχοντές της. Από την αρχαιότητα ως σήμερα έχουν γίνει σημαντικές πρόοδοι. Καταργήθηκε η δουλεία, (Ελλάδα 1822, Αγγλία 1833, ΗΠΑ 1865 κλπ). Δόθηκε ψήφος στις γυναίκες (Φινλανδία, 1906, ΗΠΑ 1920, Ελλάδα 1956). Με όλα αυτά έγιναν πολίτες σχεδόν όλοι οι κάτοικοι, εξαιρώντας τα παιδιά, ανώριμα να εκφράσουν βούληση και να πάρουν αποφάσεις. Εξίσου σημαντικά είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα (ΟΗΕ, 1948), που δεν αφορούν μόνο πολίτες,  αλλά όλους τους ανθρώπους. Με διεθνείς εγγυήσεις, περιορίζονται παραβιάσεις των δικαιωμάτων των μειοψηφιών. Χωρίς αυτά θα μπορούσε "νομιμοφανώς" μια πλειοψηφία του 50%+1 να αποφασίσει την εξόντωση του 50%-1! Όλη αυτή η πρόοδος όμως έγινε με απόλυτη μεροληψία υπέρ της ολιγαρχικής διακυβέρνησης, που θα μπορούσε να είναι έκφραση της εργοδοσίας (καπιταλισμού) ή της εργασίας (προλεταριάτου) και όχι υπέρ του συνόλου ενός λαού, που μόνο με τη δημοκρατία εξασφαλίζεται η βούλησή του. 

Θεμελιώδες μειονέκτημα της δημοκρατίας είναι ότι, ο λαός, παρά τους παραπάνω περιορισμούς, ενδέχεται να πάρει εσπευσμένες αποφάσεις που θα αποβούν σε βάρος του αργότερα. Ο κύριος περιορισμός είναι ο Νόμος, ο οποίος δικαιούται, μόνος αυτός, να ασκεί βία. Μπορεί να τον αλλάξει όποτε θέλει η κληρωμένη βουλή. Περιορισμός της βουλής είναι το Σύνταγμα που έχει σημαντική διαχρονικότητα. Η κληρωμένη δικαιοσύνη και όχι τότε η βουλή είναι αρμόδια να κρίνει. Αλλά και το Σύνταγμα, μπορεί, υπό όρους, να αλλάξει. Γι΄ αυτό έχει διατάξεις που δεν αλλάζουν με κανένα τρόπο. Ασύλληπτο! Τίποτε, ποτέ, δεν μένει αναλλοίωτο εσαεί. Όταν βρεθεί το Σύνταγμα σε ακραία σύγκρουση με τη διαχρονική βούληση του λαού, οφείλει να προβλέπεται πώς θα αλλάξει. Αλλιώς, το ίδιο το Σύνταγμα οδηγεί αναπόδραστα στην εμφύλια βία. Σε διάστημα μιας γενιάς π.χ. (περί τα 25 χρόνια) η ίδια η σύνθεση των πολιτών έχει αλλάξει ριζικά και το Σύνταγμα οφείλει να παρέχει τη δυνατότητα για ριζική αναθεώρηση με τη βούληση όλων των πολιτών (δημοψήφισμα) αφού έχει προηγηθεί εκτεταμένη δημόσια συζήτηση και συντεταγμένα στη βουλή.