ΜΠΑΧΑΛΑΚΗΔΕΣ Ή ΜΠΑΤΣΟΙ;

Εξάρχεια, πανεπιστημιακό άσυλο, εγκαταλειμμένα κτήρια κλπ. Άντρα ναρκωτικών και μολότoφ. Η κατάσταση είναι απαράδεκτη. Επιτέλους, κάτι πρέπει να κάνει η πολιτεία. Άσε τους δρόμους που κάθε λίγο και λιγάκι είναι κλειστοί, και οι οδικές αρτηρίες και τα λιμάνια. Υποφέρουν οι απλοί πολίτες. Κι αυτά σε μια φάση που έχομε απόλυτη ανάγκη από ανάπτυξη, ενώ οι απειλές κατά τις εθνικής ακεραιότητάς μας διαρκώς αναβαθμίζονται. Κι αυτά από λίγους, ίσως ντοπαρισμένους μπαχαλάκηδες. Καλά, η αστυνομία τι κάνει;

Η αστυνομία; Ξεγυμνώνει και χτυπά με το γκλοπμ τους διαδηλωτές, άλλοτε χτυπούν αυτοί "μόνοι τους" σε μια ζαρντινιέρα κι άλλοτε πιέζεται η σκανδάλη του όπλου και σκοτώνεται ένας δεκαπεντάχρονος Γρηγορόπουλος. Έχει βέβαια και μάνικες με ορμητικό νερό και δακρυγόνα η αστυνομία. Αυτά δεν ενοχλούν τους απλούς πολίτες; Μπάτσοι! Δολοφόνοι!

Ένα πελώριο καζάνι βράζει. Είναι η πάλη ανάμεσα στους προαιώνιους θυμωμένους γίγαντες, τη φωτιά και το νερό. Κοχλάζει, αρχίζει να τρέμει ολόκληρο. Ο τόπος έχει γεμίσει από καυτούς ατμούς. Τι κάνομε; Απλά σφραγίζομε το καζάνι. Οι ατμοί και ο κλονισμός εξαφανίζονται ως δια μαγείας. Ούτε γάτα ούτε ζημιά. Και ξαφνικά γίνεται βέβαια η μεγάλη έκρηξη. Καλά, να ανεχθούμε το καζάνι να βράζει; Καλά, δεν υπάρχει διέξοδος; Κι όμως, μπορεί ο ατμός να διοχετευθεί σε μια μηχανή που κινεί μια ατμάμαξα ή ένα ατμόπλοιο.

Άλλοτε μετατίθεται το πρόβλημα στον Πρύτανη. Καλά, αυτός τι κάνει; Υπάρχει - ή υπήρχε - το Πανεπιστημιακό άσυλο. Προστάτευε το Πνευματικό Ίδρυμα από τις παρεμβάσεις του κράτους, ώστε, ελεύθερο να διαδίδει και να παράγει γνώση. Και το φρούριο έχει καταληφθεί. Τι να κάνει σε τέτοια προβλήματα ο Πρύτανης, ο υπεύθυνος για την παραγωγή και διάδοση της γνώσης;

Καλά, από ένα άτακτο οργισμένο σύνολο μπορεί κάποιος να αναμένει ασυνήθιστες παρεκτροπές. Απόλυτα καταδικαστέες βέβαια. Αλλά και από ένα τακτικό, εκπαιδευμένο επιτούτου, σώμα, επιτρέπονται παρεκτροπές ίσου ή και μεγαλύτερου μεγέθους; Κι ωστόσο, εμείς τραβάμε έξω την ουρά μας. Αυτό το σώμα έχομε εξουσιοδοτήσει να κάνει τη βρώμικη δουλειά, να μας απαλλάσσει από τους μπαχαλάκηδες με οποιονδήποτε τρόπο κι ύστερα να τους κατηγορούμε για "γουρούνια, δολοφόνους".

Υπάρχει λύση; Υπάρχει τρόπος όλη αυτή η ζέουσα πίεση να διοχετευθεί, όπως ο ατμός. για να κινήσει δημιουργικά την πελώρια ατμομηχανή που είναι το κράτος μας;

Η βούληση είναι ο νοητός προάγγελος της πράξης. Κινητοποιείται διττά. Αφενός από τη γνώση (προαίρεση το λέει ο Αριστοτέλης) και αφετέρου αφεαυτής με ένα μηχανισμό ταλάντωσης (όρεξη το λέει ο Αριστοτέλης). Ο αυτοματισμός της βούλησης δεν είναι δυνατό να κατασταλεί. Μπορεί, ωστόσο, να χαλιναγωγείται από το Λόγο, το γνωστικό μέρος της βούλησής μας. Σε μια πολιτεία η καταστολή γίνεται με την αστυνομία. Η χαλιναγώγηση όμως είναι δυνατή;

Η βούληση του κόσμου θα εκδηλωθεί οπωσδήποτε. Αν κατασταλεί βίαια, θα αναβληθεί η εκδήλωσή της, αλλά θα είναι εκρηκτική. Φανταστείτε όμως το θορυβοποιό των δρόμων να έχει κληρωθεί ως βουλευτής ή ένορκος ή δημοτικός ή περιφερειακός σύμβουλος, ή σε ένα συνδικαλιστικό όργανο, μαζί με άλλους, επίσης κληρωμένους, πολίτες. Με την κλήρωση, έχει πολλές πιθανότητες, όπως και κάθε άλλος, να βρεθεί και αυτός, για κάποιο διάστημα σε τέτοιες υπεύθυνες θέσεις. Με τόση εξουσία όση δικαιούται, καθόλου λιγότερη, καθόλου περισσότερη από όση του αναλογεί. Μόνος, ανάμεσα σε τόσους άλλους, που έχουν όλοι ίση με αυτόν δυνατότητα να μιλούν και ίση υποχρέωση να ακούν. Μόνος, χωρίς τους συμπαχαλάκηδές του. Θα μεταφέρει τις δικαιολογημένες ή αδικαιολόγητες απαιτήσεις του και το σύνολο θα τον ακούσει και θα αποφασίσει. Έχει το αναφαίρετο, δημοκρατικό, δικαίωμα να μετέχει σε ένα τέτοιο σώμα (ισοπολιτεία), να εκφράζεται όπως όλοι οι άλλοι (ισηγορία) και να κρίνει και κρίνεται όπως οι άλλοι (ισονομία). Επώνυμος, έχει προσωπικά την ευθύνη για ό,τι εισηγηθεί, επισύροντας πάνω του την ευγνωμοσύνη ή την κατακραυγή του συνόλου. Κατά τα άλλα, δεν είναι άνισος, αλλά έχει το δικαίωμα να είναι διαφορετικός από όλους τους άλλους. Και έτσι υπάρχει η δυνατότητα να διοχετεύεται η δυσφορία ή και οργή του κοινού σε λήψη δημιουργικών αποφάσεων που δεν αγνοούν το πρόβλημα, αλλά το εντάσσουν σε ένα ευρύτερο, που περιλαμβάνει και τα προβλήματα όλων των άλλων. Και σ΄ αυτό το ευρύτερο πρόβλημα πιέζεται να λάβει θέση κι αυτός, ο διαφορετικός από τους άλλους. Που ωστόσο θα αντιμετωπίσει αναγκαστικά και τα προβλήματα των άλλων.

Πάντα θα υπάρχουν οι κακοήθεις (μοχθηρία, το λέει ο Αριστοτέλης). Βρίσκονται στα όρια της τελείως ανεξέλεγκτης σχιζοφρένειας, για την οποία, στην παρόξυνσή της, δεν μπορεί κανένας να κάνει τίποτε άλλο πλην της καταστολής. Τώρα, με τέτοιους όρους, αρχίζομε να συντασσόμαστε με το μέρος των κατασταλτικών δυνάμεων, των μπάτσων. Αυτοί οι κακοήθεις όμως δεν είναι παρά μια ασήμαντη μειοψηφία μέσα στο σύνολο των πολιτών. Αν τύχει να ανήκουν σε μια σημαντική μειονότητα, απλά δεν μπορούμε να την αγνοήσουμε, ενώ αποτελώντας μέρος μιας οργανωμένης ομάδας, μπορούμε να διοχετεύσουμε την ορμή της σε δημιουργικό, παραγωγικό, έργο. Εδώ, φυσικά, απαραίτητα είναι η φαντασία και ο λόγος της κάθε κυβέρνησης. Κύριο έργο της εκτελεστικής εξουσίας είναι αυτό. Και η ορμή εκφράζεται, εκτονώνεται και διοχετεύεται σε έργο ωφέλιμο για το σύνολο.

Αντί των παραπάνω, πόσο πιο βολικό είναι να καθόμαστε μπροστά στο χαζοκούτι, να γκρινιάζουμε που δεν μπορούμε να κατεβούμε στο κέντρο της πόλης και να τα βάζουμε με τους μπαχαλάκηδες, με του μπάτσους, με τον πρύτανη ή ακόμη και με τον αρμόδιο υπουργό!

Φυσικά, αυτά που γράφω, ακόμη κι όταν φαίνονται λογικά στον αναγνώστη, δεν τον πείθουν να συμφωνήσει. Είναι κι ο ίδιος μέλος, χωρίς να το καταλαβαίνει, του βολικού σχήματος, κάνοντας ζάπινγκ με το τηλεκοντρόλ στον καναπέ του, ή ακόμη και επωφελούμενος από την κατάσταση. Αλλά κι αν, μέσα του, συμφωνήσει, δεν τολμά να αναλογισθεί την αναστάτωση που θα προκληθεί από μια προσπάθεια για εφαρμογή των παραπάνω. Ξαφνικά, παύει να σκέφτεται τη δόξα της Γαλλικής ή της Αμερικανικής ή της Μεξικανικής ή της Σοβιετικής ή των λοιπών επαναστάσεων και αναλογίζεται το αίμα, τις καταστροφές, την εκφύλιση, την Ναπολεόντεια ένδοξη αυτοπαρακμή τους. Κι όμως, χάρη σ΄ αυτές τις αναπότρεπτες αναστατώσεις, με τις παλινωδίες τους, κάνει μπρος-πίσω η ανθρωπότητα, πάντα όμως, με μικρά βήματα, τελικά προχωρεί.

"Θέλει αρετήν και τόλμην η Ελευθερία", ψάλλει με τη λύρα του ο Ανδρέας Κάλβος. Η αρετή και η τόλμη είναι αποκλειστικά δική μας, του καθενός μας, ευθύνη.