Κατάργηση ή αντικατάσταση;

Η κατάσταση είναι απαράδεκτη. Δεν αντέχεται. Να φύγει κι ό,τι θέλει ας έλθει! Δεν είναι σπάνιο να ακούμε κάποια τέτοια επιχειρήματα. Έχουν ένα μέρος δίκιο. Η κατάσταση μπορεί να μην υποφέρεται άλλο. Όμως, έχουν και άδικο. Υπάρχουν καταστάσεις χειρότερες από την παρούσα. Κάθε κακή κατάσταση οφείλει να αντικαθίσταται από άλλη καλύτερη. Ένα συχνό λάθος είναι να θεωρείται ότι η αντικατάσταση είναι συνώνυμη με την αντικατάσταση με άλλη καλύτερη. Αυτό είναι ένα από τα επιχειρήματα εκείνων που δεν θέλουν να αλλάξει τίποτε επειδή επωφελούνται από την κατάσταση. Μετά από αυτήν το χάος! Μια άλλη είναι ότι η καλύτερη που ονειρευόμαστε είναι η αιωνίως μοναδικά άριστη. Θα συζητήσω κάποια παραδείγματα, αλλά είναι πολύ περισσότερα.

Αρχίζω από τα Πανεπιστήμια. Η κατάσταση ήταν πραγματικά απαράδεκτη όταν εγώ σπούδαζα. Από τους καθηγητές μου μετριόνται στα δάχτυλα του ενός χεριού εκείνοι από τους οποίους έμαθα κάτι. Οι καθηγητές ήταν οι αυθαίρετοι αφέντες, με έντονο νεποτισμό, και πολλή διαφθορά. Και αυτό το άθλιο καθεστώς καταργήθηκε μετά τη μεταπολίτευση. Ο νέος νόμος πλαίσιο είχε αντιφατικά άρθρα, άλλα ασαφή που τα άφηνε να ρυθμισθούν με υπουργικές αποφάσεις (δηλαδή με επέμβαση της πολιτικής στα ΑΕΙ), δεν στηριζόταν στις διεθνείς γνώσεις για την εκπαίδευση ούτε στις ανάγκες και στους πόρους της χώρας μας, ούτε στις ιδιαιτερότητες της μοναδικής Ελληνικής γεωγραφίας και άλλα χωρίς τη συναίνεση εκείνων που θα τον εφάρμοζαν. Οι καθηγητές, φυσικά, αντιδρούσαν, διότι τους αφαιρούσε προνόμια. Οι υφιστάμενοί τους, λοιποί διδάσκοντες και διδασκόμενοι, δεν ενδιαφέρονταν παρά για ένα μόνο: Σαν Ίσνογκουντ, επιδίωκαν απλώς να γίνουν χαλίφηδες στη θέση του χαλίφη, όχι να αλλάξει το χαλιφάτο. Με τέτοιες συνθήκες το χάος βασίλευσε. Και οι ανωμαλίες στη λειτουργία των ΑΕΙ ακόμη, πολλές δεκαετίες αργότερα, βασιλεύουν με όλες τις μακροχρόνιες ολέθριες συνέπειές τους. Πολλοί που τις βλέπουν, οι περισσότεροι τουλάχιστον, αντί να σκέφτονται πώς να αντικαταστήσουν την νυν υπάρχουσα, επίσης απαράδεκτη, κατάσταση, νοσταλγούν να επαναφέρουν την "παλιά καλή" εποχή. Επαναφορά σ΄ εκείνη φυσικά είναι αδύνατη, αλλά θα είναι εξίσου ολέθρια με τη σημερινή.

Ορθογραφία. Τι θα πει ορθογραφία; Θα πει βέβαια ορθή γραφή. Πολλοί, βλέπουν πως ύστερα από 200 χρόνια κοπιωδών προσπαθειών όλων μας, αυτή τη στιγμή μπορούν να γράψουν χωρίς λάθος ίσως μόνον ο κ. Μπαμπινιώτης και η Google. Πρέπει λοιπόν να καταργηθεί η ορθογραφία. Τι θα πει κατάργησή της; Σημαίνει "να γράφουμαι ώπος νάνε, χορείς κανώνες". Μα αυτό θέλομε; Οι κανόνες είναι απαραίτητοι σε κάθε έργο. Μια άλλη σκέψη είναι η αντικατάσταση της τρέχουσας ιστορικής ορθογραφίας με τη φωνητική ορθογραφία, όπως εκείνη του Γιάνη Βηλαρά. Φωνητική ορθογραφία δεν σημαίνει κατάργηση, αλλά διαφορετική ερμηνεία της. Σημαίνει πως "σημβολήζομε τη γλόσα μας γραπτά, αποδήδοντας όσο πιο πηστά γίνετε τον τρόπο που την προφέρομε". Φυσικά, αυτή η λύση δεν αρέσει στους επαγγελματίες της γραφής που νομίζουν πως θα χάσουν το κύρος τους. Αυτοί εμμένουν στην τρέχουσα, ιστορική, ορθογραφία, που σημαίνει πως γράφομε παριστάνοντας τις λέξεις όπως προφέρονταν πριν από 2500 χρόνια και όχι όπως προφέρονται σήμερα. Κι όμως η προσπάθειά τους θα έπρεπε να στρέφεται όχι στο πώς να γράφουμε χωρίς λάθη, αλλά στο πώς να χειριζόμαστε τη γλώσσα μας, προφορική και γραπτή, για να εκφράζει σωστά. με επικοινωνιακή ισχύ, σκέψεις, συναισθήματα,  βουλήσεις μας. Φυσικά, αυτή η προσπάθεια έχει οδηγήσει σε συνολικά ανορθόγραφο λαό, με όλες τις συνέπειες. Με απόφοιτους της υποχρεωτικής παιδείας που είναι αγράμματοι, αδυνατώντας να γράψουν σωστά ένα κείμενο. Σημειώνεται ότι η φωνητική γραφή δεν θίγει κατά τα άλλα την ισχύουσα γραμματική της Νεοελληνικής γλώσσας, ούτε, φυσικά, τη γλώσσα μας. Αντίθετα, τη στηρίζει.

Πολιτική. Η κατάσταση είναι όντως απαράδεκτη. Να αντικαταστήσουμε τους άρχοντες μας που είναι οι εκλεκτοί μιας ολιγαρχίας, ενός κόμματος δηλαδή, με άλλους εκλεκτούς μιας άλλης ολιγαρχίας. Μερικές φορές αυτή η προσπάθεια έγινε με εξαιρετικά αιματηρό τρόπο, όπως σε ποικίλες επαναστάσεις. Η Ελληνική επανάσταση έγινε για να απαλλαγούμε από την Οθωμανική τυραννία. Δεν είχαν όμως τον ίδιο σκοπό όλοι οι αγωνιστές και γι΄ αυτό οδηγηθήκαμε στον ολέθριο εμφύλιο πόλεμο και, τελικά, σε μια ελευθερία χαρισμένη, με τίμημα να είμαστε κάτω από την προστασία των μεγάλων δυνάμεων. Με τη Σοβιετική Επανάσταση η ολιγαρχία των καπιταλιστών καταργήθηκε για να πάρει τη θέση τους η ολιγαρχία των προλεταρίων. Σήμερα, σ΄ εμάς, η αλλαγή κυβέρνησης δεν είναι πραγματική αλλαγή, αφού κάθε κόμμα εκπροσωπεί το συμφέρον μιας τάξης. Το σύστημά μας, όποιο κόμμα κι αν κυβερνά, προάγει τόσο την οχλοκρατία (λαϊκισμό), αφού οι βουλευτές εξαρτώνται από την ψήφο του λαού, όσο και τη διαφθορά, αφού εξαρτώνται και από τους παράγοντες που κατευθύνουν τις ψήφους, οικονομικούς, επικοινωνιακούς κλπ. Παράλληλα, η δικαιολογημένη ως ένα βαθμό αντίδραση του λαού σ΄ αυτά τα συμφέροντα απαιτεί τη λήψη ολοκληρωτικών, αστυνομικών, μέτρων. Η κατάργηση της υπάρχουσας κατάστασης όμως δεν εγγυάται ότι θα έλθει δημοκρατία, με άρχοντες από όλο το λαό και όχι προεπιλεγμένους από τα κόμματα. Μπορεί, αντί γι΄ αυτήν, να έλθει ένας πιο ωμός ολοκληρωτισμός, σαν εκείνον του 1967.

Οι αλλαγές σε οποιονδήποτε τομέα συνδέονται κατά κανόνα από διατάξεις που εμποδίζουν τις αναθεωρήσεις από τη φοβία ότι θα γίνει επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση. Ωστόσο, ο κόσμος και η κοινωνία εξελίσσονται και διαρκώς παρουσιάζουν νέες ανάγκες και προσφέρουν νέους πόρους. Ως προς την πολιτική, το άρθρο 110 του Συντάγματός μας απαγορεύει την αναθεώρηση στα θεμελιώδη άρθρα του. Αυτό το Σύνταγμα όμως, μαζί με το επίμαχο άρθρο του εφαρμόσθηκε αντικαθιστώντας το προηγούμενο (1952) αντίστοιχο άρθρο (108) που απαγόρευε ακριβώς την αναθεώρηση των θεμελιωδών άρθρων εκείνου του Συντάγματος. Η αντικατάσταση έγινε στα πλαίσια μιας γενικής ανωμαλίας, μιας δικτατορίας, μιας εθνικής καταστροφής στην Κύπρο και μιας μεταπολίτευσης. Με άλλα λόγια, κάθε νέα κατάσταση, είτε σύνταγμα είναι είτε νόμος πλαίσιο είτε ορθογραφικοί κανόνες, ή οποιαδήποτε άλλη οφείλει να προβλέπει μια ελάχιστη διάρκεια της ισχύος της. Αλλιώς, όταν οι κοινωνικές εξελίξεις φθάσουν στο σημείο να επιβάλουν μια ριζική αλλαγή (ένας πόλεμος, μια πτώχευση κλπ), η αλλαγή θα γίνει με σημαντική ανωμαλία, που κανένας δεν ξέρει πόση έκταση θα πάρει. Με την αλλαγή πρέπει να εφαρμοσθεί μια άλλη κατάσταση, προγραμματισμένη, συζητημένη για αρκετό διάστημα, αντικαθιστώντας την ισχύουσα. Μόνο μια τέτοια εξέλιξη, με πρόβλεψη προγραμματισμένων αλλαγών, και ούτε κατάργηση ούτε αντικατάσταση με μιαν άλλη, άτεγκτη, κατάσταση, μπορεί να προσφέρει ομαλή πορεία ενός έθνους.

Δημήτρης Α. Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitrissideris.wordpress.com