Μετάγγιση ήθους στις νέες γενιές

Της Μαρίας Κρόντη

Η αγάπη για την παράδοση, προϋποθέτει ήθος. Το ήθος του μαθητή, το ήθος του «σπουδαστή της παράδοσης», η συνειδητοποίηση του πόσο σημαντικό είναι αυτό που μαθαίνει, το μεράκι του και η ταπεινοφροσύνη του, για να μπορεί να «ακούει», να «βλέπει», να αφουγκράζεται, να γίνεται καλύτερος, τον οδηγούν στο μεγαλείο της απλότητας της έκφρασης και του ξεχωριστού ύφους.

ΚΑΘΕΤΙ από την παράδοσή μας, έχουμε χρέος να το αγγίζουμε με σεβασμό και αυτογνωσία, με ήθος και όχι με αλαζονεία και κομπασμό. Το ήθος, στο οποίο αναφέρομαι, κάνει τη διαφορά, η έκφραση, το μεράκι κι η αγάπη φαίνεται επάνω στο χορό. Όσο καλός ηθοποιός κι αν είναι κάποιος, φαίνονται πάνω στο χορό όλα ακόμα κι η αυτοπροβολή, ο εγωισμός, η αλαζονεία, ο ναρκισσισμός, η έλλειψη σεβασμού στο διπλανό, στον αδυνατότερο, στον άλλο. Να και κάτι άλλο που κατά τη γνώμη μου απαιτεί το ύφος, απαιτεί ήθος και επικοινωνία, έκφραση άλλου επιπέδου μεσ’ απ’ την ψυχή. Ομόνοια των ανθρώπων και αποδοχή και σύμπνοια.

ΤΥΧΕΡΟΣ αυτός που μπορεί να τα αντιληφθεί όλα αυτά, να νιώσει αληθινό συναίσθημα χαράς και πληρότητα κατά τη διάρκεια του χορού, επικοινωνία, χαρά ή πόνο, ενότητα, ελευθερία, μαγεία...

Η έκφραση και το χαμόγελο μαρτυρούν ότι ο χορευτής «ζει» αυτό που χορεύει, το αισθάνεται βαθιά μέσα στο είναι του, δονείται η ψυχή του…Όση πληρότητα και επιδεξιότητα στο τεχνικό μέρος και αν υπάρξει, αν δεν αποδίδεται το ύφος, η έκφραση και το πάθος, το ήθος και η συνειδητότητα της αξίας αυτού που κάνει, τότε ο χορός δεν είναι αυτό που πρέπει να είναι. Της ελληνικής μας παράδοσης της αρμόζει σεβασμός και σεμνότητα, όταν αυτή διδάσκεται, προβάλλεται, «μεταγγίζεται» στις επόμενες γενιές, όχι με αυτοπροβολή, προσωπική ανάδειξη, που σαφώς προδίδονται και είναι εμφανή κατά τη διάρκεια μιας χορευτικής παράστασης. Η έκφραση του συναισθήματος σε συνδυασμό με το ήθος, δίνουν ομορφιά και μεγαλείο στο χορό, όχι μόνο η φορεσιά και ό,τι αυτή αντιπροσωπεύει. Άραγε ξέρει αυτός που την φοράει, με πόσο μεράκι έχει γίνει αυτή η φορεσιά. Νιώθει άραγε δέος όταν την φοράει…

Η ελληνική μας παράδοση, γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο είχε τόση ομορφιά και τόσα ιδιαίτερα ύφη και αποχρώσεις κατά περιοχή, λόγω του ήθους που υπήρχε και της αρετής που καλλιεργούσαν οι πρόγονοί μας στην ψυχή τους, της σοφίας που διέθεταν για να και αντιλαμβάνονται τον κόσμο γύρω τους μ’ έναν τρόπο ποιητικό, σπάνιο…Δεν γράφτηκαν τυχαία τόσο υπέροχοι στίχοι! Η δημοτική μας ποίηση, προερχόταν από την ποίηση της ίδιας της ζωής τους, την ανωτερότητα του πνεύματός τους, την λεβεντιά και το ήθος τους. Αυτά συνόδευαν την καθημερινότητά τους, την ψυχαγωγία τους, αυτά «αναπαρίσταναν» στους χορούς τους, τα τραγούδια τους- υπάρχουν παραλλαγές του ίδιου χορού, υπάρχουν πολλές παραλλαγές του ίδιου θέματος, του ίδιου δημοτικού τραγουδιού- τη μουσική τους, τα γλέντια τους, τα έθιμά τους, την τέχνη τους…

ΤΟ σθένος της ελληνικής ψυχής εκφράστηκε ποικιλοτρόπως, η ποιότητά της όταν γίνεται βαθιά αντιληπτή, μέσα από ανεξήγητους τρόπους όπως τα γονίδια ή τα ισχυρά βιώματα μας, ζει και ξαναζεί αιώνια. Δάσκαλοι και μαθητές με όπλα μας αυτά τα βιώματα και το γονίδιά μας, ακολουθούμε σωστά τα χνάρια των προγόνων μας. Χωρίς το ήθος όμως δεν υπάρχει ελληνισμός, χορός ελληνικός, μουσική, στίχος, τέχνη, γνώση, συνέχεια, ύφος, όραμα…Αυτά είναι κληρονομιά για τους νεότερους, αυτά είναι επάξια δημιουργία, έτσι ο χορός γίνεται μίμηση ύφους και ήθους. Έτσι ο χορός αποκτά το νόημα που του αξίζει, δεν είναι μια μετριότητα, ένα φτωχό θέαμα.

Η έκφραση δεν αντιγράφεται, γεννιέται, αναβλύζει από την ψυχή μας, έχει αξία και ομορφιά όταν είναι αληθινή και καλό είναι να αναδεικνύεται. Όταν είναι ψεύτικη, πάντα θα χωλαίνει, θα χάνεται λόγω της ρηχότητας των συναισθημάτων, της απουσίας της επικοινωνίας, της αληθινής αγάπης γι’ αυτό που κάνουμε, γι’ αυτό που είμαστε…

ΝΟΜΙΖΩ πως αν διαβάσουμε καλύτερα τη λαογραφία μας, την ιστορία μας, αν ερμηνεύσουμε τα βιώματά μας, αν ακούσουμε καλύτερα το κλαρίνο, το λαούτο, το βιολί, την Ποντιακή λύρα, την Κρητική λύρα, όλα τα παραδοσιακά μουσικά όργανα, αν μελετήσουμε τα τραγούδια και τον τρόπο ζωής των προγόνων μας, θα διαπιστώσουμε την αληθινή ομορφιά της ψυχής τους, που χωρίς αυτή ούτε οι χοροί μας θα ήταν αυτοί που είναι, με το μοναδικό τους ύφος, ούτε και οι χορευτές. Ήθος και ύφος απογειώνει αυτή την κληρονομιά. Είναι χρέος μας να είμαστε αληθινοί και να αγαπάμε, να ζούμε αυτό που κάνουμε, κι όταν πρόκειται για την πολύτιμη παράδοσή μας χρειάζεται περισσότερη σοβαρότητα και υπευθυνότητα, σεβασμό σ’ αυτό που βιώσαμε, σεβασμό σ’ αυτό που δίνουμε στις καινούργιες γενιές.

Ο χορός, αν δεν τον ζούμε, είναι λειψός, αν δεν εκφράζουμε την ψυχή μας είναι άδειος, αν δεν αντιλαμβανόμαστε το ύφος του είναι ανούσιος, άχρωμος, φτωχός, μουντός. Ας είμαστε αληθινοί σε ύφος και ήθος για να μπορούμε να λέμε στα παιδιά μας μέσα από το παράδειγμά μας, αυτά που δεν λέγονται με λόγια, αυτά που μας είπαν οι πατεράδες μας, όσα αληθινά κι αυτοί γνώρισαν και κράτησαν σαν φυλαχτά στην καρδιά τους. Ο χορός έχει να πει πράγματα μοναδικά κι ανείπωτα, ας τον αφήσουμε να τα πει με ύφος και ήθος. Ας τον αναδείξουμε όπως του αξίζει!

Αφιερωμένο στη μνήμη της μάνας μου,

που πρόσφατα έχασα.