"ΦΕΡΕΚΥΔΗΣ Ο ΣΥΡΙΟΣ", ένα τόλμημα του 1966

Ήταν αρχές του 1966, όταν αποφασίστηκε στο Γυμνάσιο Αρρένων, η ίδρυση ενός μαθητικού περιοδικού. Λυκειάρχης ήταν ο Νικόλαος Χρυσός, που αγκάλιασε αμέσως την προσπάθεια. Στην κίνηση αυτή είχε πρωτοστατήσει ο συμπατριώτης μας, φιλόλογος καθηγητής Γεώργιος Πατέρας , που, πριν λίγα χρόνια έφυγε κι αυτός από κοντά μας. Στην προσπάθεια υπήρξε μια πρωτοφανής συστράτευση καθηγητών, γονέων και μαθητών, ενώ είναι αλήθεια ότι εκείνη η γενιά ήταν από ένα μέταλλο ιδιαίτερο και κατάφερε να χαράξει την δική της ξεχωριστή πορεία στην επιστήμη, τον επαγγελματικό στίβο και στην κοινωνία.

Ο μαθητής, τότε, της β΄ Λυκείου , μετέπειτα επιφανής νομικός , διανοούμενος, δημοσιογράφος και θεατράνθρωπος, Μάρκος Φρέρης, κύριος μοχλός του εγχειρήματος και μέλος της συντακτικής επιτροπής , οριοθετεί στο πρώτο τεύχος του περιοδικούς , του «Φερεκύδη» όπως επιλέξαμε να το τιτλοφορήσουμε, τους σκοπούς και τους λόγους δημιουργίας του: «..Με την έκδοση του παρόντος περιοδικού πιστεύουμε πως ολοκληρώθηκε η πραγματοποίηση παλιών ονείρων και ευγενικών επιδιώξεων των μαθητών του Λυκείου και του Α΄ Γυμνασίου στα πλαίσια της γενικότερης φιλοδοξίας τους να καταστήσουν κατάδηλη και εύγλωττη την παρουσία τους στην πνευματική κίνηση του νησιού μας. Από την πνευματική αυτή κίνηση δεν επιτρέπεται να απουσιάζουν οι υψηλού επιπέδου πνευματικές ανησυχίες της μαθητιώσας νεολαίας..» Για την ιστορία πρέπει να αναφέρουμε τα ονόματα των μελών της πρώτης συντακτικής επιτροπής : Μάρκος Φρέρης, Χρήστος Καλημέρης, Ελπιδοφόρος Δουράτσος, Παναγιώτης Βαρθαλίτης, Αθανάσιος Θραψιάδης Γεράσιμος Σμυρνάκης, Δημήτριος Χυσός, Ιάκωβος Νομικός, Μιχάηλ Φακορέλλης, Γεώργιος Θεολογίτης. Το εξώφυλλο και τα σκίτσα τα είχε φιλοτεχνήσει ο μαθητής Κώστας Στρατηγόπουλος και την οικονομική διαχείριση την είχαν αναλάβει οι διακεκριμένοι συμπολίτες μας Μαρία Δουράτσου και Σπύρος Ζησιμάτος.

Το εγχείρημα δεν ήταν και εύκολο. Απαιτούσε μόχθο και χρόνο, σε βάρος του ελεύθερου, αυτού που τόσο ανάγκη έχουν τα παιδιά. Το κύριο, όμως, συστατικό της προσπάθειας πλεόναζε και ήταν η αγάπη και η καλή διάθεση.. Έτσι προχωρήσαμε.. Και, βέβαια, τότε δεν υπήρχε Google, ούτε «βικιπαίδεια», την «αυτόματη πληροφόρηση μέσω διαδικτύου», την βλέπαμε μέσα σε συγκεχυμένα όνειρα, έτσι όπως τα διαμορφώναμε διαβάζοντας Ιούλιο Βερν και κόμιξ επιστημονικής φαντασίας και, μάλιστα, λίαν «προκεχωρημένης».. Ούτε τηλεόραση είχαμε. Οι ειδήσεις έφταναν επιλεκτικά , με το σταγονόμετρο, σε σχέση με την σημερινή υπέρ-παραγωγή και υπέρ-κατανάλωση πληροφοριών άχρηστων και μη.. Υπήρχε, βέβαια, το ραδιόφωνο, όμως, αυτό ήταν ένα «κλειστό», κυριολεκτικά και μεταφορικά, κουτί, που, ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι μεταβαλλόταν σε ένα μαγικό κόσμο φαντασίας , που μας συνέπαιρνε..

Η προσπάθειά μας με τον «Φερεκύδη» , σε σχέση με την σημερινή πραγματικότητα, ήταν –θα μπορούσαμε να πούμε- «χειροποίητη», όπως και τα κείμενά μας , αυτά που δίναμε στην συντακτική επιτροπή: άλλα με γραμματάκια τακτοποιημένα, με προσοχή αραδιασμένα σε λευκές αψεγάδιαστες κόλλες χαρτιού και άλλα με απίθανα ορνιθοσκαλίσματα και παραπομπές που ήθελα ώρα για να αποκρυπτογραφηθούν. Κι όμως αυτή η «χειροποίητη» προσπάθεια , που απαιτούσε μόχθο για να καταλήξει σε μια τελική μορφή, περιλάμβανε πληθώρα θεμάτων, που κάλυπταν ένα ευρύτατο φάσμα, ξεκινώντας από την επικαιρότητα και τις μαθητικές δραστηριότητες και φτάνοντας μέχρι την Ιστορία, την Λογοτεχνία και τον Αθλητισμό. Έτσι, σκόρπια, μπορούμε να αναφέρουμε τα άρθρα που γράφτηκαν για το Γυμνάσιό μας και την ιστορία του από τον Γιάννη Μανούσο, μαθητή, τότε της Γ΄ τάξης, για την ανάληψη της Διεύθυνσής του από τον Νεόφυτο Βάμβα, από τον Χρήστο Καλημέρη, για το ίστορικό της ανδριάντα του ναυάρχου Μιαούλη από τον Δημήτρη Βαφία, για την Σύρο του άλλοτε και του σήμερα, από τον Παναγιώτη Βαρθαλίτη. Μπορούμε, ακόμα, να αναφέρουμε τα άρθρα-αφιερώματα σε σημαντικές προσωπικότητες της Φιλοσοφίας, του Λόγου και της Τέχνης, όπως αυτά που γράφτηκαν από τον Μιχάλη Φακορέλλη για τον Όμηρο και το έργο του, από τον Θάνο Θραψιάδη, για τον Δάντη Αλιγκερι, από τον Χρήστο Καλημέρη, για τον Άγγελο Σικελιανό κα

Εντύπωση, ακόμα, προξενεί πώς ένα 17χρονο παιδί, ο Μάρκος Φρέρης, αποτολμά, ακόμα και μεταφράσεις αρχαίων ποιητών, όπως του Καλλίνου του Εφέσιου και, ακόμα πιο εκπληκτικό φαντάζει το αφιέρωμά του στα δυόμιση χιλιάδες χρόνια του Θεάτρου μαζί με ένα ειδικά για τον λόγο αυτό φτιαγμένο ποίημά του με θέμα την αρχαία τραγωδία! .

Μέσα από τις σελίδες αυτού του περιοδικού στα τρία, σχεδόν, χρόνια, της κυκλοφορίας του, παρελαύνει η ζωή της μαθητικής μας κοινότητας, αποφοιτήσεις, αποχωρισμοί, βραβεύσεις αλλά και απώλειες αγαπητών προσώπων, όπως του εξαίσιου και αξέχαστου –για όσους είχαν την τύχη να τον ζήσουν και να τον γνωρίσουν- λυκειάρχη μας Νίκου Γκαρμάτη, που κατευοδώσαμε με βαθειά λύπη όλοι οι μαθητές του στο τελευταίο του ταξίδι , στο Α΄ Νεκροταφείο της Αθήνας.

Δυστυχώς, το περιοδικό αυτό τερμάτισε την «μυθική» (θα τολμούσα να πω), για μας, πορεία του, μαζί με την τελευταία γενιά της συντακτικής επιτροπής, όταν αυτή αποφοίτησε. Δεν επιδείχθηκε ενδιαφέρον από τους επόμενους; Είχε συνδεθεί, «υπέρ το δέον» άρρηκτα, με συγκεκριμένα άτομα και όταν αυτά αποχώρησαν , αφαιρέθηκε από το σώμα του περιοδικού, ο «νωτιαίος μυελός του»; Το βέβαιο είναι –και τώρα μπορούμε να το δούμε πιο ξεκάθαρα- πως η έλευση της Χούντας είχε ήδη «στραγγαλίσει» την προσπάθεια και αυτή η φρεσκάδα πνεύματος που είχε αρχίσει, με τον τρόπο της, να εμπνέει τα μαθητικά κείμενα μέσα από τους στοχασμούς, τις δειλές αναζητήσεις και τους προβληματισμούς μας, αντικαταστάθηκε από «αυτό» ή «έτερο» λογοκρινόμενες κοινοτυπίες, φόβους, ατολμία, φορμαλισμούς και -ενίοτε- αποκρουστικούς λιβανωτούς..

Κάπως έτσι, το μυθικό περιοδικό μας πέρασε στην ιστορία αλλά εμείς, εκείνη η γενιά, αναρωτιόμαστε: Τόσα συνέβησαν από τότε και κανένας, ποτέ, δεν αποζήτησε αυτό που ο αείμνηστος Μάρκος Φρέρης έγραφε στην «Πρώτη» του, εκείνη, «Εξήγηση», το μακρινό, πια, 1966, την επιθυμία, δηλαδή, να έχουν οι μαθητές «κατάδηλη και εύγλωττη την παρουσία τους στην πνευματική ζωή του τόπου» ; Μήπως έχει έλθει η ώρα , με τα μέσα, μάλιστα, της εποχής, να ξαναφτιαχτεί ένας «Φερεκύδης»;