Αξιοκρατία τη θέλομε;

Συχνά παραπονιόμαστε για έλλειψη αξιοκρατίας και μεμφόμαστε τους ηγήτορές μας για την απουσία της. Ιδιαίτερα συμβαίνει αυτό, όταν αποτυγχάνουμε σε ένα διαγωνισμό. Τι είναι όμως αξιοκρατία; Και τη θέλομε πραγματικά; Όταν λέμε «αξιοκρατία», εννοούμε ότι καθένας επιβραβεύεται κοινωνικά, π.χ. αναλαμβάνει εξουσίες, ανάλογα με την αξία του, τα ταλέντα του και τις επιδόσεις του στο έργο που προσφέρει στην κοινωνία.

Η ζωή χρειάζεται αγώνες. Και οι πρόγονοί μας είχαν προτυπώσει το είδος των αγώνων στις μεγάλες πανελλήνιες εορτές, με κορυφαία εκείνη των Ολυμπιακών. Μ’ αυτά τα είδη των αγώνων παλεύομε σήμερα μέσα στην κοινωνία που ζούμε.

Κύριες κατηγορίες αγώνα ήταν ο ανταγωνισμός, όπως στην πάλη και στην πυγμαχία, η άμιλλα, όπως στο στίβο, και η συνεργασία, όπως στη σκυταλοδρομία. Στον ανταγωνισμό, καθένας από τους αγωνιζομένους αντιμετωπίζει κάποιον άλλον που είναι ο στόχος του˙ νίκη του ενός είναι η ήττα του άλλου. Στην άμιλλα όμως καθένας αγωνίζεται εναντίον ενός φυσικού στόχου, του μήκους, του ύψους, του χρόνου στο δρόμο κλπ. Νικητής είναι αυτός που είχε την καλύτερη επίδοση. Όποιος πέτυχε το στόχο όμως δεν είναι ηττημένος. Δεν είναι νικητής, αν δεν έφθασε πρώτος. Αν όμως έφθασε στο τέρμα στο Μαραθώνιο δεν έχει ηττηθεί. Μπορεί και να πέρασε το δικό του ή της πατρίδας του ή και το παγκόσμιο ρεκόρ. Ηττημένος δεν είναι, αφού πέτυχε το στόχο, εναντίον του οποίου αγωνιζόταν. Μόνος ηττημένος είναι ο στόχος.

Με το ολυμπιακό μοντέλο στην κοινωνία, ανταγωνισμός σημαίνει ότι κάθε πολίτης αγωνίζεται κατά των άλλων. Επομένως οι προσπάθειές τους σε μεγάλο βαθμό αλληλεξουδετερώνονται. Αντίθετα, στην άμιλλα, οι επιτυχίες του ενός δεν εμποδίζουν τις προσπάθειες των άλλων. Η αποδοτικότητα της συνεργασίας, ιδίως με συμπληρωματικό ρόλο του καθενός στον αγώνα, είναι μέγιστη, αλλά μπορεί να μειώνει το κίνητρο για προσπάθεια, καθώς καθένας επαφίεται στις προσπάθειες των άλλων. Οπωσδήποτε, είναι φανερό, ότι, για μέγιστη πρόοδο, η κοινωνία, πρέπει να αποτρέψει τον ανταγωνισμό, προωθώντας την άμιλλα και τη συνεργασία.

Η άμιλλα έχει δύο προϋποθέσεις: ισότητα στην εκκίνηση και ισότητα στη διάρκεια του αγώνα. Η εποπτεύουσα αρχή στον αγώνα, είτε για ολυμπιακό άθλημα είτε για κοινωνικό αγώνα πρόκειται, πρέπει να εξασφαλίσει ότι α) οι διαγωνιζόμενοι δεν χρησιμοποιούν ανταγωνιστικά μέσα, οι δρομείς π.χ. δεν βάζουν τρικλοποδιές ο ένας στον άλλον· β) Οι διαγωνιζόμενοι ξεκινούν με ίση αφετηρία: την ίδια στιγμή οι δρομείς, από το ίδιο ακριβώς σημείο εκκίνησης, από κοινό εφαλτήριο οι άλτες κλπ.

Υπάρχουν μέσα για να εξασφαλίσει τέτοιες συνθήκες το κράτος; Ασφαλώς. Η αυστηρή παρεμπόδιση του «αθέμιτου ανταγωνισμού» (που μετατρέπει την άμιλλα σε ανταγωνισμό) είναι ένα από αυτά. Ένα άλλο στηρίζεται στο σύστημα φορολόγησης, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν κίνητρο προς ορισμένους στόχους. Για την προώθηση της άμιλλας χρειάζεται ελαχιστοποίηση του φόρου επιτηδεύματος, ώστε να αυξηθεί το κίνητρο για δημιουργική εργασία, σε συνδυασμό με μεγιστοποίηση του φόρου κληρονομιάς και άλλων τρόπων άκοπης μεταβίβασης πλούτου (γονικές παροχές, δωρεές κλπ). Με το τελευταίο μέτρο, οι πιθανότητες ανέλιξης πολιτών δεν εξαρτώνται από τον πλούτο με τον οποίον γεννιέται ο καθένας (ή την καταγωγή ή την τάξη του κλπ), αλλά από τις φυσικές, πνευματικές ικανότητες και την εργατικότητά τους. Αυτό λέγεται αξιοκρατία. Όσο παράξενη μας φαίνεται η μεγάλη φορολόγηση στην κληρονομιά, δεν μπορεί να υπάρξει πραγματική αξιοκρατία (που όλοι, υποτίθεται, επιθυμούμε) χωρίς αυτό το μέτρο. Προσωπικά, οφείλω να πω, πως προτιμώ να φορολογούμαι πεθαμένος παρά ζωντανός.

-Μα είναι δυνατό; Τότε για ποιον δουλεύομε, αν όχι για να εξασφαλίσουμε τα παιδιά μας; Γιατί να το κάνουμε;

-Να το κάνουμε διότι αυτή είναι η πανάρχαιη παράδοσή μας από τον καιρό του Προμηθέα. Συγκεκριμένα, ο μεγάλος αυτός πατριάρχης, μας άφησε για κληρονομιά: τη γνώση της φωτιάς, των τεχνών, της ανατολής και δύσης των αστεριών, της εναλλαγής των εποχών, οδηγού για τις αγροτοκτηνοτροφικές εργασίες, των αριθμών, των γραμμάτων. Μας άφησε την τέχνη της οικοδόμησης σπιτιών, του ζευγαρώματος των βοδιών στο αλέτρι, της ζεύξης του αλόγου στο άρμα, του σκαρώματος των καραβιών, της γιατρειάς με βότανα, της προφητείας του μέλλοντος από όνειρα, το πέταγμα των πουλιών, τη μελέτη των σπλάγχνων των ζώων στη θυσία. Μας γνώρισε τη μεταλλουργία, και τον υπόγειο πλούτο, το χρυσό, τον άργυρο, το χαλκό, το σίδηρο, ακόμη και της πολιτικής τέχνης τη γνώση μας έδωσε κλπ. Μια τέτοια κληρονομιά δεν μπορεί να απαλλοτριωθεί από κάποιο κομμουνισμό ούτε να βγει στο σφυρί, π.χ. για χρέη, από κάποιον καπιταλισμό. Ενώ ο κάτοχος γνώσης και τέχνης μπορεί άριστα να επιβιώσει κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες.

Η σημασία της άυλης κληρονομιάς φαίνεται συγκρίνοντάς την με την υλική κληρονομιά ενός άλλου μεγάλου πατριάρχη, του Αβραάμ. Κατά τη συμφωνία (Παλαιά διαθήκη) που έκανε ο Θεός μαζί του, αυτός θα έπρεπε να σημαδεύει σωματικά αποκλειστικά τους άρρενες απογόνους του με την περιτομή, για να αναγνωρίζονται δικαιούχοι της περιουσίας του με το πατριαρχικό δίκαιο και Εκείνος θα τους άφηνε κληρονομιά την ευλογημένη γη από το Νείλο ως τον Εφράτη. Πάνω από τρεις χιλιετηρίδες αργότερα, ως σήμερα, οι απόγονοι των δύο γιων του Αβραάμ, οι Ισμαηλίτες ή Αγαρηνοί και οι Ισαακίτες ή Εβραίοι έχουν αποδυθεί σε έναν αμείλικτο εξοντωτικό πόλεμο μεταξύ τους για την κυριαρχία πάνω στην ευλογημένη γη.

Η αρχαία κληρονομιά μας της γνώσης και της τέχνης εμπλουτίσθηκε πριν από 2000 χρόνια περίπου με την αγάπη, που μας εμφύτευσε ο χριστιανισμός. Κι αυτή είναι τελικά η δική μας κληρονομιά: Γνώση, τέχνη και αγάπη. Αναπαλλοτρίωτη.

-Και μεις, με την άυλη περιουσία μας, έχομε πατρίδα;

Εμείς, είμαστε όσοι έχομε την κοινή παιδεία που πήραμε από τους προγόνους μας, χωρίς σωματικό σημάδι, και ανεξάρτητα από το DNA. Μ’ αυτά τα εφόδια (τέχνη, γνώση και αγάπη) έχομε βάλει τη σφραγίδα μας όχι στο σώμα μας, αλλά σε μια λουρίδα γης, καλλιεργώντας την, ορύσσοντάς την, αναπτύσσοντάς την. Είναι το αισθητό σημείο της άυλης κληρονομιάς μας, είναι η πατρίδα μας, για την οποίαν αξίζει και να θυσιασθούμε αν απειληθεί από βαρβάρους.

Και τώρα, παρακαλώ, ας αποφασίσουμε: Το τίμημα της αξιοκρατίας είναι να περιορισθούμε στη γνώση, την τέχνη και την αγάπη και να θυσιασθούμε, αν το απαιτήσει η πατρίδα μας. Τη θέλομε λοιπόν την αξιοκρατία; Ή, προτιμάμε να ζούμε χωρίς αυτήν και να παραπονιόμαστε όποτε δεν πετυχαίνομε σε ένα διαγωνισμό;