Αλήθεια και Επιστήμη

Το πνεύμα μας έχει είσοδο, τη γνώση, έξοδο τη βούληση και ένα ενδιάμεσο, στοιχείο, το συναίσθημα ή στάση. Η γνώση της κοινωνίας λέγεται επιστήμη, η βούλησή της ηθική και το συναίσθημά της τέχνη. Η επιστήμη στοχεύει στην αλήθεια, η ηθική στην αρετή και η τέχνη στο κάλλος. Θα ασχοληθούμε με την αλήθεια και την επιστήμη.

Ελληνική αλήθεια είναι ότι δεν ξεχνιέται, (στερητικό α- και λήθη). Η Αλήθεια ήταν κόρη του Δία και μητέρα της Αρετής. Γυμνή. Καθώς αλήθεια είναι ότι δεν ξεχνιέται, μπορεί να αφορά σε έναν μόνον άνθρωπο. Δεν ίσχυε ακριβώς αυτό σε άλλους λαούς. Η λατινική Αλήθεια, η Veritas, ήταν κόρη του Κρόνου, που την κατάπινε, και μητέρα της Αρετής, της Virtus. Ντυμένη με λευκή εσθήτα. Υπάρχουν διαφορές. Η Αλήθεια δεν ξεχνιέται. Είναι αιώνια. Τη Veritas την καταπίνει ο πατέρας της Κρόνος-χρόνος, αλλά τελικά την ξερνάει κι αυτή αποκαλύπτεται. Η VeRiTas, σχετίζεται ετυμολογικά με την κόρη της, την ViRTus, και την ελληνική ΑΡεΤή. Σημειώστε τα κοινά σύμφωνα ΡΤ που υπάρχουν στα τρία ονόματα, που σημαίνει πως, για τους Λατίνους, η αλήθεια περίπου ταυτίζεται με την αρετή. Αντίθετα λοιπόν από την Ελληνική αλήθεια που αφορά στο νοητό Εγώ, άτρωτη από εξωτερικές επιδράσεις και γυμνή, η Λατινική veritas αντιστοιχεί στο κοινωνικό Εγώ, αφού σχεδόν ταυτίζεται με την αρετή, που αφορά κυρίως στη σχέση μεταξύ των ανθρώπων, και είναι στολισμένη με αιδημοσύνη.

Η αισθητή όψη της αλήθειας αντιστοιχεί περισσότερο στην αγγλική Truth. Το λεξικό Webster ανάγει την TRUTH στην αρχαία αγγλική και νορβηγική λέξη TRE που σημαίνει δέντρο και ανάγεται με τη σειρά της στην Ελληνική λέξη ΔΡΥΣ. Η Δρυς ήταν το ιερό δένδρο του Δία και έλεγε αλήθειες στους πιστούς που ζητούσαν την άποψή της. Και οι Γαλάτες ιερείς, που γνώριζαν την αλήθεια, λέγονταν δρυΐδες. Σαν το δέντρο επομένως, και αντίθετα από την Ελληνική αλήθεια, η Αγγλική truth, δεν μένει αμετάβλητη. Εξελίσσεται, είναι η επιστημονική αλήθεια.

Η Ελληνική αιώνια νοητή αλήθεια μάς έρχεται σαν αποκάλυψη, όπως έγινε με τη μεταστροφή του Παύλου στο δρόμο για τη Δαμασκό. Είναι λοιπόν αποκαλυπτική, χωρίς αμφιβολίες κι η σταθερότητά της απαλλάσσει από τα άγχη. Καθώς δεν επηρεάζεται από λογικά επιχειρήματα όμως, μπορεί να καταλήξει σε προκατάληψη και μισαλλοδοξία με όλα τα παρεπόμενά τους. Αν κάποτε, ωστόσο, έλθει σε κατάφωρη αντίθεση με τον αισθητό κόσμο, η ελπίδα που τη συνοδεύει μεταπίπτει σε απελπισία. Αντίθετα, η επιστημονική αλήθεια, σαν την Αγγλική truth, τρέφεται διαρκώς από την αισθητή πραγματικότητα. Βρίσκεται εκεί όπου διασταυρώνονται το νοητό με το αισθητό, η θεωρία με την εμπειρία, η υπόθεση με την παρατήρηση. Αντίθετα από την αποκαλυπτική, νοητή αλήθεια, που είναι σημειακή, περιβάλλεται από μια άλω σφάλματος, που όμως μπορεί να μετρηθεί, και η πρόοδος της Επιστήμης διαρκώς την περιορίζει. Η επιστημονική γνώση είναι ο μόνος ειρηνικός τρόπος με τον οποίον μπορεί να αντιμετωπισθεί η προκατάληψη που συνοδεύει την αποκαλυπτική πίστη˙ ο άλλος είναι η βία.

Προϊόν της επιστημονικής αλήθειας είναι η γνώση. Και η γνώση μπορεί να επηρεάζει τη στάση και διαμέσου της τη βούληση, απ’ όπου ξεκινά η δράση. Έτσι, η επιστημονική αλήθεια ελέγχει ως ένα βαθμό τη στάση και τη βούληση. Ο έλεγχος αυτός δεν είναι πλήρης, αφού η βούληση διαμορφώνεται όχι μόνο από εισερχόμενη γνώση, αλλά και αυτόματα, με ταλάντωση, όπως έχομε γράψει σε άλλη επιφυλλίδα. Όταν η ταλάντωση φθάσει στο κρίσιμο όριό της, καμιά γνώση δεν μπορεί να αναστείλει τη βούληση.

Η πιο σημαντική γνώση του ανθρώπου υπήρξε εκείνη της φωτιάς, που την πρόσφερε ο Προμηθέας στον Άνθρωπο. Αύξησε τις επιλογές του, του επέτρεψε να κατοικήσει σε όλη σχεδόν την επιφάνεια του πλανήτη μας. Ωστόσο, δημιούργησε την πρώτη εξάρτηση. Για να μη σβήσει η φωτιά, κάποιος έπρεπε να τη φυλάει σ’ ένα στοιχειώδες μικρό καντηλάκι στο πιο γερό (ιερό) μέρος της κατοικίας τους. Τη φύλαγαν λοιπόν ως εστιάδες οι γυναίκες, προσέχοντας παράλληλα τα παιδιά, ενώ οι άντρες γύριζαν έξω για να κυνηγήσουν ή να βοσκήσουν, να μαζέψουν καρπούς ή να καλλιεργήσουν τη γη ή, τέλος να επεξεργασθούν και ανταλλάξουν με άλλους τα προϊόντα του κόπου τους. Αυτό σήμαινε τον πρώτο καταμερισμό έργου μεταξύ γυναικών και ανδρών κι αργότερα μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας. Που σημαίνει ότι η ελευθερία που επιτεύχθηκε με την επιστημονική γνώση (της φωτιάς αρχικά, όλων των επιστημονικών γνώσεων αργότερα) είχε βαρύ τίμημα, την εξάρτηση του ενός ανθρώπου από τον άλλον.

Η επιστήμη, η κοινωνική γνώση, επηρεάζει την ελευθερία. Ελευθερία είναι η διαφορά ανάμεσα στο «μπορώ» και στο «θέλω». Το αισθητό «μπορώ» σημαίνει «δύναμαι», έχω σωματικές και πνευματικές ικανότητες. Το κοινωνικό σημαίνει «επιτρέπεται». Το «θέλω» είναι ιδιότητα αποκλειστικά του νοητού Εγώ. Οι φυσικές επιστήμες αυξάνουν το δύναμαι, την ελευθερία του αισθητού Εγώ. Δεν παραβιάζουν τους φυσικούς/βιολογικούς νόμους, αλλά παρέχουν τη δυνατότητα να αντισταθμίζονται, όπως π.χ. η βαρύτητα με την άνωση, την αεροδυναμική η την ορμή. Αυξάνουν όμως την εξάρτηση του ατόμου από την κοινωνία. Οι κοινωνικές επιστήμες παρέχουν γνώσεις που, με την ανεξάρτητη δικαιοσύνη, μπορούν να περιορίζουν την εξουσία των ισχυρών της κοινωνίας πάνω στους αδυνάτους. Ούτε οι φυσικές ούτε οι κοινωνικές επιστήμες μπορούν να αυξήσουν απεριόριστα την ελευθερία. Εξάρτηση είναι το αντίστροφο της ελευθερίας. Η εξάρτηση όμως είναι συγχρόνως και στήριγμα. Εξαρτήσεις στη σειρά μειώνουν την τελική ελευθερία, διότι οποιαδήποτε κι αν καταργηθεί, το στήριγμα μηδενίζεται. Αντίθετα, εξαρτήσεις παράλληλες αυξάνουν την τελική ελευθερία, διότι η κατάργηση μιας αφήνει το στήριγμα των άλλων. Οι ανθρωπιστικές επιστήμες, τέλος, διευρύνουν τον πνευματικό ορίζοντα και αυξάνουν τις δυνατότητες επιλογής του νοητού Εγώ, την Ελευθερία της Βούλησης.

Επομένως, κύριο χαρακτηριστικό της επιστημονικής γνώσης είναι η αύξηση της ελευθερίας του ανθρώπου. Αφενός απέναντι στους φυσικούς νόμους με τις φυσικές επιστήμες, αυξάνοντας όμως την κοινωνική εξάρτηση, και αφετέρου απέναντι στους κοινωνικούς νόμους με τις κοινωνικές επιστήμες. Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη εξέλιξη των φυσικών έναντι των κοινωνικών επιστημών, με αποτέλεσμα μεγάλη εξάρτηση του ανθρώπου από άνθρωπο. Η ελευθερία του νοητού Εγώ δεν μπορεί ποτέ να μηδενισθεί. Μπορούν όμως να αυξηθούν οι δυνατότητες επιλογής του, η ελευθερία της βούλησης, με τις ανθρωπιστικές επιστήμες, που σημαίνει με την εκπαίδευση. Με παρόμοια μεθοδολογία όμως, αλλά αντίθετο σκοπό, η πλύση εγκεφάλου περιορίζει τις επιλογές του νοητού Εγώ, μειώνοντας έτσι την ελευθερία της βούλησής του.