Σεισάχθεια

Αυτοί οι τιποτένιοι, οι ουτιδανοί, οι αγράμματοι, που δεν έχουν στον ήλιο μοίρα, όλο ζητούν. Βρήκαν αυτό το φαιδρό πρόσωπο, τον ολυμπιονίκη Κύλωνα, προδότη της τάξης του, για αρχηγό, που τάζει στον κοσμάκη υποσχέσεις που δεν μπορεί να τις τηρήσει. Τελευταία συμμάχησε και με τους εχθρούς της πατρίδας, το Θεαγένη από τα Μέγαρα. Η συνωμοσία τους απέτυχε. Κατέφυγαν ικέτες στο βωμό της Αθηνάς οι επαναστάτες. Συμφώνησαν με τους νικητές να φύγουν ζωντανοί. Αυτοί όμως, μετά την απομάκρυνση από το βωμό, όρμησαν και τους σκότωσαν. Έτσι, για να μάθουν! Ανόσιο έγκλημα! Η θεία δίκη έστειλε επιδημίες, στάσεις και ταραχές στην πόλη. Και το φρικτό «κυλώνειο άγος» έμεινε παροιμιώδες στη μνήμη της ανθρωπότητας.

Ήταν οι ευγενείς, οι άριστοι, με καταγωγή από τους ήρωες και τους θεούς. Αυτοί είχαν τη γη κι αυτοί αποφάσιζαν για τα πάντα. Τελευταία κάποιοι ναυτικοί, έμποροι (προστέθηκαν κι οι τεχνίτες σ’ αυτούς) άρχισαν να πλουτίζουν, αλλά φυσικά δεν είχαν δικαιώματα. Αυτό δα έλειπε. Δεν μπορούσαν να παραβιάζουν νόμους και θεσμούς καταξιωμένους από το χρόνο με προέλευση από θεούς και ήρωες,. Κι ήταν κι οι τιποτένιοι, οι ουτιδανοί, που λέγαμε. Αν είχαν κανένα χωραφάκι κι έρχονταν κακοχρονιά, αναβροχιά, χαλάζι ή πλημμύρα, δανείζονταν από τους ευγενείς. Κι έβαζαν ενέχυρο. Πρώτα το χωραφάκι τους, ύστερα τον εαυτό τους και την οικογένειά τους, γίνονταν δούλοι. Ή και φυγάδες· αν προλάβαιναν. Ή και ληστές, δολοφόνοι, στασιαστές, σαν τους οπαδούς του Κύλωνα.

Ήταν από αριστοκρατική οικογένεια. Ο πατέρας του έχασε την περιουσία του κάνοντας αγαθοεργίες. Ο ίδιος, για να επιβιώσει, έγινε έμπορος. Και γυρίζοντας τον κόσμο αντάλλασσε εμπορεύματα και γνώσεις. Έγινε γνωστός ο Σόλων για τη σοφία του και την ηπιότητα του χαρακτήρα του. Ήταν ήδη γνωστός για την παλικαριά και τη φιλοπατρία του. Αδιαφορώντας για τη ζωή του, παραβίασε το νόμο που επέβαλλε θανατική ποινή σ΄ όποιον τολμούσε να παρακινήσει τους Αθηναίους να ανακαταλάβουν τη Σαλαμίνα. Παράστησε τον τρελό λοιπόν και με τραγούδια φλογερά, σαν του Μίκη, ξεσήκωσε τους συμπατριώτες του που, αυτή τη φορά, νίκησαν. Ήταν μέγας ποιητής. Η κατάσταση ήταν τώρα τόσο ανώμαλη, που σ΄ αυτόν προσέτρεξαν όλες οι τάξεις με μεγάλες προσδοκίες.

Πρώτη του δουλειά ήταν η σεισάχθεια. Όσοι είχαν γίνει δούλοι από χρέη απελευθερώθηκαν κι όσοι είχαν πουληθεί στο εξωτερικό επέστρεψαν. Κι οι φυγάδες για χρέη επέστρεψαν κι αυτοί. Και απαγορεύτηκε στο εξής να δανείζονται οι πολίτες με ενέχυρο τον εαυτό τους ή τις οικογένειές τους. Με γενναία υποτίμηση της δραχμής διευκόλυνε την αποπληρωμή των χρεών. Όποιος χρωστούσε 100 δραχμές, ξεχρεωνόταν πληρώνοντας μόνο 73. Άφησε ωστόσο τη διοίκηση στους ευπατρίδες, που όμως τους φορολόγησε ανάλογα με τον πλούτο τους. Με τα μέτρα του δεν επιδίωξε την επιβολή μιας τάξης πάνω στις άλλες, ούτε καν το δίκαιο (ποιο είναι στ΄ αλήθεια;), αλλά το συμβιβασμό, για ν’ αποφευχθεί ο εμφύλιος πόλεμος. Αν έδινε την εξουσία στους πάμφτωχους, που ήταν η πολυπληθέστερη τάξη, αυτοί, πολλοί πρώην δούλοι, θα επιδίωκαν εκδίκηση. Και τότε;

Περίπου το πέτυχε. Όμως καμιά τάξη δεν έμεινε ευχαριστημένη. Οι ευπατρίδες, διότι τους αφαίρεσε όσα είχαν κερδίσει (άδικο δεν είναι να χάσουν όσα είχαν δανείσει;) κι όσα μπορούσαν ακόμη να κερδίζουν. Οι πάμφτωχοι αγρότες και οι ναυτικοί και έμποροι, διότι δεν απόκτησαν πολιτικά δικαιώματα. Του ζήτησαν πολλοί να μείνει ως τύραννος, για να ερμηνεύει και να επιβάλλει τους ρηξικέλευθους νόμους του. «Καλόν χωρίον η τυραννίς, αλλ’ ουκ έχει απόβασιν», τους απάντησε. Χωρίς διέξοδο η τυραννία.

Οι ουτιδανοί, οι τεμπέληδες! Κάθονται στις ακρογιαλιές με το ουζάκι και το συρτάκι τους. Βρήκαν το δημαγωγό τους και ξεσηκώνονται.

Είναι καταχρεωμένοι. Τους προσφέρομε αλληλεγγύη. Με αντάλλαγμα, φυσικά. (Μα αν μπορούσαν να πληρώσουν αντάλλαγμα για ν’ αγοράσουν αλληλεγγύη, τι τη θέλουν την αλληλεγγύη;). Τους δανείζομε κι άλλα για να ξεπληρώσουν το χρέος τους (που έτσι βέβαια αυξάνεται). Με ενέχυρο ασφαλώς. Είναι γέροι άχρηστοι στην κοινωνία και δαπανηροί (κι αυτό είναι σωστό). Λοιπόν:

Δραστική περικοπή συντάξεων και μισθών (μα πώς θα πληρώνουν τότε τους φόρους τους;). Ελεύθερες απολύσεις. (Σημασία έχει η επιβίωση όχι των ανθρώπων, αλλά των επιχειρήσεων. Μα ποιος τρέφει τους ανέργους;). Στο σφυρί κι η πρώτη κατοικία. (Μα ποιος θα φροντίσει τότε τους αστέγους;). Και βέβαια, προπάντων, τα ενέχυρα, όλες οι επιχειρήσεις τους, ιδιωτικοποιούνται, γίνονται δικά μας, μπιρ παρά, με τα κέρδη τους σε μας, τους ευπατρίδες (και από πού θα βρεθούν τα λεφτά για να αποπληρωθούν τα δάνεια;). Αλλιώς, πτώχευση. Και νόμιμα και αυτοδίκαια τότε, όλα τα παραπάνω ενέχυρα γίνονται δικά μας, εμάς των ευγενών. Κι αυτοί που με στερήσεις έχτισαν το διαμερισματάκι τους χωρίς να χρεωθούν, ακόμη κι αυτοί θα πληρώνουν τερατώδη ΕΝΦΙΑ για να αποπληρωθεί το κοινό χρέος.

Να γίνουμε φυγάδες; Σπουδασμένοι, με πολυτεχνεία, μάστερ και διδακτορικά, να φύγουμε, να πάμε να σωθούμε; Να ξεσηκωθούμε; Έχομε βρει τον ηγέτη μας. Να συμμαχήσουμε με κάποιο Θεαγένη ή Βλαδίμηρο; (Το κυλώνειο άγος έχει στήσει στη γωνιά καρτέρι). Να μείνουμε δούλοι; Γιατί όχι, αν έτσι επιβιώνουμε;

Σεισάχθεια! Δεν στηρίζεται σε καμιά νομιμότητα. Γιατί θα τη δεχθούνε; Από ευγένεια οι ευγενείς; Παλιά ήταν η απειλή που τους ανάγκασε να την ανεχθούν. Οι ληστείες, οι φόνοι, οι στάσεις, κάθε είδους αναστατώσεις, απειλούσαν με διάλυση την ακεραιότητα του κράτους. Και τόσοι εχθροί τριγύρω. Τώρα δεν υπάρχει απειλή. Μμ; Κι αν φοβόμαστε, δεν είναι από μέσα, είναι από αλλόδοξους τρομοκράτες ή απλά λαθρομετανάστες. Μμ; Κι αν δεν είμαστε ομόψυχοι, πώς θα αντισταθούμε;

Μια λεπτή, ισορροπία χρειάζεται. Μείωση κερδών των κερδοσκόπων, χωρίς να ωθηθούν σε βίαιες ενέργειες με δικτάτορες τυράννους. Περισσότερα δικαιώματα στους φτωχότερους, χωρίς δυνατότητα για αντεκδικήσεις. Θα περάσουμε ίσως από κάποιον Πεισίστρατο, το φωτισμένο τύραννο, που βοήθησε τη φτωχολογιά (χωρίς να της δώσει δικαιώματα – τα φύλαξε για τον εαυτό του), έδωσε ώθηση στις τέχνες, στα έργα και στα γράμματα (αλλά δεν είχε «απόβαση»). Θα περάσουμε κι από ένα Κλεισθένη που έφερε, ώριμη πια, τη δημοκρατία, τη μόνη πραγματική δημοκρατία, για ν΄ αναπτύξει τη φιλοσοφία, την επιστήμη, την τέχνη, τα γράμματα, την πολιτική και ν΄ αντισταθεί στο βαρβαρισμό που κουβάλησε ο γιος του Πεισιστράτου. Για ν΄ απλωθεί παντού και για πάντα ο μεγαλύτερος πολιτισμός που παρουσιάσθηκε ποτέ στη γη. Η Μεγαλομάτα Ευρώπη βρίσκεται στην Ελλάδα, αφότου την έφερε καβάλα πάνω του ο Ταύρος Δίας. Σήμερα κινδυνεύει.

Πού είσαι, ω Σόλων;