Αναμονή

"Η γρηά η βαβά μ’... έκατσι ’κειά κουντά στ’ φουτιά τ’ ς...Κι’ οι τέσσερ’ π’ θα μας παν...ουλ’ νούς κι τ’ ς παραλήδις κι τ’ ς αλλ’ νούς /φέρανι, τ’ ν κάσσα τ’ μακρυά κι ήρθαν κι τ’ς είπαν «Άϊτι, γρηά»./ Πιδιά μ’, ναρθού ... να πάου καλιά μ’…Σταθήτι να τιλειώσου τ’ δ’ λιά μ’! /— Ως που να γνέεις κυρά βαβά...θα μας νυχτόεις κι είμαστι λίγου βιαστικοί,/Σι καρτερούμι αν θα μας δόεις /πέντι παγούρια μι ρακί" (Ζ.Ρισπέν/Ζ.Παπαντωνίου).

Ακόμη και ο θάνατος μπορεί να περιμένει για λίγο, αρκεί να...

Όλα τα Εθνικά Συστήματα Υγείας, έχουν κοινό τίμημα τις μακρές λίστες αναμονής. Το πιο διάσημο σύστημα ήταν της Μ. Βρετανίας. Το ήθελαν η συντριπτική πλειονότητα γιατρών και πολιτών. Οι πολίτες διότι τα φάρμακα είχαν αρχίσει να ακριβαίνουν, από δρόγες (βότανα) σε χημικά σκευάσματα, ενώ από τον πόλεμο είχαν συνηθίσει να κάθονται στην ουρά για το ψωμί. Και οι γιατροί, διότι το Υπουργείο "τους βούλωσε το στόμα με χρυσάφι". Καθένας έπαιρνε ένα μικρό ποσό, ίδιο όλοι, επειδή ήταν στο σύστημα, και καθένας αρκετά παραπάνω, ανάλογα με τον αριθμό των πολιτών που τον ήθελαν γιατρό τους. Υποχρέωσή του η δωρεάν παροχή υπηρεσιών υγείας όλο το 24ωρο, όλο το χρόνο. Την εποχή της Θάτσερ κατέρρευσε. Τα φάρμακα ήταν πανάκριβα και οι εξετάσεις από στηθοσκόπιο και πιεσόμετρο είχαν γίνει πολύπλοκες βιομηχανίες με τομογραφίες κλπ. Οι ασθενείς απαιτούσαν πρόσβαση σε όλη τη σύγχρονη τεχνολογία, ενώ οι λίστες αναμονής μάκραιναν. Μονάδες επειγόντων αντιμετώπιζαν μη αναστρέψιμες βλάβες.

Σήμερα; Επίταση των παραπάνω. Η πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας περιορίζεται. Μεγαλύτερη οικονομική συμμετοχή του αρρώστου, με διαρκώς αυξανόμενη γραφειοκρατία. Όμως ο άρρωστος ταλαιπωρείται από την αρρώστια του και, για να προσφύγει στο σύστημα της υγείας, ταλαιπωρείται περισσότερο από το ίδιο το σύστημα.

Τι κάνομε λοιπόν; Προφανώς χρειάζονται περισσότεροι πόροι και καλύτερη οργάνωση. Στοιχεία από τα καλά συστήματα υγείας του κόσμου, αλλά προσαρμογή στα εξαιρετικά δύσκολα Ελληνικά δεδομένα, με τη μεγάλη γεωγραφική ποικιλία. Από την άλλη, οι ασθενείς πρέπει να μάθουν να μην αδημονούν με τις μακρές λίστες αναμονής. Η αναμονή γίνεται περισσότερο ανεκτή, με συγκεκριμένους όρους. Πρώτος είναι βέβαια το επείγον, με κίνδυνο μη αναστρέψιμης βλάβης. Εδώ δεν σηκώνει αναμονή, αλλά ο άρρωστος δεν αγανακτεί, αν γνωρίζει σίγουρα πως, αν δεν τον βλέπει αμέσως το σύστημα υγείας, σημαίνει ότι δεν έχει βλάβη χωρίς επιστροφή. Το άλλο είναι ότι υπομένει, αν ξέρει πως έστω και καθυστερημένα, το σύστημα θα τον δεχθεί οπωσδήποτε σε συγκεκριμένο προκαθορισμένο χρόνο. Εντάξει, όχι σήμερα, αλλά οπωσδήποτε τη Δευτέρα στις 08.30 π.μ.

Η ίδια λογική ισχύει για κάθε κοινωνικό τομέα, όπου, αναγκαστικά υπάρχει αναμονή. Υπομένω, αν ξέρω πως σίγουρα σε συγκεκριμένο μέλλον κάτι θα γίνει. Η συνέπεια του κράτους είναι εδώ που παίζει ρόλο. Δέχομαι να πληρώνω περισσότερο τη ΔΕΗ, αν ξέρω αξιόπιστα, πως σε ένα χρόνο, θα έχουν γίνει έργα που μειώνουν το κόστος του ρεύματος. Ο τραπεζίτης με δανείζει με χαμηλό επιτόκιο, αν ξέρει με εύλογη ασφάλεια ότι το χρέος μου θα αποπληρωθεί σε συγκεκριμένο χρόνο. Τα πιο σημαντικά πολιτικο-οικονομικά γεγονότα ταλαντώνονται. Η ταλάντωσή τους αυτή (χάλασης) έχει μελετηθεί. Έχει περιοδικότητα, αλλά και διεγερσιμότητα έτσι που εύκολα μια εξωτερική αιτία την επισπεύδει, ενώ διαθέτει και ανερέθιστη περίοδο, στην οποίαν είναι άτρωτη από εξωγενείς επιδράσεις. Τέτοιο σύστημα υπάρχει στις ρεπούμπλικες, που επικρατούν στην Ευρώπη, και είναι μορφές ολιγαρχίας. Υπήρχε και στις αρχαίες δημοκρατίες, όπου οι άρχοντες (βουλευτές και δικαστές) κληρώνονταν, αντί να εκλέγονται. Η περιοδικότητα στην αλλαγή αρχόντων με τις τακτικές εκλογές αποτρέπει από την αδημονία για αλλαγή αρχόντων. Οι πολιτικοί το γνωρίζουν και κατά διαστήματα κάνουν ανασχηματισμό της κυβέρνησης, έστω και χωρίς εκλογές. Όμως δεν το εφαρμόζουν με πλήρη γνώση των νόμων των ταλαντώσεων.

Η ιδιοπερίοδος τέτοιων ταλαντώσεων είναι αδρά συνάρτηση του φυσικού μεγέθους του ταλαντωτή. Μπορεί κάθε 4-6 χρόνια εκλογές να είναι εντάξει για κράτη γίγαντες, αλλά τα 4 είναι πολλά για ένα κρατίδιο όπως η Ελλάδα. Μετά τη μεταπολίτευση, χωρίς ακραίους πολιτικούς κλυδωνισμούς, η μέση διάρκεια των βουλών ήταν περίπου 2,5 έτη. Αν ήξεραν οι πολίτες ότι θα γίνουν εκλογές στα 3 και όχι στα 4 έτη, θα έκαναν υπομονή για 6 μήνες, χωρίς υπερβολικές αντιδράσεις.

Εξάλλου, μετά την ολοκλήρωση ενός κύκλου, υπάρχει ανερέθιστη περίοδος. Στην πολιτική ονομάζεται περίοδος χάριτος. Μια κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να πάρει επώδυνα μέτρα που θα αποδώσουν μετά από πολλά χρόνια. Αυτή ακριβώς είναι η κατάλληλη φάση για λήψη μέτρων λιτότητας και ανάπτυξης. Η οικονομία ταλαντώνεται από τη λιτότητα/νηστεία με ανάπτυξη ως τη θυσία/πασχαλιά με κατανάλωση και πάλι μετά λιτότητα. Η φάση της κατανάλωσης είναι απαραίτητη. «Βίος ἀνεόρταστος μακρὰ ὁδὸς ἀπανδόκευτος» (Δημόκριτος). Οικολογικά, διότι σ΄ αυτήν δίνεται χρόνος στη φύση να ανακυκλώσει τα απόβλητα της ανάπτυξης. Διαρκής παραγωγή στους κτηνοτρόφους θα σήμαινε εξάντληση των λιβαδιών και τέλος της παραγωγής. Δεν ήξερε το νόμο αυτό ο επιστήμονας Α. Παπανδρέου, που έδωσε παροχές αμέσως μετά την ανάληψη της εξουσίας, έτσι που στο τέλος της θητείας του δεν είχε μείνει ούτε ανάπτυξη ούτε περίσσευμα για αυξημένη (έστω προεκλογικά αποβλέπουσα) κατανάλωση.

Στην καπιταλιστική κοινωνία που ζούμε, η ανάπτυξη γίνεται αφενός με διάθεση κεφαλαίων, αφετέρου με εργασία. Η ανερέθιστη περίοδος πολιτικής χάριτος είναι κατάλληλη για να δοθούν κίνητρα για επενδύσεις, όπως μείωση φόρων και γραφειοκρατίας, με αύξηση των κερδών. Αν συνεχισθεί για πολύ, θα δημιουργήσει αντιδράσεις, τόσο έντονες που θα εξουδετερώνουν τα οφέλη από τα ληφθέντα μέτρα. Απεργίες, διαδηλώσεις, καταστροφές κλπ. Πρέπει να ακολουθήσει επομένως μια περίοδος, σοσιαλιστική θα την ονόμαζα, όπου η ανάπτυξη θα βασισθεί σε αυξημένη απόδοση της εργασίας, διαθέτοντας τα όποια έσοδα σε μισθούς μάλλον παρά σε κέρδη των επενδυτών. Ακόμη όμως δεν είμαστε ικανοποιημένοι. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού, ολοένα μεγαλύτερο, δεν είναι ούτε εργαζόμενοι ούτε εργοδότες. Είναι άνεργοι. Παιδιά, γέροι, ανάπηροι κλπ. Αλλά και οι εργαζόμενοι και εργοδότες τις ώρες έξω από το επαγγελματικό τους ωράριο, π.χ. το απόγευμα που ο κοινός άνθρωπος θα θέλει να πάει στη σουπερμάρκετ ή στην τράπεζα. Είναι και οι οικονομικά μη άμεσα αποδοτικές επιχειρήσεις, που είναι απαραίτητες στην κοινωνία, υγεία, παιδεία, ασφάλεια κλπ. Σ΄ αυτή τη φάση που ικανοποιεί ατομικές ανάγκες, κομμουνιστική θα την έλεγα, ο προϋπολογισμός πρέπει να στραφεί σ΄ αυτές. Ακολουθεί το κλείσιμο μιας ταλαντούμενης πολιτικο-οικονομικής περιόδου, με αλλαγή κυβέρνησης και βουλής και πάλι από την αρχή.