ΣΥΡΟΣ Το νησί του αρχαίου και του σημερινού πολιτισμού.

ΑΛΜΥΡΑ ΚΑΙ ΦΩΣ! Αυτή είναι η Κυκλαδίτικη ατμόσφαιρα. Μια ατμόσφαιρα που μοσχοβολά αλμύρα, θυμάρι, φύκια και μέλι. Παντού στα Κυκλαδονήσια το βλέμμα ακουμπά στην άσπρη ή στην γκρίζα πεντακάθαρη πέτρα. Αυτές οι πέτρες ήταν τα υλικά που χρησίμευαν στους ανθρώπους να χτίσουν τα σπίτια τους με τις αυλές και τις άπειρες εκκλησίες τους. Σε κάθε λοφίσκο των νησιών δεσπόζει κι ένα κάτασπρο ξωκκλήσι. Μέσα σ' αυτό το ξωκκλήσι ο Κυκλαδίτης προσεύχεται στο Θεό του.

Οι Κυκλάδες .... “έχουν μια εκτυφλωτική λευκότητα που την υπογραμμίζει πειστικά το γλαυκό του αναρίθμητου γέλιου των κυμάτων..” όπως το θέλει ο ποιητής Αισχύλος, ο οποίος αναφέρει... “είναι μια σονάτα σε λευκό μείζον.”

Το γυμνό και το λειψό είναι οι πρωταγωνιστικές έννοιες σ' αυτά τα νησιά, που όμως μπορούν να δώσουν στον άνθρωπο την αίσθηση της θεϊκής παρουσίας σε κάθε βήμα.

Βράχος και θεότητα! Ένας δίδυμος συμβολισμός!

Αυτούς τους βράχους έσκαψαν οι νησιώτες με κόπο πολύ. Έσκαψαν τα πλευρά των βουνών, μια και το χώμα ήταν και είναι λιγοστό, να τα καλλιεργήσουν, για να καρπίσουν και να ζήσουν τις φαμίλιες τους , τα παλιά τα χρόνια.

Σειρές από βαθμιδωτές ξερολιθιές συγκρατούν το χώμα και θυμίζουν ατελείωτες κερκίδες αρχαίου θεάτρου. Το χωράφι κι η θάλασσα ήταν, στα παλιά χρόνια , ο πλούτος του αρχαίου Κυκλαδίτη. Λίγοι άνθρωποι έχουν βιώσει, αγαπήσει και παλέψει με τη θάλασσα όσο οι Κυκλαδίτες. Η θάλασσα μετέφερε ιδέες στην αρχαιότητα και δημιουργούσε ιστορία και πολιτισμό. Ένας σημαντικός πολιτισμός αναπτύχθηκε στις Κυκλάδες την 3η π.Χ. χιλιετία. Ήταν ένας πολιτισμός που θαυμάστηκε από όλο τον κόσμο και οι ειδικοί τον ονόμασαν: “Πολιτισμό Κέρου – Σύρου”γιατί τα σπουδαιότερα ευρήματα σε τέχνη ανακαλύφθηκαν σ' αυτά τα δύο νησιά.

ΣΥΡΟΣ : Το κέντρο των Κυκλάδων

Όταν το πλοίο μπαίνει στο λιμάνι της Σύρου, το θέαμα που σκαρφαλώνει σε δύο λόφους εντυπωσιάζει και συναρπάζει τον επισκέπτη έως και σήμερα.

Όπως και να το κάνουμε, δεν είναι μία, αλλά δύο πόλεις. Δύο πόλεις, δύο κοινωνίες που χτίστηκαν σ' ένα μεγάλο χώρο με την πιο δυνατή αμφιθεατρικότητα. Δύο λόφοι... δύο κόσμοι.

Άνω Σύρος:

Η πρώτη πόλη. Μια πανέμορφη γραφική, μεσαιωνική πολιτεία, είναι απλωμένη στον κεντρικό και υψηλότερο λόφο του νησιού, που στεφανώνεται, από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, San Giorgio, όπως λέγεται η Μητρόπολη των καθολικών. Είναι μια πόλη χωρίς θορύβους και καυσαέρια, αφού οι δρόμοι και τα στενά της εξυπηρετούν τους ανθρώπους και όχι τ' αυτοκίνητα. Το κάθε σπίτι κι η κάθε εκκλησία είναι ένα μνημείο 716 χρόνων.

Το 1822 ήταν η αρχή της νέας πόλης..

Της Ερμούπολης, της πρωτεύουσας. “Αυτό έγινε εδώ πριν ένα περίπου αιώνα, δεν έγινε πουθενά αλλού. Στη Σύρο ξαναγεννήθηκε η Ελλάδα...” είπε κάποτε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Εδώ, στο βραχονήσι των 85 τετραγωνικών χιλιομέτρων γεννήθηκε και άνθησε ένας πολιτισμός, όμοιος με τον πολιτισμό των μεγάλων Ευρωπαϊκών πόλεων .

Αρχές του 19ου Αιώνα μια νέα πόλη γεννιέται. Μια πόλη που είχε μια πολυσήμαντη παρουσία στο Αιγαίο και ήταν ένα από τα κυριότερα πνευματικά κέντρα της Ελλάδος .Η Ερμούπολη, η πρωτεύουσα των Κυκλάδων, η πόλη του Κερδώου, αλλά και του λόγιου Ερμή , γεννήθηκε και δημιουργήθηκε μέσα στις φλόγες της επανάστασης του 1821 από πρόσφυγες. Ήταν το 1822 όταν έγινε η μεγάλη σφαγή της Χίου. Ακολούθησε η καταστροφή των Ψαρών, της Κάσου, της Ιωνίας...

Το Αιγαίο δολοφονήθηκε από κραυγές ξεριζωμένων ανθρώπων. Αυλακωνόταν από πλοία με πρόσφυγες που αναζητούσαν μια νέα πατρίδα. Και τότε, ανακαλύφθηκε το καλλίτερο καταφύγιο. Η Σύρος! Ήταν ιδανικός τόπος. Το νησί δεν το άγγιξε ποτέ πόλεμος. Ήταν ελεύθερο. Σ' αυτό το νησί έγινε η πρώτη ειρηνική και δημιουργική...”επανάσταση” που οδήγησε την Ερμούπολη στην οικονομική ακμή, στην κοινωνική εξέλιξη και στην πολιτιστική άνθηση.

Όμως η Σύρος δεν είναι μόνο οι δύο πόλεις της. Δεν είναι μόνο η Ερμούπολη και η μεσαιωνική πόλη της Άνω Σύρου σκαρφαλωμένη στο λόφο. Σύρος είναι και οι εξοχές και τα χωριά απλωμένα στους ελάχιστους μικρούς κάμπους, αλλά και σκορπισμένα στους λόφους. (Στη σημερινή εποχή είναι πάμπολλα τα πανέμορφα σπίτια που κοσμούν τις βουνοπλαγιές των χωριών).

Το νησί, θα έλεγα, χωρίζεται σε δύο περιοχές. Η βόρεια με την Απάνω Μεριά και η νότια που φιλοξενεί τα πιο πολλά χωριά, τόσο κοντά το ένα στο άλλο. Το σκηνικό της Απάνω Μεριάς είναι λόφοι, χαράδρες, θάμνοι και μελίσσια. Ηρεμία και φως! Πολύ φως! Όταν βρίσκεσαι σ’ αυτό το τοπίο, το έρημο και απέριττο, με την κρυφή γοητεία, θαρρείς πως μιλάς με το Θεό!

Εδώ στο βόρειο τμήμα και η προϊστορική Ακρόπολη, (3η χιλιετία π.Χ.) στην περιοχή Χαλανδριανή. Είναι η πρωτοκυκλαδική φάση του Κυκλαδικού πολιτισμού (Κέρου – Σύρου). Είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα οργανωμένου, πλούσιου και πολυάνθρωπου κυκλαδικού συνοικισμού με τεχνητή οχύρωση στην κορφή του λόφου Καστρί.

Η Νότια Σύρος ήταν και είναι γεμάτη από ωραίους οικισμούς που μοιάζουν σαν μικρές πολιτειούλες με κατοίκους που πολλοί ζουν χειμώνα καλοκαίρι. Αυτή η Νότια Σύρος τραγουδήθηκε από τον Απανοσυριανό ρεμπέτη τον εκλεκτό Μάρκο Βαμβακάρη με την Φραγκοσυριανή του .

“... θα σε πάρω να γυρίσω

Φοίνικα, Παρακοπή,

Γαλησσά και Ντελλαγκράτσια

και ας μούρθει συγκοπή...”

Δαντελωτές ακτές, αμμουδιές, τόσες πεδιάδες, πιο ήρεμο τοπίο αλλά και πιο πολυάνθρωπο στη μεριά του νησιού που βλέπει το Νότο.

Ποσειδωνία – Ντελλαγκράτσια

Διπλό όνομα για το πανέμορφο Συριανό θέρετρο. Ποσειδωνία το επίσημο. Τόπος λατρείας του Ποσειδώνα στην αρχαιότητα. Ντελαγκράτσια, το επικρατέστερο μέχρι σήμερα από την εκκλησούλα της Παναγίας της Χάριτος (Madona della grazia), από την εποχή των Ενετών. Μαγεύει τον επισκέπτη η ατμόσφαιρα της αρχοντιάς και του πλούτου. Μαγεύουν τον επισκέπτη τα πανέμορφα αρχοντικά με εντυπωσιακό διάκοσμο, αγάλματα και θαυμάσιους κήπους. Στο λόφο της Ντελλαγκράτσιας δεσπόζει η καθολική εκκλησία του Αγίου Πέτρου (1860). Λίγα χρόνια αργότερα το 1871 κτίστηκε η ορθόδοξη εκκλησία του Αγίου Ιωάννη με το θαυμάσιο τέμπλο, έργο του γλύπτη Γεωργίου Βιτάλη. Οι δύο εκκλησίες απέναντι κοιτάζονται φιλικά. Δύο δόγματα, δύο κοινωνίες αδελφωμένες. Ο Θεός είναι ένας!

- Στο επόμενο άρθρο ο Φοίνικας και ότι αναφέρει ο Όμηρος στην Οδύσσεια, στοίχοι 403-485. Θα το γράψω σε μετάφραση, όπως μου ζήτησαν μαθητές Γυμνασίου κ.α.