Σίσυφος

Ποιος να το φανταζόταν το πρόβλημα του υπερπληθυσμού να είχε απασχολήσει την ανθρωπότητα από την εποχή των μύθων; Ο Σίσυφος ήταν ένας πανέξυπνος, μάλλον παμπόνηρος, άνθρωπος. Είχε εισχωρήσει σα χάκερ στα μυστικά των θεών και ήξερε πως ο μεγάλος Δίας παριστάνοντας τον αετό, είχε αποπλανήσει την πανέμορφη Αίγινα. Τόχε ο Δίας να ξενοκοιμάται, κι ας αγρυπνούσε, συχνά εκδικητική εναντίον των ερωμένων, η Ήρα. Την πήγε και την έκρυψε την κοπέλα σε ένα νησί του Σαρωνικού ο μεγάλος θεός. Αυτά τα ήξερε ο Σίσυφος. Ο πατέρας της όμως, ο ποταμός Ασωπός, την έψαχνε και ζήτησε τη βοήθεια του μυστικοκάτοχου. Αυτός είχε ιδρύσει την Εφύρα που αργότερα μετονομάστηκε Κόρινθος και ως σήμερα υποφέρει από το ίδιο πρόβλημα: Είχε εύφορο έδαφος, αλλά δεν είχε νερό. Συμφώνησαν λοιπόν ο θνητός Σίσυφος με τον αθάνατο Ασωπό να αρδεύσει την ξερή γη ο δεύτερος των συμβαλλομένων και ο πρώτος του αποκάλυψε πού είχε κρυμμένη την κόρη του ο Δίας. Λογάριασε όμως χωρίς τον ξενοδόχο. Ο Δίας τον κυνήγησε, όπως σήμερα διώκουν οι μεγάλες δυνάμεις όσους προδίδουν μυστικά της CIA και άλλων ανάλογων ευαγών ιδρυμάτων. Και τον έστειλε στον Άδη. Ο Σίσυφος όμως, παμπόνηρος, καταφέρνει να αλυσοδέσει το Θάνατο. Οι άνθρωποι έπαψαν να πεθαίνουν. Ευτυχία στην ανθρωπότητα; Όχι και τόσο. Μη πεθαίνοντας οι θνητοί άρχισαν να γεμίζουν τη γη κι αυτή δεν τους χωρούσε. Υπερπληθυσμός. Και φάνηκαν τα προβλήματα. Ο Άρης, ο καλύτερος προμηθευτής του Άδη με τους πολέμους, τον ελευθέρωσε από τα δεσμά του και του ξανάστειλε το Σίσυφο. Έχοντας προβλέψει τέτοιο ενδεχόμενο ο πονηρός Σίσυφος είχε πει στη γυναίκα του, τη Μερόπη, να μην τον θάψει όταν πεθάνει. Με τις γαλιφιές του πείθει την Περσεφόνη, τη γυναίκα του Πλούτωνα, να του χορηγήσει ο αφέντης και κύριός της τριήμερη άδεια επιστροφής του στη γη για να φροντίσει την ταφή του. Ο θεσμός της άδειας, ακόμη και στα ισόβια, υπήρχε από τότε. Πήρε την άδεια λοιπόν, αλλά δεν ήταν κορόιδο σαν τον Κουφοντίνα, να επιστρέψει. Αυτή τη φορά ανέλαβε ο Ερμής, αγγελιοφόρος των θεών και μεγαλέμπορος. Όταν χρωστάς στους μεγαλεμπόρους, όπου και νάσαι, θα βρεθείς. Και τότε πια ο Δίας ήταν αμείλικτος. Αν δείτε ακόμη σήμερα κάποιον να ανεβάζει ένα πελώριο βράχο ως την κορυφή και μόλις φθάσει εκεί, ο ογκόλιθος να ξανακατρακυλά στον πάτο, αυτός είναι ο Σίσυφος.

Και τι δε μαθαίνομε από τους μύθους! Αφήνω τις έστω αόριστες γεωγραφικές γνώσεις, με την Αίγινα, την Κόρινθο και τον Ασωπό. Πιο σημαντικά είναι τα άλλα διδάγματα, όπως της άδειας από τα κάτεργα, της προδοσίας των κρατικών μυστικών που συνήθως αφορούν βρώμικες δουλειές, της τιμωρίας για όλα αυτά, που δεν μπορούν ποτέ να κρυφτούν για πάντα, την αβεβαιότητα για το πιο βέβαιο πράγμα που υπάρχει στον κόσμο, βεβαιότητα ότι θα πεθάνουμε, αλλά αβεβαιότητα για το πότε κλπ. Το πιο εντυπωσιακό, για μένα τουλάχιστον, είναι ότι από τότε διαισθάνονταν τον κίνδυνο του υπερπληθυσμού. Χρειάστηκαν τρεις χιλιάδες χρόνια για να τεκμηριώσει επιστημονικά το φαινόμενο ο T. R. Malthus και να διατυπώσει τους σχετικούς νόμους. Κι όμως ο παμπόνηρος Σίσυφος/άνθρωπος βρήκε τρόπο να τους παραβιάσει. Παρά τις φαινομενικά βέβαιες προβλέψεις πως η γη δεν θα είχε να θρέψει τον αυξανόμενο πληθυσμό, σήμερα υπάρχουν τόσοι πολλοί άνθρωποι που δεν υπήρξαν ποτέ, ενώ οι κίνδυνοι του λιμού και του θανάτου από ασιτία είναι μικρότεροι από ποτέ άλλοτε. Παρ΄ όλη την ανθρώπινη πονηριά όμως, κάτι, πάνω από αυτήν ξεφεύγει. Αυτό από την πολυανθρωπία που δύσκολα μπορεί πια να αντιμετωπισθεί είναι η διαχείριση των αποβλήτων της ανθρωπότητας. Η γη ολόκληρη δηλητηριάζεται. Ακόμη και οι ωκεανοί και η ατμόσφαιρα. Παράλληλα, μυριάδες είδη φυτών και ζώων εξαφανίζονται. Ο συνωστισμός, αποτέλεσμα του υπερπληθυσμού και του τρόπου για να επιτευχθεί η αντιμετώπιση της ασιτίας, αλλά και η άνεση των ανθρώπων, φέρνουν πανδημίες. Ο Σίσυφος εξαπατά και τις πανδημίες επινοώντας εμβόλια και αντιβιοτικά. Αλλά, αυτές που αιτία τους δεν είναι κάποιοι ιοί, αλλά ο συνωστισμός που διαρκώς αυξάνεται, θεριεύουν. Είναι προφανές πως κάτι πρέπει να γίνει και αφηνόμαστε στη σοφία των αθανάτων για να βρεθεί η λύση, μια και από την ανθρώπινη, Σισύφια, πονηριά δεν μπορούμε να την προσδοκούμε.

Ποια θα είναι; Χρειάζεται η θεία φώτιση. Αν ο άνθρωπος δεν μπορεί να βρει τη λύση, μπορεί να τη βρουν οι θεοί, η ανθρωπότητα. Κι αυτή έχει δύο συνιστώσες. Η μία είναι ποσοτική κι η άλλη ποιοτική. Η ποσοτική λύση σημαίνει είτε αύξηση της θνησιμότητας, αλλά αυτό είναι πανανθρώπινα απαράδεκτο, είτε μείωση της γεννητικότητας. Μπορεί να επηρεασθεί με ποικίλους τρόπους. Οι πρόγονοί μας, όποτε ένοιωθαν την ανάγκη, διατηρούσαν τους νέους σε στρατόπεδα, όπου επιδίδονταν στην ομοφυλοφιλία, που δεν είναι βέβαια αναπαραγωγική. Και το ευγενικό αυτό σπορ το συνέχιζαν συχνά και όταν απολύονταν από το στρατό. Άλλος τρόπος είναι η βίαιη επιβολή, όπως έγινε στην Κίνα πριν από μερικές δεκαετίες, αλλά αυτό απαιτεί ολοκληρωτισμό, απαράδεκτο σχεδόν όσο και η αύξηση της θνησιμότητας. Ηπιότερα μέσα θα ήταν οικονομική ενίσχυση για όσα ζευγάρια κάνουν ως π.χ. δύο παιδιά, αλλά φορολόγηση για κάθε παραπάνω παιδί που γεννιέται. Όλα αυτά όμως προϋποθέτουν ότι θα εφαρμοσθούν τέτοια μέτρα διεθνώς, διότι αλλιώς, η αύξηση του πληθυσμού σε ένα έθνος, με μείωση ή διατήρησή του στο άλλο σημαίνει ομαδικές μεταναστεύσεις, όπως γινόταν στην αρχαιότητα με την ίδρυση αποικιών, με ανεξέλεγκτη βία και ποικίλες άλλες ανεπιθύμητες συνέπειες. Έτσι, αναφύεται και η ανάγκη της ποιοτικής, μαζί με την ποσοτική αντιμετώπιση του προβλήματος. Δηλαδή προγραμματισμένη ανακατανομή του πληθυσμού. Η πρωτοφανής ανάπτυξη που βλέπομε στις μέρες μας στηρίχτηκε στη συγκέντρωση μεγάλου μέρους του πληθυσμού από την παραγωγική ύπαιθρο στην επεξεργαστική και ανταλλακτική, καταναλωτική, πόλη. Σήμερα, με την υπάρχουσα τεχνολογία, είναι δυνατό να αξιοποιηθεί η εγκαταλειμμένη γη. Μπορεί ο Σίσυφος να αρδεύσει τη Σαχάρα μετατρέποντας το αλμυρό νερό της Μεσογείου σε γλυκό και μεταφέροντάς το εκεί που πρέπει, ενώ κάνει παραγωγική τη Σιβηρία. Σε μικρά έθνη μπορούν να ξαναγίνουν παραγωγικοί οι εγκαταλειμμένοι τόποι. Στην πατρίδα μας συστηματικά εδώ και 200 χρόνια εγκαταλείπονται ορεινά χωριά, νησιά και νησίδες, ενώ διαθέτουν τεράστιες, προπάντων ανεξάντλητες, πηγές φυσικής και βιολογικής ενέργειας, με χαμηλή απόδοση, ωστόσο, που δεν συμφέρει στο μεγαλέμπορο Ερμή. Η ποιοτική αντιμετώπιση απαιτεί και μετάλλαξη της νοοτροπίας πολιτών και πολιτικών. Περιορισμό των επιθυμιών για χάρη των αναγκών.