Ο κ. Οπουλος

Η γλώσσα μας διαθέτει πολλούς τρόπους να δείξει ότι κάποιος είναι γόνος ενός γνωστού. Οι Σκωτσέζοι έχουν το πρόθυμα Mac. Εμείς χρησιμοποιούμε διάφορες καταλήξεις, όπως -έλης, -άκης, -άκος, -άτος, -ίδης, -ογλου κλπ, ανάλογα και με τον τόπο. Η πιο διαδεδομένη κατάληξη είναι η -όπουλος, που είναι τριγενής και τρικατάληκτη. Ο Παπαδόπουλος, η Παπαδοπούλα, το κοτόπουλο κλπ. Αλλά δεν γράφω εδώ για να κάνω γλωσσολογία ή γραμματική.

Είχαμε, που λέτε, ένα σημαντικό πολιτικό, που λεγόταν Γεννηματάς. Δυστυχώς πέθανε από τον ξορκισμένο, μάλλον αυτοκτόνησε με τον χτύπα ξύλο, διότι, ως υπουργός υγείας κάπνιζε. Αν είχε επιβιώσει, μπορεί, ποιος ξέρει, να ήταν διαφορετική η πορεία της χώρας μας. Αργότερα το κόμμα του, το ΠΑΣΟΚ εξελίχθηκε σε ΚΙΝΑΛ και την ηγεσία του ανέλαβε η κόρη του, η Γεννηματοπούλα να πούμε. Δυστυχώς αρρώστησε κι αυτή και της ευχόμαστε ειλικρινά καλή υγεία. Και τώρα τι θα γίνει το κόμμα της; Και να που ξαναήλθε στην επιφάνεια ένας αξιόλογος πολιτικός ηγέτης, ο Παπανδρεόπουλος. που φαίνεται να παίζει ενεργό πολιτικό ρόλο. Έχει στο ενεργητικό του ότι κάποτε, σε μια εκλογική αναμέτρηση, νίκησε τον αντίπαλό του, τον Καραμανλόπουλο. Τώρα όμως, αν ηγηθεί στο κόμμα, πρέπει να αντιμετωπίσει τον Μητσοτακόπουλο. Κανείς δεν ξέρει τι θα γίνει. Να όμως που ξέρομε ήδη τι συμβαίνει. Έχομε διαρκώς μια διαπάλη μεταξύ των ποικίλων 'Οπουλων.

Με τη μεταπολίτευση καταργήσαμε την κληρονομική μοναρχία και την αντικαταστήσαμε με την κληρονομική ολιγαρχία. Μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού είναι οι οικογένειες που μας κυβερνούν. Διαφωνούν κάθετα μεταξύ τους σε όλα τα ζητήματα, εκτός από ένα στο οποίο ομοφωνούν: Να μην αλλάξει το σύστημά μας. Και μετέρχονται κάθε μέσο για να πετύχουν το σκοπό τους αυτόν. Συμπεριλαμβάνοντας τη χονδροειδή απάτη. Έτσι, ενώ διεθνώς το όνομά μας είναι Ελληνική Ρεπούμπλικα (Hellenic Republic), το πρώτο άρθρο του Συντάγματός μας, στο οποίο όλοι έχουν ορκισθεί πίστη, δηλώνει πως το καθεστώς μας είναι "Προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία". Το ότι είναι στην πράξη κληρονομική, δεν το αναφέρει το Σύνταγμα. Το ότι είναι ολιγαρχία, δεν το περιλαμβάνει το Σύνταγμα. Θυμίζω πως η Ρωμαϊκή Res Publica εξέλεγε τους άρχοντές της μεταξύ προεπιλεγμένων προσώπων, βασικά των αριστοκρατών πατρικίων. Καθόλου δηλαδή δεν έμοιαζε με την Ελληνική δημοκρατία, που πιο αντιπροσωπευτική της γνωρίζομε την Αθηναϊκή. Η δημοκρατία ορίζεται με σαφήνεια από τον Αριστοτέλη. Κύριο χαρακτηριστικό τηε είναι ότι οι άρχοντές της κληρώνονται, ενώ η επιλογή τους στις ολιγαρχίες (όπως στη Ρωμαϊκή Res Publica) γίνεται με εκλογή: "Λέγω δ΄ οἷον δοκεῖ δημοκρατικὸν μὲν εἶναι τὸ κληρωτὰς εἶναι τὰς ἀρχὰς, τὸ δ΄ αἱρετὰς ὀλιγαρχικὸν". Προχωρεί ο αρχαίος σοφός παρακάτω χαρακτηρίζοντας επικίνδυνη την εκλογή μεταξύ προεπιλεγμένων υποψηφίων. "Ἒχει δὲ καὶ περὶ τὴν αἳρεσιν τῶν ἀρχόντων τὸ ἐξ αἱρετῶν αἱρετούς ἐπικίνδυνον". Και εμείς, αυτό το ολιγαρχικό, κληρονομικό σύστημα το ονομάζομε με τον πιο επίσημο τρόπο στο θεμελιώδη νόμο μας, το Σύνταγμα, "δημοκρατία", διατηρώντας όμως διεθνώς το ορθό republic. Θα πρέπει να σημειώσω, ωστόσο, πως η δημοκρατία δεν είναι στάσιμη. Στην αρχαιότητα εξελισσόταν διαρκώς διευρύνοντας τη βάση της. Δεν πρόλαβε να προχωρήσει επαρκώς. Από τους 300 000 κατοίκους που είχε περίπου στην ακμή της η Αττική, πολίτες ήταν μόνο το ένα δέκατο, δηλαδή δεν είχαν ρόλο πολίτη ούτε οι γυναίκες, ούτε οι μέτοικοι, ούτε οι δούλοι. Κι ακόμη η επικράτηση αυτοκρατορικών αρχών στην Αθήνα είχε κάνει ηγεμονική τη στάση της απέναντι στους συμμάχους της, αντί να τους κάνει πολίτες μιας πανελλήνιας δημοκρατίας. Η επέκταση της δημοκρατίας απαιτεί θυσίες προνομίων που έχουν οι εκάστοτε άρχοντες και, φυσικά, δεν είναι διατεθειμένοι να τα παραδώσουν. Και, ως άρχοντες, εξουσία δηλαδή, έχουν τη νόμιμη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν βία για να τη διατηρήσουν.

Οι απατηλές αντιφάσεις όμως στο Σύνταγμά μας δεν σταματούν εδώ. Στο πρώτο άρθρο ορίζεται ότι " Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το Λαό, υπάρχουν υπέρ αυτού και του Έθνους και ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγμα". Μα, αν οι εξουσίες πηγάζουν από το Λαό, πώς το Σύνταγμα είναι ορίζει πώς ακούνται οι εξουσίες από το λαό; Για να αυτοκατοχυρωθεί αυτό το Σύνταγμα, το άρθρο 110 γράφει πως "Οι διατάξεις του Συντάγματος υπόκεινται σε αναθεώρηση, εκτός από εκείνες που καθορίζουν τη βάση και τη μορφή του πολιτεύματος, ως Προεδρευομένης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας". Ωστόσο, αυτό το άρθρο αυτοακυρώνεται, αφού αντικατέστησε αντίστοιχο άρθρο του προηγούμενου (1952) που έγραφε (Άρθρο 108): "Ουδέποτε αναθεωρούνται αι διατάξεις του παρόντος Συντάγματος αι καθορίζουσαι την μορφήν του πολιτεύματος ως Βασιλευομένης Δημοκρατίας".

Τελικά, η εξέλιξη προς το ιδανικό πολίτευμα της δημοκρατίας γίνεται συχνά βίαια. Το ίδιο το Σύνταγμά μας δεν αφήνει περιθώρια για άλλο τρόπο. Η βία είναι είτε μεταξύ αντιμαχόμενων ολιγαρχικών δυνάμεων (κομμάτων) είτε με επανάσταση των κατώτερων τάξεων κατά της ολιγαρχίας, οπότε οι αντιμαχόμενοι -όπουλοι συνασπίζονται. Έτσι, νόμοι που εξασφαλίζουν αυξήσεις της βουλευτικής αποζημίωσης και νόμοι που εξασφαλίζουν τη βουλευτική ασυλία ψηφίζονται κατά κανόνα από όλα τα κόμματα. Χωρίς τέτοια ασυλία, θα μπορούσε να απειληθεί θεωρητικά το καθεστώς από κάποιους ιδιόρρυθμους δικαστικούς. Λέω θεωρητικά, διότι το καθεστώς μας έχει μεριμνήσει ώστε οι επικεφαλής της δικαστικής εξουσίας ορίζονται από το Υπουργικό Συμβούλιο. Μπορεί ακόμη να ανατραπεί το καθεστώς με βία που ασκεί ένα ξένο κράτος. Η μεταπολίτευση έγινε εξαφορμής της Κυπριακής εθνικής τραγωδίας, που το καθεστώς δεν μπορούσε τότε να αντέξει. Με τη μεγαλύτερη εθνική συμφορά σε όλη τη μακραίωνη Ελληνική ιστορία καταργήθηκε η κληρονομική βασιλεία μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, για να επανέλθει, ανώμαλα, αργότερα. Υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος η ανατροπή μιας κακής πολιτικής κατάστασης να γίνει από μια ισχυρότερη δύναμη που επιβάλλει ακόμη βαρύτερο ολοκληρωτισμό. Έγινε επανειλημμένα στο παρελθόν. Η κατάργηση της βασιλείας του Κόδρου έφερε τους νόμους του Δράκοντα. Και η δημοκρατική ανατροπή από το σοφό Σόλωνα δεν ικανοποίησε ούτε τις ανώτερες ούτε τις κατώτερες τάξεις και έφερε τον Πεισίστρατο. Η Γαλλική επανάσταση αυτοκαταργήθηκε από το Ναπολέοντα που αυτοανακηρύχθηκε αυτοκράτορας.

Τα παραπάνω δηλώνουν, ότι οι συνθήκες για την κατάργηση ενός καθεστώτος δεν ξέρει κανένας πότε θα παρουσιασθούν, αλλά όταν θα έλθουν, και σίγουρα κάποτε θα έλθουν, ο λαός πρέπει να έχει επαρκή παιδεία, πολιτική ωριμότητα. Το σύστημά μας επιτρέπει ευτυχώς σε γενικές γραμμές τις δραστηριότητες των διανοητών, που μπορούν να συζητούν, να προβληματίζονται, να αμφισβητούν το καθεστώς μας, να διαφωνούν μεταξύ τους σε πολλά ζητήματα, αλλά προπάντων να ασκούν το κοινό στο να σκέπτεται.

ΥΓ Το παραπάνω άρθρο γράφηκε στος 23 Οκτωβρίου. Στις 25 Οκτωβρίου έγινε γνωστό το θλιβερό γεγονός. Η Φώφη Γεννηματά υπήρξε μια αξιόλογη πολιτικός και αξιόλογος άνθρωπος. Θα τη θυμόμαστε.