Παραλογισμοί

Αναρωτιέμαι τι προηγείται, η δημιουργία μιας πίστης που εξηγεί τι παρατηρούμε ή κάποιες εντυπώσεις που την προκαλούν; Θα πω μερικά παραδείγματα, για να εξηγήσω τι εννοώ. Σ΄ ένα χωριό της Ηπείρου κάποιος μου εξομολογήθηκε ότι η μητέρα του δεν είχε κάνει ποτέ λουτρό στη ζωή της. Για να μη φύγει το βάφτισμα από πάνω της, ισχυριζόταν. Μα ποιος της είπε ότι το βάπτισμα, μια θεϊκή, πιστεύομε, πνευματική επιφοίτηση, φεύγει με το πλύσιμο; Ο ίδιος ο Ιησούς δεχόταν να σφουγγίζουν τα πόδια του με τα μαλλιά τους κοπέλες και να τους βάζουν αρώματα, ενώ έπλενε ο ίδιος τα πόδια των μαθητών του. Προφανώς για κάποιον άλλο λόγο, δεν ξέρω ποιον, η γυναίκα δεν ήθελε να πλυθεί και βρήκε μια δικαιολογία. Βέβαια η πίστη της αυτή στηριζόταν στη διαδεδομένη πεποίθηση ότι ο άνθρωπος είναι σώμα και ψυχή και πρέπει να τυραννάς ή να παραμελείς το σώμα σου για να σώσεις την αθάνατη ψυχή. Αλλά κι αυτή η πεποίθηση από πού να ξεκινά; Οι πρόγονοί μας είχαν δημόσια λουτρά και το καθαρτήριο λουτρό είχε μάλιστα ιερότητα. Ο Θησέας, βουτηγμένος στο χώμα και στα αίματα από τους ληστές που είχε σκοτώσει στο διάβα του από τον Ισθμό, για να μπει στην Αθήνα έπρεπε να περάσει από καθαρτήριο λουτρό. Προφανώς θα βρομοκοπούσε το βασιλόπουλο!

Δεν είναι μόνο αυτό το παράδειγμα που στηρίζεται στην ανώνυμη φήμη που κυκλοφορεί στα κατώτερου μορφωτικού επιπέδου άτομα. Οι περισσότερες αεροπορικές εταιρείες δεν έχουν κάθισμα με τον αριθμό 13. Από το 12 πάνε στο 14. Αλλά και αρκετά ξενοδοχεία δεν έχουν δωμάτιο με τον αριθμό 666 που η Αποκάλυψη τον ταυτίζει με τον Άρχοντα του Σκότους. Όλοι αυτοί έχουν να προβάλουν κάποιες δικαιολογίες που καμιά βέβαια δεν ευσταθεί λογικά. Συχνό είναι το επιχείρημα ότι ούτε οι επιστήμονες ξέρουν την αλήθεια, αφού διαφωνούν μεταξύ τους. Μα η επιστημονική γνώση, η πιο αξιόπιστη αλήθεια αφού βρίσκεται στη διασταύρωση του αισθητού με το νοητό, της παρατήρησης με την υπόθεση, της εμπειρίας με τη θεωρία, υποχρεωτικά περιβάλλεται από μιαν άλω σφάλματος. Το ότι οι επιστήμονες δεν συμφωνούν 100% σε όλα απλώς εξεικονίζει αυτή την αλήθεια, την υποχρεωτική ύπαρξη σφάλματος, ενώ η επιστημονική αλήθεια πάντοτε υπάρχει. Κι όμως σημαντικό μέρος των ανθρώπων διακατέχονται από τέτοιους παραλογισμούς.

Με τέτοιο αυθαίρετο τρόπο, που εκ των υστέρων έρχονται να του βρουν ποικίλες δικαιολογίες ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού μας αρνείται να πιστέψει στα διδάγματα της επιστήμης. Για παράδειγμα, πάρα πολλοί αρνούνται να εμβολιασθούν κατά του κορωνοϊού, τον οποίον τρέμουν, αλλά δεν προχωρούν στο μόνο μέσο που έχει αποδειχθεί επιστημονικά (με ασήμαντο ποσοστό σφάλματος βέβαια) πως είναι και αποτελεσματικό και ασφαλές. Οι δικαιολογίες είναι ποικίλες. Ο Θεός θα μας προστατέψει, όχι τα εμβόλια. Οι επιστήμονες δεν συμφωνούν μεταξύ τους, άρα δεν τους πιστεύω. Κάποια συμφέροντα κρύβονται πίσω από την προπαγάνδα για εμβολιασμό. Ο εμβολιασμός θίγει την ελευθερία μου και περιορίζει τα ατομικά δικαιώματά μου. Δεν είναι όλοι οι εμβολιασμένοι απόλυτα προστατευμένοι ούτε οι ανεμβολίαστοι είναι βέβαιο πως όλοι θα αρρωστήσουν. Και οι δικαιολογίες δεν έχουν τελειωμό.

Το παράδοξο είναι ότι επιμένει μια πεποίθηση παρά το γεγονός πως μπροστά στα μάτια μας εκτυλίσσεται ένα γεγονός που τη διαψεύδει. Άκουσα πως σε ένα μοναστήρι στο Άγιο Όρος ο ηγούμενος νόσησε από τον κορωνοϊό και έμεινε πολλούς μήνες διασωληνωμένος. Επέζησε. Όταν επέστρεψε στο μοναστήρι παρότρυνε όλους τους μοναχούς να εμβολιασθούν. Ένας παλιός μοναχός όμως τους παρότρυνε να μην πάει κανένας για εμβολιασμό. Δεν ξέρω τι επιχειρήματα είχε, αλλά η γνώμη του επικράτησε. Ανάμεσα στους μοναχούς ήταν και δύο γιατροί, που τάχθηκαν κατά του εμβολιασμού. Η μακρά παιδεία τους στο πανεπιστήμιο και στην άσκηση του επαγγέλματός τους δεν άρκεσε για να τους αλλάξει τον τρόπο που εκείνη την ώρα σκέφτονταν. Η ασφάλεια των χειρουργείων εξασφαλίζεται με μέσα αποστείρωσης, όχι με αγιασμό.

Ο παράλογος τρόπος της σκέψης δεν αποβαίνει σε βάρος μόνο εκείνου που σκέφτεται έτσι, αλλά και σε βάρος των άλλων. Οι ανεμβολίαστοι είναι πιθανότερο να αρρωστήσουν και να μεταδώσουν τη νόσο τους στους άλλους. Ναι, αλλά και οι εμβολιασμένοι μπορούν να είναι φορείς και μεταδότες της νόσου, έρχεται ο αντίλογος. Φυσικά ο άρρωστος που εκτοξεύει τοξικά σταγονίδια είναι πιο επικίνδυνος από τον υγιή φορέα, που ούτε βήχει ούτε φτερνίζεται. Αυτά όμως είναι ψιλά γράμματα γι΄ αυτόν που, για τους δικούς του λόγους, δεν θέλει να εμβολιασθεί. Η άρνησή του είναι τόσο παράλογη όσο και η παράλειψη των αριθμών 13 και 666 που γίνεται από υπεύθυνους κατασκευαστές χώρων με ευρεία δημόσια χρήση. Μόνο που η παράλειψη τέτοιων γρουσούζικων αριθμών μπορεί να προκαλεί θυμιδία στους περισσοτέρους, ενώ η άρνηση του εμβολιασμού γεννά θυμό, αφού ο ανεμβολίαστος είναι σημαντικός κίνδυνος για τους συνανθρώπους του.

Και τώρα έρχεται ο ρόλος της πολιτείας. Πόσο μπορεί να πιέσει για να αντιμετωπισθούν τέτοιοι παραλογισμοί; Πρέπει να πιέσει. Όμως η πολιτεία έχει ποικίλους τρόπους να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Η πίεση πρέπει να ασκηθεί όχι στους πολίτες, αλλά στους επαγγελματίες, υπαλλήλους κλπ. Ορθά, η ευθύνη για την παρουσία ατόμων χωρίς τις κατάλληλες προδιαγραφές μέσα σε επαγγελματικούς χώρους οφείλει να ανήκει στους υπεύθυνους του χώρου και όχι στον πολίτη που εισέρχεται εκεί. Από τα τρία ωράρια του 24ώρου μας εκείνο του αισθητού εγώ μας υπηρετεί τις σωματικές μας ανάγκες, ύπνο, διατροφή, νόσηση κλπ. Εκείνο του κοινωνικού Εγώ υπηρετεί κοινωνικές ανάγκες, επαγγελματικές, πολιτικές κλπ. Και εκείνο του νοητού Εγώ είναι το ελεύθερο στο οποίο καθένας κάνει ό,τι επιθυμεί με μόνο περιορισμό να μην εμποδίζει τους άλλους να κάνουν ό,τι θέλουν. Από τα τρία ωράρια, ο κρατικός έλεγχος και η πίεση επιτρέπεται να ασκείται μόνο στο κοινωνικό ωράριο. Αλλιώς περιορίζει την ελευθερία του καθενός. Με την παρέμβαση στους κοινωνικούς χώρους, δημόσια γραφεία, καταστήματα, πολιτικές συγκεντρώσεις κλπ ελέγχει το κράτος τη δική του λειτουργία· έξω από αυτό το ωράριο θα επενέβαινε στα πρόσωπα που είναι οι πολίτες του. Υπενθυμίζω ότι όλοι οφείλομε να διαθέτουμε ένα μέρος της ζωής μας, μερικούς μήνες, στην απόλυτη δικαιοδοσία του κράτους μας (θητεία) κάνοντας ασυζητητί ό,τι μας διατάζουν. Αυτό αντισταθμίζεται με το να διατίθεται ένα μέρος της ζωής καθενός στο να διατάζει αυτός τους άλλους, λαμβάνοντας μέρος με κλήρωση σε σώματα εξουσίας, όπως είναι μια δημοκρατική βουλή, ένα ορκωτό δικαστήριο κλπ.