Τρελές Ιδέες

Οι άνθρωποι συμπεριφερόμαστε πειθαρχώντας στου κοινωνικούς νόμους. Με κάποια αμαρτήματα βέβαια που η κοινωνία τα χειρίζεται κατάλληλα. Οι κοινωνικοί νόμοι στηρίζονται πάνω στους ψυχολογικούς νόμους, όπως είναι τα ποικίλα "θέλω" του καθενός. Αυτοί με τη σειρά τους είναι εκδηλώσεις των φυσιολογικών λειτουργιών μας, όπως είναι π.χ. η δημιουργία των εξαρτημένων αντανακλαστικών και τόσες άλλες. Οι φυσιολογικές λειτουργίες μας βασίζονται στη βιολογία και οι βιολογικοί νόμοι είναι μέρος των φυσικών νόμων. Σε όλα αυτά τα επίπεδα μπορεί να υπάρχει "σφάλμα", ανοχή, που την αντιμετωπίζομε με ποικίλους τρόπους. Ε, τους φυσικούς νόμους δεν μπορούμε να τους αλλάξουμε. Και δε βλέπω τρόπο να τους ξεγελάσουμε. Κι όμως, μπορούμε να τους αντισταθμίζουμε, προς όφελός μας, προς την ικανοποίηση των θέλω μας. Αυτή είναι η αποστολή της επιστήμης, από την πρωτόγονη ανακάλυψη της φωτιάς και του τροχού ως τον περίπατό μας στο διάστημα και στη Σελήνη. Τέτοια ταξίδια που μοιάζουν να αντιμετωπίζουν αλαζονικά τη βαρύτητα, περνάνε πια στα ψιλά γράμματα των εφημερίδων.

Ένας από τους πιο θεμελιώδεις βιολογικούς νόμους είναι αυτός που χωρίζει τους ζωντανούς οργανισμούς σε φυτικούς και ζωικούς. Οι ζωντανοί επιβιώνουν καταναλώνοντας οργανικές ουσίες που τρώνε και οξυγόνο που προσπορίζονται από τον αέρα. Τα ζώα αποβάλλουν διοξείδιο του άνθρακα και σκύβαλα που γίνονται κοπριά. Οι φυτικοί οργανισμοί επιβιώνουν ρουφώντας από τη ρίζα τους τις ανόργανες ουσίες της κοπριάς και μετατρέποντας με τη φωτοσύνθεση το διοξείδιο του άνθρακα σε οξυγόνο και θρεπτικές ουσίες, πρωτεΐνες, λίπη και υδατάνθρακες, ενώ παράγουν οξυγόνο που αποδίδουν στην ατμόσφαιρα. Η πρόσληψη του οξυγόνου γίνεται στα ζώα είτε με πνεύμονες, όπως σ΄ εμάς είτε με βράγχια όπως στα υδρόβια ζώα είτε διαμέσου πόρων του δέρματός τους όπως στα έντομα.

Κατά καιρούς λοιπόν κάποιοι επιστήμονες με σπουδαία λογική σκέψη και εξωτική ποιητική φαντασία σκαρφίζονται ιδέες που μοιάζουν τρελές. Όποιος μιλούσε για φευγιό από τη γη μας πριν από το 1957 θεωρούνταν φαντασιόπληκτος παράφρων και ξαφνικά μάθαμε εμβρόντητοι ότι εκτοξεύθηκε ο σπούτνικ, ο πρώτος τεχνητός δορυφόρος. Και να τι διάβασα τελευταία. Αυτή τη στιγμή φαίνεται εντελώς απίθανο να έχει κάποια πρακτική σημασία και είναι μόνο μια απλή φαντασία, αλλά πού ξέρεις;

Κάποιοι επιστήμονες λοιπόν σκέφτηκαν μήπως θα μπορούσαν τα ζώα να ζουν χωρίς να παίρνουν οξυγόνο από την ατμόσφαιρα, αλλά να το παράγουν, όπως τα φυτά. Πήραν γυρίνους, εμβρυικούς βατράχους δηλαδή, και ένεσαν μέσα στο αίμα τους άλγη. Τα άλγη είναι φυτικοί μονοκύτταροι οργανισμοί σαν τα μικροσκοπικά φύκια. Τους έβαλαν λοιπόν σε ένα περιβάλλον που δεν έπαιρνε από πουθενά οξυγόνο. Τα άλγη πολλαπλασιάστηκαν στο σώμα των γυρίνων. Αυτοί πρασίνισαν εντελώς. Μπορεί να μην υπήρχε στο περιβάλλον τους οξυγόνο, αλλά είχαν άφθονο φως. Και όλο που χρειάζονταν παραγόταν μέσα τους από τα άλγη που καλοζωούσαν στο αίμα τους. Το ίδιο καλοζωούσαν και τα εμβρυικά βατραχάκια σα να μην έτρεχε τίποτα.

Η είδηση των πειραμάτων πέρασε στα ψιλά γράμματα των επιστημονικών εντύπων. Ποιος να ενδιαφερθεί για τέτοια γνώση; Τι μας νοιάζει εμάς αν τα γυρινάκια επιζούν μια χαρά χωρίς να αναπνέουν; Ας επιστρατεύσουμε όμως τη φαντασία μας.

Μεταφερόμαστε λοιπόν σε μια μονάδα εντατικής θεραπείας. Εκεί νοσηλεύονται οι ανεμβολίαστοι που άρπαξαν τον κορωνοϊό, έχει πέσει σε κρίσιμες τιμές το οξυγόνο στο αίμα τους και έχουν διασωληνωθεί. Οι περισσότεροι από αυτούς θα πεθάνουν. Ανάμεσα σ΄ αυτούς και λίγοι νέοι άνθρωποι, που χωρίς την ατυχία τους θα ζούσαν για ποιος ξέρει πόσα ακόμη χρόνια και θα απέδιδαν στην κοινωνία παιδιά και δημιουργικό έργο. Θα μπορούσαν άραγε να βοηθηθούν με το να μη χρειάζονται τους πνεύμονές τους για να προσπορίζονται το αναγκαίο οξυγόνο; Τους βλέπω να τους έχουν πλημμυρίσει με άλγη, το δέρμα τους να έχει γίνει πράσινο, και να φωτίζονται διάπλατα φορώντας διαφανή ρούχα. Και να που δεν έχουν ανάγκη από τους πνεύμονές τους για να επιβιώνουν. Αυτό θα τους έδινε ίσως χρονικά περιθώρια να ανακάμψει ο οργανισμός τους να παραγάγει τα αναγκαία αντισώματα και να σκοτώσουν τον κορωνοϊό που κακοχρονονάχει, να ανακατασκευάσουν τις ζημιές που έχουν γίνει στους πνεύμονες και να ξαναζήσουν αυτοί μια φυσιολογική ζωή.

Εντελώς παράλογη ιδέα, θα μου πείτε. Εγώ όμως εντυπωσιάστηκα από την πρωτοτυπία του γεγονότος που έδειξε τη δυνατότητα ζωής σε ζωικούς οργανισμούς χωρίς την εξάρτηση από την αναπνοή τους, χάρη στην πολύ στενή συνεργασία τους με φυτικούς μικροοργανισμούς.

Το σενάριο που περιέγραψα παραπάνω στη μονάδα δεν έχει βέβαια προηγούμενο. Θυμάμαι όμως τις αντιδράσεις τις κοινής γνώμης όταν, το 1967 ο C. Barnard μεταμόσχευσε για πρώτη φορά καρδιά από μια 18χρονη νέγρα που είχε πεθάνει σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα σε ένα 53χρονο λευκό που η καρδιά του αδυνατούσε πια να μεταφέρει τα απαραίτητα, οξυγόνο και θρεπτικές ουσίες, στους ιστούς. Σήμερα η επιβίωση μετά από μεταμόσχευση καρδιάς μετριέται σε δεκαετίες. Τότε όμως το εκπληκτικό γεγονός ξεσήκωσε πολύ θόρυβο διεθνώς. Τις δυνατότητες να κάνουν τέτοια εγχείρηση τις είχαν ήδη αρκετοί καρδιοχειρουργοί. Ο Μπαρναρντ όμως το τόλμησε. Η καρδιά θεωρούνταν κάπως σαν το όργανο της ψυχής. Όταν συγκινούμαστε, την καρδιά μας νοιώθομε να σπαρταράει. Άραγε η ξένη καρδιά θα χτυπούσε παράδοξα όταν συνέβαινε κάτι συγκλονιστικό στο δέκτη; Και αυτή, την έδρα της ψυχής, ο καρδιοχειρουργός τόλμησε να την αντικαταστήσει με μιαν άλλη, παρμένη από άλλον άνθρωπο. Έδειξε έτσι ότι δεν ήταν παρά μια μυική αντλία και τίποτε άλλο. Δέχθηκε πισώπλατες μαχαιριές ο πρωτοπόρος χειρουργός. Τα χέρια του, θυμάμαι, τα έδειχναν στο BBC για να φανεί ότι έπασχε από αρθρίτιδα.

Προ ημερών διάβασα πως σε χωματερές ανακαλύφθηκαν μικρόβια που ζούσαν τρώγοντας πλαστικά. Θα μπορούσε άραγε αυτή η γνώση να βοηθήσει να αποτοξινωθεί η γη από τα πλαστικά που την πλημμυρίζουν δηλητηριάζοντάς την;

Τη στιγμή της έμπνευσης ένα πρόβλημα που βρίσκεται σε ένα σύστημα σκέψης βρίσκει τη λύση του αντιμετωπιζόμενο με ένα όπλο που αποτελεί στοιχείο ενός εντελώς άλλου συστήματος. Η έμπνευση όμως δεν έρχεται ουρανοκατέβατη. Απαιτεί μια ιδιοφυΐα που εστιάζει την προσοχή της μόνο στο πρόβλημα που την απασχολεί. Δεύτερο, χρειάζεται και τύχη. Αν δεν είχε μολυνθεί η καλλιέργεια των σταφυλοκόκκων από ένα μύκητα, δεν θα είχε ανακαλύψει την πενικιλλίνη ο ιδιοφυής A. Flemming. Χρειάζεται και η κατάλληλη κοινωνική στιγμή, όταν οι κοινωνικές ανάγκες θα μπορούν να ικανοποιούνται από την ανακάλυψη. Αλλά και η ιδιοφυϊα χρειάζεται πολλαπλά στοιχεία: Επαρκείς επιστημονικές γνώσεις, ικανότητα συγκέντρωσης στο πρόβλημα και πολλή φαντασία.