Οπαδική Βία

Μια από τις διαφορές μεταξύ (πολυκύτταρων) φυτών και ζώων είναι ότι τα δεύτερα διαθέτουν μυϊκό σύστημα που τα πρώτα δεν έχουν. Οι μύες αποτελούνται από ίνες πρωτεΐνης που όταν δεχθούν ένα ερέθισμα συρρικνώνονται και βραχύνονται. Έτσι προκύπτει κίνηση. Τα φυτά μοιάζει να βλέπουν το φως, να νιώθουν τη βαρύτητα και να κινούνται ανάλογα, στρεφόμενα προς τον ήλιο, ενώ ο βλαστός τους κατευθύνεται ενάντια στη βαρύτητα και η ρίζα της προς αυτήν. Δεν πρόκειται όμως για πραγματική κίνηση. Απλώς τα κύτταρά τους πολλαπλασιάζονται περισσότερο προς τη μια μεριά παρά στην άλλη, ώστε να τρέπεται το φυτό προς το φως και προς (ή αντίθετα με) τη βαρύτητα. Η κίνηση, λέει η φυσική, σημαίνει ύπαρξη ταχύτητας και όταν μεταβάλλεται η ταχύτητα, υπάρχει δύναμη. Η βία λοιπόν είναι δύναμη και υπάρχει μόνο στα ζώα. Στα σαρκοβόρα, για να σκοτώσουν άλλα ζώα και να τραφούν, στα φυτοφάγα για να αμυνθούν. Η άμυνα μπορεί να σημαίνει φυγή, όπως τρέχει ο λαγός για να ξεφύγει τον κυνηγό του, ή και πάλη, αν το ζώο έχει επαρκή δύναμη. Κανένα λιοντάρι δεν διανοείται να τα βάλει με ένα ελέφαντα. Κατά ένα παράδοξο τρόπο, βία, θανάσιμη τουλάχιστον, δεν παρατηρείται μεταξύ ομοειδών ζώων. Άλλες δυνάμεις, όπως η ερωτική ή μητρική έλξη, χάρη στις οποίες προκύπτει αμοιβαία ηδονή, την αποτρέπουν. Βία μικρότερου βαθμού, χωρίς να φθάνει σε θανάτωση του αντιπάλου, μπορεί να παρατηρηθεί. Σημαντική εξαίρεση είναι το γνωστό δίποδο και έλλογο ζώο, εμείς.

Η διανθρώπινη βία αρχίζει με το σχηματισμό της κοινωνίας. Όσο οι άνθρωποι ζούσαν συλλέγοντας καρπούς, έτρωγαν όσο είχαν και, μόλις χόρταιναν, τέλειωνε η διαδικασία. Κάποτε έθεσαν περιορισμούς στη ζωή τους διατροφικούς και γενετήσιους (απαγορευμένος καρπός). Τότε, με το να παραβεί κάποιος τις απαγορεύσεις, μπορούσε να αποκτήσει περιουσία, κοπάδια ή αγρούς, που δεν θα χόρταιναν μόνο την παρούσα πείνα του, αλλά και την πείνα όλης του της ζωής, διότι τα αγαθά που φύλαγε αναπαράγονταν. Τώρα το γέρας της βίας ήταν πολλαπλάσιο από το σώμα του ηττημένου, που κανιβαλικά, θα μπορούσε να τον χορτάσει μια φορά. Η βία άξιζε τον κίνδυνο που συνεπάγεται. Σε μια σύγχρονη κοινωνία, η βία αναφέρεται στις πράξεις της επιθετικότητας και της κατάχρησης που προκαλεί ή σκοπεύει να προκαλέσει τον εγκληματικό τραυματισμό ή τη ζημιά στα πρόσωπα, και (σε μικρότερη έκταση) τα ζώα και την περιουσία.

Τέτοια βία είναι όχι συγγνωστή, πάντως κατανοητή. Μπορεί να είναι ατομική, σχετικά ήπια, όπως η κλοπή ενός ψωμιού από το φούρνο, ή και θανάσιμη, ομαδική μάλιστα, όπως σε ένα πόλεμο, μια επανάσταση κλπ. Ηθικά παραδεκτή είναι μόνο η αμυντική βία, όταν αποκρούεται επίθεση που είναι παρούσα και άδικη. Η μη άσκηση άμυνας τότε δεν αποτρέπει τη βία, απλώς αλλάζει το θύμα.

Βία όμως ασκούν οι άνθρωποι και για αιτίες πιο δυσνόητες, συμβολικές, όπως μια θρησκευτική διαφορά, ταξική διαφορά και άλλες, χωρίς προφανές κέρδος. Το πιο αρχέγονο στοιχείο όλων των θρησκειών είναι ότι αυτές ελέγχουν τους διατροφικούς και γενετήσιους περιορισμούς, περιόδους νηστεία, θυσίας, γάμους, ληξιαρχικές πράξεις κλπ. Κατανοητή λοιπόν η άσκηση βίας μεταξύ θρησκειών. Κάτι ανάλογο ισχύει και στις ταξικές διαφορές, όπου η ανισότητα παρακινεί τους εργαζόμενους εναντίον των εργοδοτών, που, φοβούμενοι, ασκούν καταπίεση στους εργαζομένους τους. Σε τέτοιες περιπτώσεις αναδεικνύονται αρχηγοί. Στις θρησκείες ο αρχηγός είναι μεταφυσικός, νοητός, και εξηγεί τα ανεξήγητα, όπως τις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων, τη βροχή, αλλά και θεομηνίες, σεισμούς, λιμούς, λοιμούς, καταποντισμούς κλπ. Και αυτός ο θεός έχει αντιπροσώπους του στη γη τους ιερείς. Στην ταξική βία ο αρχηγός είναι αισθητός, είναι ο βασιλιάς ή, πιο αόριστα, πάντα αισθητά όμως, το κράτος, που πάει παρέα με τη βία. Η οπαδική βία είναι καθαρά συμβολική. Στηρίζεται σε μια πίστη με υπαρξιακή ισχύ. Καθώς δεν επιδέχεται διασταύρωση με αισθητά στοιχεία, μόνη απόδειξή της είναι ότι πείθει και άλλους. Αν δεν πείθεσαι, σε σκοτώνω, έτσι παύουν να υπάρχουν άπιστοι.

Οι οπαδοί μιας ομάδας είναι βίαιοι. Στο Μεσαίωνα, οι πράσινοι και οι βένετοι, δυο αντίπαλες ομάδες στον ιππόδρομο, άρχισαν βία μεταξύ τους, Ο Ιουστινιανός προσπάθησε να την καταστείλει και στους δύο, αυτοί όμως ενώθηκαν εναντίον του αυτοκράτορα. Ακολούθησε επέμβαση του στρατού και τέτοια σφαγή, πολλών δεκάδων χιλιάδων πολιτών, που, αφού πια είχε κατασταλεί η στάση του Νίκα, δεν ξαναπαρουσιάσθηκε άλλη εξέγερση κατά του αυτοκράτορα για ένα τουλάχιστον αιώνα. Στα σύγχρονα χρόνια βλέπομε συχνά βία μεταξύ οπαδών σε ποδοσφαιρικούς αγώνες, πυγμαχίες κλπ. Πώς δικαιολογείται;

Ο Αριστοτέλης δέχεται ότι η κοινοκτημοσύνη, που πρότεινε ο δάσκαλός του ο Πλάτων, μειώνει τις συγκρούσεις, αλλά την απέρριπτε ως αντιπαραγωγική. Θεωρούσε ότι η βία σε μια κοινωνία, πέρα από ότι δεχόταν πως μπορεί να μειωθεί με πολιτειακά μέτρα, οφείλεται στη μοχθηρία που υπάρχει σε κάποιους. Αναμφισβήτητα, γι΄ αυτούς το κράτος δεν μπορεί να κάνει τίποτε. Μπορεί όμως να μειώσει τη βία καταστέλλοντας τα αίτια, όποτε είναι δυνατό. Τα σύγχρονα αθλήματα, είναι περισσότερο θεάματα και έχουν γίνει αντικείμενο εξοργιστικής εκμετάλλευσης, όταν τελούνται π.χ. νόμιμες αγοραπωλησίες αθλητών, συνδέονται με διάφορα συστήματα στοιχημάτων κλπ. Όταν μια ποδοσφαιρική ομάδα παίζει εκτός έδρας, η στάση των φιλάθλων μπορεί να επηρεάσει το αποτέλεσμα. Οι παίκτες ενδέχεται να φοβούνται για την ακεραιότητά τους από τις εκδηλώσεις του πλήθους των οπαδών. Το φαινόμενο δεν είναι μόνο Ελληνικό.

Η πολιτεία οφείλει να αντιδράσει. Οι υπεύθυνοι τέτοιων αθλημάτων έχουν τεράστια συμφέροντα. Χωρίς τυπική εντολή, παροτρύνουν τους οπαδούς τους σε ενθουσιαστικές εκδηλώσεις με το δικαιολογητικό πως δίνουν κουράγιο στους αθλητές που υποστηρίζουν. Όμως οι ενθουσιαστικές εκδηλώσεις συχνά υπερβαίνουν τα αποδεκτά όρια και γίνονται βία. Βία στα γήπεδα, στις παλαίστρες, μεταξύ οπαδών. Είδαμε στις μέρες μας το αποτέλεσμα τέτοιας βίας με το φόνο ενός νεαρού παιδιού από οπαδούς της αντίθετης ομάδας. Εδώ πιστεύω πως το κράτος μπορεί να επέμβει με τη νόμιμη καταστολή του και με τη συναίνεση του λαού, θέτοντας υπό έλεγχο κάθε οικονομική ατασθαλία που γίνεται στον τομέα των αθλημάτων. Χαίρομαι βλέποντας τον αγώνα όταν νικάει η ομάδα μου (αν και δεν είμαι βέβαιος γιατί υποστηρίζω αυτήν και όχι άλλη). Χειροκροτώ όμως όταν βάλει γκολ η αντίπαλη ομάδα με ένα θεαματικό τρόπο, που αγγίζει τα όρια του απιθάνου. Εκείνη τη στιγμή όμως εγώ κινδυνεύω, καθισμένος στις εξέδρες των οπαδών της ομάδας μου που βλέποντάς με να χειροκροτώ το θεαματικό γκολ που έβαλε η αντίπαλη ομάδα με απειλούν.