Ποσοτική ή ποιοτική κρίση;

Γράφω στην 25η Μαρτίου, όποτε κι αν δημοσιευθεί το κείμενό μου. Πέρα από την Εθνική εορτή, βιώνομε σήμερα ένα τραγικό πόλεμο όχι πολύ μακριά μας, ενώ νοιώθομε ήδη τις συνέπειές του. Παρακάτω θα αναφέρω μερικά πράγματα που μου έρχονται στο νου. Καθώς δεν είμαι ιστορικός, πολιτικός, δημοσιογράφος, αρμόδιος να έχω τεκμηριωμένες γνώσεις, παρακαλώ, τα γεγονότα που επικαλούμαι να ληφθούν υπόψη με επιφύλαξη και μόνο σε πολύ γενικές γραμμές. Δεν έχει σημασία αυτό, καθώς τα γεγονότα είναι συνήθως ποσοτικά, σκοτώθηκαν τόσοι άνθρωποι, κατακτήθηκαν τόσα στρέμματα γης κλπ, ενώ εγώ θέλω να τονίσω το ποιοτικό στοιχείο, στο αν υπέφερε (ή έχαιρε) ο κόσμος.

Είχα χθες τηλεφωνική επικοινωνία με το γιο μου, μουσικό και εκδότη μουσικών έργων εστιάζοντας σε σύγχρονους συνθέτες (Editions Musica Ferrum). Του έλεγα πως απαγορεύσαμε τα Μπολσόι μαζί με τη μουσική Τσαϊκόφσκι. Μου αντέτεινε πως τα χρήματα από τα Μπολσόι πηγαίνουν στον Πούτιν, που κάνει τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας. Σήμερα μου τηλεφώνησε πως μια Ρωσίδα μουσικός αποκλείσθηκε από τη δύση, διότι είχε σχέσεις με τον ηγέτη της Ρωσίας, και γι΄ αυτό άλλαξε γνώμη. Δηλαδή, αποκλείσθηκε όχι για κάποια πράξη της, αλλά για τις απόψεις της. Εξάλλου, αναγνώρισα πως λίγο πριν από το τηλεφώνημά μας, άκουα στο τρίτο πρόγραμμα μουσική του Сергей Прокофьев. Ο γιος μου ο μουσικός όμως με πληροφόρησε ότι ο Προκόφιεφ ήταν Ουκρανός! Πόσο λοιπόν τα ηθικά επιχειρήματα είναι πραγματικά ή απλώς προσχήματα που καλύπτουν ωμά συμφέροντα;

Ο B. Spinoza το διατύπωσε με ενάργεια: "Η δημοκρατία είναι η πιο λογική μορφή διακυβέρνησης, γιατί σε αυτήν υποβάλλονται σε έλεγχο από την εξουσία οι πράξεις όλων, αλλά όχι η κρίση και η σκέψη τους...". Ναι, αλλά ο Σπινόζα ήταν ένας Εβραίος αποσυνάγωγος. Κανένας πια Εβραίος δεν του μιλούσε και οι Χριστιανοί δεν του άνοιγαν τις πόρτες τους, αφού δεν ήταν Χριστιανός! Όμως ήταν ένας μεγάλος φιλόσοφος. Οι σκέψεις του επηρέασαν όλους τους μεταγενέστερους. Και, βέβαια, δημοκρατία, δεν υπάρχει πουθενά σήμερα στον κόσμο.

Θα προχωρήσω και σε πιο επίμαχα σημεία από την ιστορία της γενιάς μου και ας μη γίνω αρεστός. Μελιγαλά. Τα τάγματα ασφαλείας έχουν καταλάβει τον τόπο και εξοντώνουν πολίτες που θεωρούνταν ότι ήταν φιλικά διακείμενοι στον ΕΛΑΣ. Έτσι τουλάχιστον τα περιγράφει ο γιατρός Στάθης Καναβός, που βρισκόταν εκεί. Ήλθε ο ΕΛΑΣ με ισχυρότερες δυνάμεις. Άρχισαν οι διαπραγματεύσεις. Τα τάγματα ασφαλείας ήταν έτοιμα να παραδοθούν, όταν ήλθε μήνυμα από τους Άγγλους να μην παραδοθούν. Τους μήνυσαν έτσι, αλλά βοήθεια δεν έστειλαν (τι τους ένοιαζε; Έλληνες, όχι Άγγλοι, σφάζονταν μεταξύ τους). Ακολούθησε μάχη, ο ΕΛΑΣ νίκησε και ακολούθησε πρωτοφανής σφαγή. Ελάτε τώρα να κρίνετε. Κανένας δεν ξέρει αξιόπιστα ποιος έσφαξε περισσότερους. Ποτέ δεν έγινε αντικειμενική καταμέτρηση. Οι άνδρες του Άρη όμως πέταξαν τα πτώματα των θυμάτων τους σε ένα ξεροπήγαδο, ανώνυμους, άκλαυτους. Κι εκεί σκοντάφτω, στο ποιοτικό, όχι το ποσοτικό, στοιχείο. Όπως μας λέει ο Θουκυδίδης νομίζω, οι Έλληνες, εκτός από τις μεγάλες διαφορές τους, είχαν και κάποια άγραφα έθιμα που τους ένωναν. Πέρα από κοινή γλώσσα και θρησκεία, είχαν και κοινά έθιμα, όπως ο σεβασμός των νεκρών. Μετά από κάθε μάχη, όποιος και αν νικούσε, οι παρατάξεις άφηναν τους αντιπάλους τους να μαζέψουν και θάψουν με τιμές τους δικούς τους νεκρούς. Αυτό δεν έγινε στο Μελιγαλά!

Και έρχομαι στα σημερινά. Οι Ουκρανοί παλεύουν ηρωικά και απεγνωσμένα υπερασπίζοντας την πατρίδα τους από την εισβολή των Ρώσων. Βέβαια, η πατρίδα τους κατοικείται σε μεγάλο μέρος από (κανένας δεν ξέρει ακριβώς πόσους) Ρωσόφωνους και Ρωσόφιλους. Έχουν κοινή θρησκεία, που ξένες παρεμβάσεις την έχουν διαιρέσει επικίνδυνα. Υπάρχουν ουνίτες, που υπακούν στα κελεύσματα του Πάπα, αλλά χρησιμοποιούν το ορθόδοξο τυπικό. Υπάρχουν ορθόδοξοι που πειθαρχούν στον Πατριάρχη της Ρωσίας και άλλοι στον Οικουμενικό πατριάρχη. Η Ουκρανική γλώσσα είναι συγγενική με τη Ρωσική. Θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι στην Ουκρανία επικρατεί μια κατάσταση σαν της αρχαίας Ελλάδας. Οι αντίπαλοι των Ρώσων επικράτησαν με πραξικόπημα που έδιωξε τον εκλεγμένο Ρωσόφιλο ηγέτη τους, διότι, είπαν, ήταν διεφθαρμένος. Οι διάδοχοί του αντιρώσοι συμφώνησαν με τους Ρώσους και άλλους εγγυητές να σεβασθούν τα δικαιώματα των Ρωσόφωνων. Παραβίασαν βάναυσα αυτή τη συμφωνία, με παρακρατικές οργανώσεις, ενώ το κράτος έκανε τα στραβά μάτια. Περίπου όπως και στο δικό μας εμφύλιο, παρακρατικές οργανώσεις και από τις δύο μεριές δολοφονούσαν όποιους θεωρούσαν αντιφρονούντες. Και το κράτος μας έκανε τα στραβά μάτια ή οργάνωνε "δίκαιες" δίκες, αλλά με κατηγορουμένους αποκλειστικά όσους συνελάμβαναν τα κρατικά όργανα της τάξης και ήταν φυσικά αντικαθεστωτικοί. Οι σύμμαχοί μας στον πόλεμο είτε παρότρυναν τη μια παράταξη (Άγγλοι, Αμερικανοί) να συνεχίσει ως την τελική νίκη ή έκαναν την πάπια (Ρώσοι). Τι τους ένοιαζε; Έλληνες σφάζονταν μεταξύ τους όχι δικοί τους πολίτες. Κανένας Άγγλος, Αμερικανός ή Ρώσος δε σκοτώθηκε στο δικό μας εμφύλιο πόλεμο που τον υποδαύλιζαν για δικά τους ωμά συμφέροντα.

Το σωστό είναι, λέω, στην ιστορία να μην κρίνουμε, αλλά να αναζητούμε τα αίτια, μήπως και δεν επαναληφθούν ολέθρια λάθη. Ο καθένας όμως έχει την κρίση του και το σύνολο όλων αυτών των "καθενών" συναποφασίζουν για το πώς θα συμπεριφερθεί το οργανωμένο σύνολο. Καθώς, θέλω-δε-θέλω, κρίνω, προσωπικά τείνω η κρίση μου να είναι ποιοτική μάλλον παρά ποσοτική, διατηρώντας τις επιφυλάξεις μου για όσες πληροφορίες μου σερβίρονται. Επιπλέον, τα οργανωμένα κράτη έχουν την ευθύνη να νοιάζονται για το μέλλον, καταστέλλοντας όσο γίνεται λαϊκίστικες συναισθηματικές τάσεις. Η δύση έχει στο παρελθόν βαριά ευθύνη για ό,τι συμβαίνει σήμερα (π.χ. John Mearsheimer, καθηγητής πολιτικής επιστήμης, Jack F. Matlock Jr, τ. πρέσβης των ΗΠΑ στην ΕΣΣΔ, Douglas McGregor, πρώην συνταγματάρχης του Αμερικανικού στρατού). Επεξέτεινε τον αμυντικό μηχανισμό της, το ΝΑΤΟ, που έχει περικυκλώσει τη Ρωσία με δυνατότητες δραστικής επέμβασης εναντίον της. Αυτή ποτέ δεν έδειξε τάση να επεκταθεί στη Δύση (ενδιαφερόταν για τα λιμάνια στον Ειρηνικό και τον Εύξεινο Πόντο). Δεν ξέφυγε από αυτή τη θέση και ο τωρινός πρόεδρος των ΗΠΑ. Στην τελευταία παρούσα φάση όμως μοιάζει ποιοτικά να ξεχωρίζει ως πιο σώφρων από τον πρόεδρο της Ρωσίας. Ο τελευταίος έχει αναφερθεί στο απευκταίο ενδεχόμενο να χρησιμοποιήσει το πανίσχυρο πυρηνικό οπλοστάσιό του, ενώ ο Αμερικανός έχει αποκλείσει το ενδεχόμενο άμεσης αντιπαράθεσης με τη Ρωσία η Αμερική ή το ΝΑΤΟ. Βέβαια, Ρώσοι και Ουκρανοί σκοτώνονται, όχι Αμερικανοί, τι τον νοιάζει;