Επιθετική ενέργεια

Κανένας δεν αμφιβάλλει. Η εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία είναι επιθετική ενέργεια. Η επιθετικότητα μπορεί να οριστεί ως η συμπεριφορά που προκαλεί βλάβη, το αποτέλεσμα της συμπεριφοράς αυτής ή ακόμη και η πρόθεση του επιτιθέμενου. Τα σαρκοβόρα είναι φύσει επιθετικά, αλλιώς δεν επιβιώνουν. Ο άνθρωπος είναι παμφάγος, άρα είναι φύσει επιθετικός. Άλλοι (π.χ. Bandura, 1973) επεκτείνουν τον ορισμό για να συμπεριλάβουν και την καταστροφή προσωπικής περιουσίας. Τα πράγματα όμως δεν είναι πάντα ξεκάθαρα. Στην άμυνα η προξενούμενη βλάβη γίνεται, όταν αντιμετωπίζεται επίθεση άδικη και παρούσα. Η βία της άμυνας δεν αποσοβεί το βλαπτικό αποτέλεσμα, απλώς αλλάζει το θύμα. Είναι η μόνη περίπτωση βλάβης στον άλλον που θεωρείται πάγκοινα δικαιολογημένη. Τα πράγματα περιπλέκονται, ωστόσο, σε καταστάσεις όπως ο πόλεμος. Είμαι στρατευμένος, διότι αν δεν δεχθώ να στρατευθώ, είμαι ανυπότακτος ή λιποτάκτης με βαριές συνέπειες. Στρατευμένος βρίσκομαι αντιμέτωπος με άλλους στρατευμένους που, οπλισμένοι, όπως εγώ, θα με σκοτώσουν, αν δεν τους σκοτώσω εγώ. Η απειλή είναι παρούσα, και κάθε στρατός θεωρεί ότι άδικο έχει ο αντίπαλος, χωρίς να μένει χρόνος να εξετασθεί από αντικειμενικό κριτή ποιος έχει δίκιο.

Ακόμα δεν είναι ξεκάθαρα τα πράγματα. Τα κλασικά ουέστερν έργα τελειώνουν συνήθως με μια μονομαχία. Νικά το πιο γρήγορο πιστόλι. Όποιος κι αν έχει δίκιο. Ο φονιάς δεν τιμωρείται. Βρισκόταν σε άμυνα.

Πάμε όμως σε ένα άλλο σενάριο. Ιδιοκτησία γης έχουν οι αγρότες. Κοπιάζουν, νηστεύουν, ώσπου να γίνει η παραγωγή και τότε απολαμβάνουν τον κόπο τους. Σ΄ αυτό το διάστημα είναι έτοιμοι να υπερασπισθούν το βιος τους από εκείνους που πάνε να σφετερισθούν τον κόπο τους. Οι κτηνοτρόφοι όμως βόσκουν γιδοπρόβατα ή αγελάδες. Δεν έχουν μόνιμη γη. Δεν καταλαβαίνουν την έννοια της ιδιοκτησίας της γης. Η Γαία είναι μάνα όλων. Πώς μπορεί κάποιος να την περιφράξει με συρματοπλέγματα ή με άλλον τρόπο; Έτσι γίνονται επιτιθέμενοι. Θα σκοτώσουν τους φύλακες των αγρών ή θα σκοτωθούν από αυτούς. Και τώρα ποιος είναι επιτιθέμενος και ποιος σε άμυνα; Βέβαια, υπάρχουν τρόποι: συμφωνίες. Οι αγρότες έχουν ανάγκη από κρέας και το αγοράζουν από τους κτηνοτρόφους ανταλλάσσοντάς το με τα δικά τους προϊόντα. Τώρα επιτιθέμενος είναι όποιος παραβιάζει τις συμφωνίες. Η πράξη του είναι άδικη, μια και το δίκαιο στηρίζεται σε συμφωνίες μεταξύ των ανθρώπων. Στα πανάρχαια χρόνια ο επιτιθέμενος πάλευε αγχίμαχα, ο ένας απέναντι στον άλλον. Από τη στιγμή όμως που ανακαλύφθηκαν τα πυροβόλα όπλα, σκοτώνει ο ένας τον άλλον από μακριά, χωρίς καν ο άλλος να έχει έλθει ακόμη στον τόπο του. Ακόμα πιο δύσκολη η κατανόηση.

Οι πρόγονοί μας είδαν την επιθετικότητα των Περσών όταν ο στρατός και ο στόλος τους έφθασε στον τόπο μας. Στη συνέχεια η επιθετικότητα των Αθηναίων κατέστησε για μοναδική φορά στην ιστορία το Αιγαίο Ελληνική λίμνη. Αργότερα έγιναν οι Έλληνες επιτιθέμενοι, όταν ο Αλέξανδρος εισέβαλε και κατέκτησε την Περσία.

Πριν από αρκετές δεκαετίες, οι Ρώσοι πήγαν να εγκαταστήσουν πυραύλους στην Κούβα. Ακολούθησε ανταλλαγή περίπου 10 επιστολών. Σ΄ αυτές φάνηκε η ανεπάρκεια επικοινωνίας. Οι Ρώσοι, από την εμπειρία τους με την εισβολή Σουηδών, Γάλλων, Γερμανών και άλλων στον τόπο τους, θεωρούσαν ότι επιθετικότητα υπάρχει όπως παλιά, όταν ο ξένος ένοπλος μπαίνει στο δικό τους περιβόλι. Οι Αμερικανοί θεωρούσαν ότι η επιθετικότητα άλλαξε και υπάρχει όταν ο ξένος εγκαθιστά στην άμεση γειτονιά σου οπλισμό που μπορεί να σε θίξει άμεσα.

Σήμερα ποιος στον κόσμο ασκεί επιθετική πολιτική; Μια σκέψη είναι όποιος διατηρεί στρατό πέρα από τα σύνορά του. Αυτός δεν είναι βέβαια πια ούτε η Γερμανία, η Ιαπωνία, η Ιταλία. Εξακολουθεί να είναι το Ενωμένο Βασίλειο που διατηρεί βάσεις στην Κύπρο. Είναι η Τουρκία που διατηρεί ή έστειλε στρατό στην Κύπρο, στη Συρία, στη Λιβύη, στο Αζερμπαϊτζάν, στην Ουκρανία και απειλεί με casus belli την Ελλάδα, ενώ τα αεροπλάνα της υπερίπτανται στον εναέριο χώρο μας. Είναι η Ρωσία που διατηρεί στρατό στη Συρία, στη Γεωργία, στην Ουκρανία και δεν ξέρω πού αλλού. Είναι η Αμερική που άμεσα ή διαμέσου του ΝΑΤΟ διατηρεί αμυντικές βάσεις που μπορούν να πλήξουν τη Ρωσία και την Κίνα μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Είναι και κάποιες άλλες χώρες. Βέβαια η Ρωσία διαθέτει διηπειρωτικούς πυραύλους που μπορούν να πλήξουν την Αμερική. Ένας πύραυλος από την Ουκρανία φθάνει στη Μόσχα σε μισή ώρα. Ένας πύραυλος από τη Ρωσία χρειάζεται 24 ώρες για να φθάσει στην Ουάσιγκτον. Αυτό το διάστημα τα αμυντικά συστήματα των ΗΠΑ μπορούν να συναντήσουν τον πύραυλο στον αιθέρα και να τον εξουδετερώσουν πριν πατήσει το πόδι του στην Αμερική. Τέτοια πολυτέλεια δεν έχουν οι Ρώσοι. Η Αμερική είναι το γρήγορο πιστόλι. Οι Ρώσοι είναι επομένως υποχρεωμένοι να ενεργήσουν προληπτικά, όπως οι Αμερικανοί όταν αντέδρασαν στους Ρώσους στην πυραυλική κρίση της Κούβας. Η πρόληψη όμως δεν είναι απειλή παρούσα, άμυνα.

Η ανάγκη μιας συμφωνίας σήμερα με την κρίση της Ουκρανίας είναι προφανής. Η Δύση, δηλαδή οι Αμερικανοί, οφείλουν να δεσμευθούν, όπως τότε οι Ρώσοι με την Κούβα, ότι δεν θα εγκαταστήσουν βάσεις Αμερικανικές ή του ΝΑΤΟ στην άμεση γειτονία με τη Ρωσία, ακόμη και αν η Ουκρανία το επιθυμεί. Ο Πούτιν μοιάζει να επιθυμεί μια συμφωνία αλλά με τους δικούς του μαξιμαλιστικούς όρους. Ο Μπάιντεν δεν είναι σαφές ότι επιθυμεί συμφωνία, όταν βρίζει το δυνητικό συνομιλητή του ως χασάπη. Οι Ρώσοι έκαναν λανθασμένους υπολογισμούς. Όποιος υπερασπίζεται τη χώρα του παλεύει με κάθε τίμημα, ακόμη και τη ζωή του. Οι Ρώσοι πληρώνουν το τίμημα σε ανθρώπινες ψυχές, έστω κι αν στέλνουν Τσετσένους, αλλά και με δυσβάστακτες οικονομικές συνέπειες. Οι Αμερικανοί δεν κάνουν το λάθος όπως στο Βιετνάμ και αλλού να θυσιάζονται οι ίδιοι. Διατηρούν τον πόλεμο όσο γίνεται με ανθρωποθυσίες Ουκρανών και Ρώσων, ενώ κερδίζουν σε βάρος της Ευρώπης που πληρώνει το κόστος του οικονομικού αποκλεισμού των Ρώσων. Η Ευρώπη είναι υποχρεωμένη τώρα να αγοράζει καύσιμα από την Αμερική σε πολλαπλάσια τιμή από εκείνη που τα προμηθευόταν από τη Ρωσία. Η αντιπαράθεση δεν είναι πια ιδεολογική, αλλά καθαρά γεωπολιτική.

Ποιος θα επιβλέψει την επίτευξη της ειρήνης; Το Συμβούλιο Ασφαλείας θεωρείται το πιο έγκυρο αρμόδιο όργανο. Τα μόνιμα μέλη του όμως είναι ακριβώς οι χώρες που παράγουν και πουλούν όπλα παντού. Γιατί να θέλουν την ειρήνη; Ο πλανήτης πάντως κάθεται πάνω σε μια πυρηνική μπαρουταποθήκη. Η ειρήνη είναι παρά ποτέ ΑΝΑΓΚΑΙΑ.