Εγκληματίες Πολέμου

Τα ζώα τρέφονται σκοτώνοντας άλλα ζώα ή φυτά. Ωστόσο, μεταξύ ζώων του ίδιου είδους η βία είναι σπάνια, και δεν είναι ομαδική. Στα ανώτερα μάλιστα σπονδυλωτά, μεταξύ ζώων του ίδιου είδους εκδηλώνονται συμπεριφορές αγάπης, όπως μεταξύ μητέρας και τέκνων και μεταξύ ζευγών αρσενικού και θηλυκού. Εξαίρεση είναι τα ζώα που ζουν κοινωνικά, όπως τα μυρμήγκια, οι μέλισσες κλπ. Τα ποικίλα ζώα σκοτώνουν για να ικανοποιήσουν την πείνα τους. Τα κοινωνικά ζώα όμως αγωνίζονται όχι μόνο για να χορτάσουν, αλλά και για να σχηματίσουν αποθήκες αγαθών. Αυτές όμως είναι ισχυρό κίνητρο για άλλα ομοειδή ζώα που ανήκουν σε διαφορετική κοινωνία. Μεγάλος καύσωνας, μου έλεγαν, είχε πέσει στα Κύθηρα. Έλιωσαν οι κηρήθρες στις κυψέλες και χύθηκε το μέλι έξω. Όρμησαν οι μέλισσες να το μαζέψουν και, φυσικά, δεν έκαναν διάκριση ανάμεσα σε εκείνο που είχε διαρρεύσει από τη δική τους κυψέλη ή από άλλη. Ακολούθησε λυσσώδης εξοντωτικός πόλεμος που αφάνισε τις μέλισσες σε όλη την περιοχή.

Οι άνθρωποι μάθαμε να ζούμε σε κοινωνίες. Χάρη στα δυο χέρια με αντικριστό τον αντίχειρα από τα λοιπά δάχτυλα που μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σαν λαβίδες, και την ικανότητά μας να μιλάμε, που επέτρεπε να αθροίζεται στον καθένα η εμπειρία από τους άλλους και από τους προγόνους, αρχίσαμε όχι μόνο να αποθηκεύουμε τροφές, αλλά και να τις διατηρούμε έτσι που να πολλαπλασιάζονται. Για τέτοιο έργο, καθένας κάνει κάτι διαφορετικό από τα λοιπά μέλη της κοινωνίας, αλλά όλοι μαζί υπηρετούν τον κοινό στόχο της δημιουργίας τέτοιων αποθηκών, καλλιεργήσιμης γης και κοπαδιών. Για ποικίλους λόγους σπάνια σκοτώνουν οι άνθρωποι άλλους ανθρώπους για να τους φάνε, αν και δεν λείπουν από την ανθρωπότητα ανθρωποθυσίες. Αυτές γίνονταν όμως πάντα για κάποιους "ανώτερους" σκοπούς, για την ωφέλεια δηλαδή της κοινωνίας, όχι για το χορτασμό κάποιου. Κάποιος ηγέτης, για να επιβληθεί στους υπηκόους του που για ποικίλους λόγους δεν πειθαρχούν, θυσιάζει ένα δικό του πρόσωπο, δείχνοντας έτσι πως για το σκοπό του δεν διστάζει να προσφέρει ό,τι πολυτιμότερο διαθέτει. Τέτοιες ήταν π.χ. η θυσία της Ιφιγένειας και, μετά τη λήξη του Τρωικού πολέμου, της Πολυξένης, για να εξευμενισθούν οι θεοί και κάνουν καλό καιρό για τα καράβια. Στη νεότερη μυθολογική μας παράδοση, ήταν η θυσία της όμορφης γυναίκας του Πρωτομάστορα που έπρεπε να πείσει τους μαθητάδες του να δουλεύουν μέρα και νύχτα για να στεριώσει το μεγάλο έργο, το γιοφύρι της Άρτας. Ήταν και η θυσία του Ισαάκ όταν οι Εβραίοι δεν έκαναν το θέλημα του Θεού, δηλαδή του Αβραάμ, αφού αμφισβητούσαν κάτι το εξόχως σημαντικό: Ποιος ήταν ο κληρονόμος του Αβραάμ, ο πρωτότοκος Ισμαήλ από την παλλακίδα Άγαρ ή ο δευτερότοκος Ισαάκ από τη νόμιμη σύζυγο Σάρα; Οπωσδήποτε η ανθρωποθυσία ήταν πάντοτε μια εξαίρεση στην ανθρώπινη διαδρομή.

Με την πρόοδο του ανθρώπου τα φονικά εργαλεία, τα όπλα, έγιναν τόσο αποτελεσματικά, που κυριάρχησε στη φύση, ικανός να αφαιρεί κάθε ζωή, ακόμη και άλλων ανθρώπων. Έτσι έχομε τους πολέμους με ποικίλες δικαιολογίες, θρησκευτικές, ιδεολογικές, γλωσσικές, γεωγραφικές, που επινοούνται κάθε φορά για να στηρίξουν την αχρειότητα του πολέμου. Ηθικά, ο μόνος δεκτός λόγος για άσκηση βίας κατά άλλου ανθρώπου είναι η άμυνα. Σ΄ αυτήν, ασκεί κάποιος βία για να αποκρούσει βία παρούσα και άδικη εναντίον του ή και εναντίον τρίτου. Η μη άσκηση άμυνας δεν αποσοβεί το αποτέλεσμα της βίας, απλώς αλλάζει το θύμα. Στον πόλεμο όμως κάθε ένοπλος βρίσκεται απέναντι σε έναν άλλον ένοπλο. Η απειλή είναι παρούσα και για τους δύο, ενώ δεν υπάρχει χρόνος για να συζητηθεί αν η βία είναι δίκαιη ή άδικη.

Σε όλους τους πολέμους γίνονται τρομερά, ασύλληπτα, πράγματα. Έτσι έχουν τεθεί κανόνες, ακόμη και στον πόλεμο. Αυτός που τιμάται τελικά είναι ο νικητής, είτε αγωνίστηκε με ηρωισμό, με δική του έκθεση στον κίνδυνο, είτε με μπαμπεσιά, εξαπατώντας τον αντίπαλο. Με το δούρειο ίππο, κατέλαβαν οι Έλληνες την Τροία και έσφαξαν ή εξανδραπόδισαν τους κατοίκους, ενώ έκαψαν την πανέμορφη, πολιτισμένη πολιτεία. Οι δικαιολογίες ποτέ δεν λείπουν. Κάποτε είναι να απελευθερωθούμε από μια δουλεία, κάποτε να ελευθερώσουμε άλλα αδέλφια μας, κάποτε να ανακαταλάβουμε ό,τι κάποτε μας ανήκε, κάποτε για να επεκτείνουμε τον "ανώτερο" πολιτισμό μας στους άλλους, τους βαρβάρους. Οπωσδήποτε έχουν τεθεί κανόνες. Και οι παραβάτες δικάζονται εκτωνυστέρων ως εγκληματίες πολέμου.

Αυτό το τελευταίο είναι λιγάκι μύθευμα. Καταδικάζονται ως εγκληματίες πολέμου από τους νικητές μόνον οι ηττημένοι. Μα οι νικητές ήταν άγγελοι στον πόλεμο; Στο φοβερό Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι ηττημένοι Γερμανοί έκαναν ανήκουστα εγκλήματα. Κύριο έγκλημα στον πόλεμο είναι η θανάτωση αμάχων. Με τίποτε δεν μπορεί να ισχυρισθεί κάποιος πως έγινε για άμυνα. Οι άμαχοι είναι ακίνδυνοι απέναντι στους ενόπλους. Στην πατρίδα μας έχομε πολλά τέτοια εγκλήματα από τους ναζί κατακτητές. Δίστομο, Καλάβρυτα, Λυγκιάδες και πολλά άλλα. Και δεν μιλώ για το ολοκαύτωμα των πολλών εκατομμυρίων Εβραίων, κομμουνιστών και τσιγγάνων, που εξοντώθηκαν όχι γιατί έκαναν κάτι κατά των Γερμανών, αλλά διότι ήταν αυτό που ήταν. Κάποιοι Γερμανοί δικάστηκαν στην περιβόητη δίκη της Νυρεμβέργης. Οι ένοχοι ήταν ασφαλώς πολύ περισσότεροι, πάντως φάνηκε πως η διεθνής τάξη νοιαζόταν για τα εγκλήματα πολέμου, πράγμα που δεν ίσχυε ως τότε και το δικαστήριο έπρεπε να βρει νομικούς λόγους για να καταδικάσει. Η ουσία ήταν πάντοτε μία: Θανάτωση αμάχων. Ναι, αλλά τέτοια εγκλήματα είχαν κάνει και οι νικητές. Θυμίζω κάποια που μου έρχονται στο νου. Οι Σοβιετικοί εκτέλεσαν μεγάλο αριθμό αιχμαλώτων όχι για εγκλήματα που είχαν διαπράξει, αλλά απλώς διότι ήταν αξιωματικοί του εχθρικού στρατού. Η Δρέσδη, μια πανέμορφη πανεπιστημιούπολη με μεγάλη πολιτιστική παράδοση ισοπεδώθηκε από τους βομβαρδισμούς των Βρετανών. Δυο πόλεις της Ιαπωνίας, Χιροσίμα και Ναγκασάκι, με σχεδόν 200 000 πληθυσμό, έγιναν στάχτη σε κλάσμα του δευτερολέπτου με την ατομική βόμβα. Ο τελευταίος ηγέτης της Γιουγκοσλαβίας, Слободан Милошевић, είχε χαρακτηριστεί «κύριος παράγοντας σταθερότητας στα Βαλκάνια» και συνυπέγραψε τη Συμφωνία Ειρήνης του Ντέητον το 1995. Κατηγορήθηκε από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για εγκλήματα πολέμου.  Η πενταετής δίκη του έληξε χωρίς ετυμηγορία όταν πέθανε στο κελί του. Μετά το θάνατο του Μιλόσεβιτς το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης κατέληξε ότι ιδιαίτερα για την Υπόθεση της Γενοκτονίας της Βοσνίας δεν υπάρχουν στοιχεία που να τον συνδέουν με τη γενοκτονία που διέπραξαν οι Σερβοβοσνιακές δυνάμεις κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Βοσνίας. Για τους βομβαρδισμούς του Βελιγραδίου ποιος δικάστηκε;