Οπλοκατοχή

Διαβάζω στις ειδήσεις: Στις ΗΠΑ "Ο 6χρονος πυροβόλησε σκόπιμα τη δασκάλα του". Πάντα, αλλά περισσότερο, νομίζω, τα τελευταία χρόνια, υπήρχε πρόβλημα με μαζικούς φόνους πολιτών με όπλα. Ανάμεσα στους δολοφονημένους συμπεριλαμβάνονται και 4 πρόεδροι των ΗΠΑ. Ο τελευταίος από αυτούς, ο J. F. Kennedy, έλεγε ότι αν κάποιος θέλει να ανταλλάξει τη ζωή του με του Προέδρου, κανένας δεν μπορεί να τον εμποδίσει. Φυσικά, ένας 6χρονος μαθητής της 1ης δημοτικού δεν έχει ευθύνη. Δεν έχει ωριμότητα για να έχει ευθύνη. Όμως άτομα ανεύθυνα υπάρχουν σε όλες τις κοινωνίες. Θα μπορούσα να το γενικεύσω λέγοντας πως κανένας δεν φέρεται σε όλη τη ζωή του παντού και πάντοτε υπεύθυνα. Γράφοντας για την κοινοκτημοσύνη ο Αριστοτέλης παρατηρεί ότι είναι λίγοι αυτοί που συγκρούονται λόγω κοινοκτημοσύνης, αν τους συγκρίνουμε με το πλήθος αυτών που έχουν χωριστές περιουσίες. Όμως ακόμη και με κοινοκτημοσύνη, αντιπαραθέσεις γίνονται "διά την μοχθηρίαν", δηλαδή την κακοήθεια που υπάρχει σε κάποιους. Κανένας νόμος δεν μπορεί να μηδενίσει τις αντιπαραθέσεις που μπορούν να φτάσουν και ως το έγκλημα, διότι ένα ποσοστό των ανθρώπων έχουν "μοχθηρία" (ή σε κάποια φάση της ζωής τους φέρονται ανεύθυνα). Ωστόσο, η πολιτεία μπορεί να περιορίσει την εγκληματικότητα με δύο τρόπους. Ένας είναι να μειώσει τα γενικά αίτια αντιπαραθέσεων, όπως είναι η ανισότητα (μέρος της οποίας είναι η κοινοκτημοσύνη, όχι το μόνο). Έχει μετρηθεί ότι ένα πλήθος κοινωνικών δεινών, ανάμεσά τους οι ανθρωποκτονίες, είναι ευθέως ανάλογο με την εισοδηματική ανισότητα που υπάρχει (R. G. Wilkinson). Ο άλλος τρόπος είναι η μείωση της δυνατότητας για διάπραξη σοβαρής κοινωνικής ζημιάς, όπως είναι η ύπαρξη επαρκούς πολιτοφυλακής (αστυνομίας), αλλά και η απαγόρευση της οπλοκατοχής. Στις ΗΠΑ το Σύνταγμα (1791) εξασφαλίζει μια καλά εποπτευόμενη πολιτοφυλακή, απαραίτητη για την ασφάλεια ενός ελεύθερου κράτους, αλλά και το δικαίωμα του λαού να διατηρεί και να φέρει όπλα. Το δικαίωμα οπλοκατοχής κατοχυρώνεται συνταγματικά σε 3 μόνο χώρες: Μεξικό, Γουατεμάλα, ΗΠΑ.

Μπορώ να φανταστώ ότι στις ΗΠΑ όπου το πολίτευμά τους προέκυψε από μια λαϊκή επανάσταση, οι πολίτες διατηρούν το δικαίωμα να οπλοφορούν, για να εμποδίσουν την εγκατάσταση κάποιου ολοκληρωτισμού. Αυτό όμως εγώ απλώς το φαντάζομαι, αν και βέβαια, όντως, ενμέρει τουλάχιστον, έχει λογική. Αν γίνει κάποιο πραξικόπημα (και τελευταία βλέπομε να βράζει η πόλωση), θα βρει αντιμέτωπο έναν οπλισμένο λαό. Αν στην Ελλάδα επιτρεπόταν η οπλοκατοχή, αμφιβάλλω αν θα είχε μπορέσει να επιβληθεί έτσι εύκολα η χούντα το 1967. Όμως αυτή η λογική άμυνα μιας πολιτείας πρέπει να σταθμιστεί με τα μειονεκτήματα.

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι αν ο καθένας έχει στο σπίτι του ένα πυροβόλο όπλο, ιδίως αν είναι γέρος ή ανήμπορος, θα μπορέσει να αμυνθεί εναντίον ενός ληστή που θα έχει την αποκοτιά να εισβάλει στην κατοικία του. Το επιχείρημα δεν είναι πολύ ισχυρό. Ο ληστής που θα εισβάλει είναι ένας ειδικά "μοχθηρός" άνθρωπος και, κατά τεκμήριο, έμπειρος στη χρήση των όπλων, οπωσδήποτε πολύ πιο έμπειρος στα όπλα από το φιλήσυχο πολίτη στο σπιτάκι του.

Ένα άλλο στοιχείο είναι ότι οποιοσδήποτε μπορεί να σκοτώσει έναν άλλον ακόμη και χωρίς όπλο. Μπορεί να είναι ένας σχιζοφρενής. Όμως, χωρίς πυροβόλο όπλο, δεν μπορεί, ακόμη και κρατώντας ένα μαχαίρι, να κάνει μαζικούς φόνους, όπως έχομε διαβάσει επανειλημμένα να γίνεται, ακόμη και σε σχολεία στις ΗΠΑ. Εξάλλου όλοι οι άλλοι τρόποι φόνου προϋποθέτουν άμεση επαφή, ενώ με ένα πυροβόλο, ο φόνος γίνεται από αρκετή απόσταση. Δεν μιλώ βέβαια για δολοφονίες, που μπορούν να τελεστούν με ποικίλους άλλους τρόπους, π.χ. με δηλητήριο, αλλά τότε αφορούν στοχευμένα άτομα. Και πάλι μπορεί να υπάρχει βιομηχανική εξόντωση με δηλητήρια, όπως γινόταν στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης με δηλητηριώδες αέριο. Στα μη ολιγαρχικά καθεστώτα υπάρχει αυστηρός έλεγχος για την κατοχή τέτοιων δηλητηριωδών ουσιών.

Και τώρα πρέπει να σκεφθούμε και να αποφασίσουμε. Η άμυνα εναντίον μιας ενδεχόμενης οργανωμένης προσπάθειας να εγκατασταθεί ολοκληρωτισμός είναι λιγότερο ή περισσότερο σημαντική από τη μείωση των ανθρωποκτονιών που αναμένεται να προκύψει με την απαγόρευση της οπλοκατοχής; Στην Ευρώπη, όπου γενικά η οπλοκατοχή είναι απαγορευμένη, ή, οπωσδήποτε, δεν αποτελεί συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα των πολιτών, οι ανθρωποκτονίες είναι σημαντικά λιγότερες από ό,τι στις ΗΠΑ. Μένει το ζήτημα της άμυνας εναντίον ολοκληρωτισμού. Ένας φιλόδοξος, υπερφίαλος στρατηγός αποφασίζει να εγκαταστήσει μια δικτατορία. Σαφώς θα τον δυσκολέψει το γεγονός ότι οι πολίτες είναι οπλισμένοι. Ωστόσο, όχι πολύ. Ο στρατηγός έχει στη διάθεσή του πολυβόλα, κανόνια, άρματα μάχης κλπ, που δεν μπορούν να διαθέτουν οι πολίτες. Και δεν θα διστάσει να χρησιμοποιήσει τέτοια όπλα εναντίον των ίδιων των πολιτών, που, υποτίθεται, προσπαθεί να σώσει, όπως οι δυνάμεις του F. Franco βομβάρδισαν και κατέστρεψαν την Guernica.

Τι μένει; Μένουν τα συμφέροντα των οπλοκατασκευαστών που είναι τεράστια. Η οργανωμένη αντίδρασή τους είναι εκείνη που εμποδίζει τα μέτρα για απαγόρευση ή, έστω, τον έλεγχο της οπλοκατοχής. Θα το παλέψουν εξαγοράζοντας συνειδήσεις, κινητοποιώντας τα ΜΜΕ με προπαγάνδα που προβάλλει τα πλεονεκτήματα της οπλοκατοχής κλπ. Ξέρομε πολύ καλά πώς, ακόμη και σε ανώτερο επίπεδο, όπως στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, εξαγοράζονται συνειδήσεις για πολιτικούς σκοπούς. Ο Αριστοφάνης σε μια από τις κωμωδίες του (νομίζω την Ειρήνη), τονίζει πως κύριος λόγος που συνεχιζόταν ο καταστροφικός Πελοποννησιακός πόλεμος ήταν τα συμφέροντα των οπλοκατασκευαστών. Ο συλλογισμός μου επεκτείνεται. Οι κίνδυνοι των όπλων είναι διεθνώς τρομακτικοί. Στη γη υπάρχουν σήμερα όπλα που μπορούν να την καταστρέψουν πλήρως. Κύρια παγκόσμια ευθύνη έχει βέβαια το Συμβούλιο Ασφαλείας. Έχει μόνιμα και έκτακτα μέλη. Τα μόνιμα είναι: Γαλλία, Ενωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ, Κίνα και Ρωσία. Μα ακριβώς αυτά είναι τα κράτη που κυρίως παράγουν και πουλούν όπλα. Και όταν βλέπουν μια σύρραξη, έχουν συμφέρον βέβαια όχι να δημιουργήσουν συνθήκες για ειρηνική διευθέτηση των διαφορών, αλλά, αντίθετα, για παράταση του πολέμου, εξοπλίζοντας τα εμπόλεμα κράτη.

Μπορούμε να κάνουμε κάτι οι άνθρωποι για ν΄ αποφύγουμε το απόλυτο απευκταίο, τον παγκόσμιο όλεθρο; Η βίαιη ανατροπή της ισχύουσας κατάστασης, μιας άρχουσας εξοπλισμένης ολιγαρχίας, φαίνεται αδύνατη. Ακόμη και αν ένα παγκόσμιο πλήθος ανθρώπων ενώνονταν για ένα τέτοιο σκοπό, τον παγκόσμιο αφοπλισμό, η αναστάτωση που θα προέκυπτε θα ήταν καταστροφική, όπως ήταν με τη Γαλλική ή τη Σοβιετική Επανάσταση, που συνοδεύονταν από εκατόμβες νεκρών. Μένει η εξάπλωση με την πειθώ της γνώσης των επικειμένων, ενός πειστικού σχεδίου για την ανατροπή της διεθνούς ολιγαρχίας και η δημιουργία μιας κοινής παμπλανητικής βούλησης των ανθρώπων. Γένοιτο!