Κριτήρια ωριμότητας

Ώριμος αρχικά είναι εκείνος που είναι στην ώρα του. Αυτό σημαίνει στην ουσία, ότι έχει επιτευχθεί πλήρης ικανότητα για αυτοπροστασία και αναπαραγωγή. Ο καρπός είναι ώριμος όταν έχει πια σπέρμα που μπορεί να φυτρώσει και βλαστήσει. Ένα κουτάβι είναι ώριμο όταν πια μπορεί να αναζητήσει και να βρει μόνο του την τροφή του, αλλά και να ζευγαρώσει, να δώσει απογόνους. Οι άνθρωποι, εκτός από την αισθητή, σωματική, όψη τους έχουν αναπτύξει και την κοινωνική. Και κάτω από την επίδραση των αισθητών και κοινωνικών επιταγών έχουν φτάσει στο ύψιστο σημείο της ωρίμανσης, την επιδίωξη της αυτοπραγμάτωσης. Ο Maslow έχει περιγράψει 5 επίπεδα κινήτρων, που μπορούν να συνοψιστούν σε τρία: Τα κίνητρα του αισθητού εγώ, του κοινωνικού και του νοητού. Χωρίς αέρα μπορώ να επιζήσω για λίγα λεπτά, χωρίς νερό για λίγες μέρες, χωρίς φαγητό για ένα μήνα περίπου. Αφήνω τις τυχαίες προκλήσεις από το περιβάλλον, ένα κάψιμο, ένα πλήγωμα κλπ. Στην ενήβωση εμφανίζεται η νέα σωματική απαίτηση για ικανοποίηση του ενστίκτου αναπαραγωγής. Χωρίς στοιχειώδη ικανοποίηση των παραπάνω, δεν είναι δυνατή η επιβίωση. Τα κίνητρά μας μπορούν να διακριθούν σε ανάγκες, επιθυμίες και σκοπούς. Τα κίνητρα του αισθητού εγώ που αναφέρθηκαν αφορούν τις ανάγκες. Η μη ικανοποίησή τους είτε είναι αδύνατη ή οδηγούν σε καταστροφή. Οι ικανότητες του αναπτυσσόμενου ατόμου ενθαρρύνουν την ικανοποίηση επιθυμιών. Αφορούν κυρίως το κοινωνικό Εγώ. Επιθυμώ την αγάπη και την κοινωνική αναγνώριση. Αφορούν όμως και το αισθητό Εγώ. Μπορώ να χορτάσω με ελιές, αλλά καλό είναι και το χαβιάρι. Μπορώ να ικανοποιήσω τον ερωτικό μου ίμερο με αυτοϊκανοποίηση, αλλά προτιμώ με σύντροφο. Επιθυμίες έχουν όχι μόνο οι άνθρωποι, αλλά και ποικίλα ζώα, έστω και όταν ζουν αγελαία. Οι ανάγκες και οι επιθυμίες ενεργούν από το παρελθόν και το παρόν.

Το ώριμο ανθρώπινο πλάσμα με το αναπτυγμένο νοητό εγώ του, προϊόν των περιβαλλοντικών, αισθητών και κοινωνικών, επιδράσεων πάνω στην ιδιαίτερη κατασκευή του, μπορεί να αναπτύσσει επιπλέον σκοπούς. Οι σκοποί είναι κίνητρα που έλκουν τις δραστηριότητές μας από το μέλλον, αντί των αναγκών και επιθυμιών που μας ωθούν από το παρελθόν. Βέβαια η παράσταση του μέλλοντος είναι νοητή, παρούσα αυτή τη στιγμή και έτσι μας επηρεάζει. Ο σκοπός αντιστοιχεί στο ανώτατο κίνητρο του Maslow, την αυτοπραγμάτωση. Ενώ η "δημιουργική" ικανότητα των ζώων περιορίζεται στην αναπαραγωγή όντων ίδιου είδους με αυτά, ή έστω περιβαλλοντικών έργων που εξυπηρετούν άμεσα αυτό το στόχο (π.χ. κατασκευή φωλιάς), η αντίστοιχη των ανθρώπων φθάνει στο να διαμορφώνει το περιβάλλον τους έτσι που να ικανοποιεί τις ανάγκες και σκοπούς τους. Κατασκευάζουν εργαλεία, εργαλεία που κατασκευάζουν εργαλεία, δηλαδή εργοστάσια, διαμορφώνουν το χώρο γύρω τους ώστε να γίνει καλλιεργήσιμος ή κατάλληλο βοσκοτόπι, δημιουργούν εικαστικά και παραστατικά σύμβολα, έργα τέχνης δηλαδή. Ώριμο επομένως είναι ένα ανθρωπάκι που όχι μόνο έχει αποκτήσει τις φυσικές βιολογικές ικανότητες της αυτοσυντήρησης και αναπαραγωγής, αλλά και εκείνες της δημιουργίας.

Ό,τι ισχύει για τα άτομα ισχύει και για τις πολιτείες. Υπάρχουν ώριμες και ανώριμες πολιτείες. Η ηλικία τους είναι βέβαια ένα στοιχείο, όχι όμως το μόνο. Η επικρατούσα σήμερα πολιτειακή μονάδα είναι το κράτος έθνος. Στην Ελληνική αρχαιότητα ήταν το κράτος πόλις. Αργότερα η αυτοκρατορία. Σήμερα οδεύομε προς το κράτος μέλος. Κάθε οντότητα χρειάζεται κάποιο χρόνο για να ωριμάσει. Ποια είναι όμως τα κριτήρια της κρατικής ωριμότητας;

Όπως για τα άτομα εκείνο που μετράει είναι ο προσανατολισμός στην ικανοποίηση όχι μόνο αναγκών (που είναι υποχρεωτικές) και επιθυμιών, αλλά και σκοπού. Παρακολουθούμε τον τελευταίο καιρό την ανείπωτη τραγωδία των πρωτοφανών σεισμών στη γείτονα. Βέβαια, υπάρχουν φυσικά φαινόμενα τα οποία είναι αδύνατο να εμποδίσουμε να εμφανιστούν. Κατεξοχήν τέτοια είναι οι σεισμοί. Η πανανθρώπινη ωριμότητα όμως έχει δημιουργήσει τρόπους να αντισταθμίζει τις φυσικές καταστροφές. Το κοινωνικό πρόβλημα που υπάρχει είναι ότι αυτή η αντιστάθμιση, προληπτική δραστηριότητα, έχει κόστος μεγάλο που πρέπει να καταβληθεί όταν όλα είναι καλά και ήρεμα. Και σ΄ αυτό το σημείο φαίνεται το επίπεδο ωριμότητας μιας κοινωνίας. Η κριτική της τουρκικής κυβέρνησης εκδηλώνεται με εκφράσεις όπως "κισμέτι" (μοιρολατρία), "ρουσφέτι" (δωροδοκία), "αναξιοκρατία". Αν όμως οι απρόβλεπτες "θεομηνίες" είναι θέλημα Θεού, η αντιμετώπισή τους είναι ευθύνη ανθρώπων, της άρχουσας τάξης, της επιστημονικής γνώσης και της πολιτικής βούλησης.

Κάθε ωριμότητα καταλήγει στην υπερωριμότητα, γήρανση, προετοιμασία για το θάνατο, μοιραίο τέλος κάθε οντότητας. Η Οθωμανική αυτοκρατορία πριν από πάνω από ένα αιώνα, ήταν ετοιμοθάνατη. Ανατράπηκε από τους "Νεοτούρκους". Αντίθετα από τις υποσχέσεις τους αυτοί, προσπάθησαν να δημιουργήσουν ένα κράτος έθνος. Αυτό απαιτούσε μονοεθνική κοινότητα με την ισχύ της αυτοκρατορίας και η ανωριμότητα των νεοτούρκων οδήγησε στις γνωστές γενοκτονίες των Χριστιανών, κυρίως Αρμενίων και Ελλήνων. Τότε δείξαμε και μείς τη δική μας ανωριμότητα, όταν θελήσαμε να αναβιώσουμε τη Βυζαντινή αυτοκρατορία, ενσωματώνοντας στο κράτος μας περιοχές κατοικημένες από Τούρκους (Μεγάλη Ιδέα). Οδήγησε στη μεγαλύτερη καταστροφή που έχει υποστεί ποτέ το Ελληνικό Έθνος, τη Μικρασιατική. Ο ικανός Τούρκος ηγέτης Kemal Atatürk προσπάθησε να εδραιώσει ένα σύγχρονο δυτικού τύπου εθνικό κράτος. Λειτούργησε για μερικές δεκαετίες. Στη συνέχεια όμως οι διάδοχοί του επινόησαν το αντίστοιχο της Μεγάλης Ιδέας, τη "Γαλάζια Πατρίδα", επιδιώκοντας να μεγαλώσουν την πατρίδα τους στα όρια της παλιάς Οθωμανίας. Ξεχνούσαν όμως ότι εθνικό κράτος και αυτοκρατορία είναι έννοιες ασύμβατες. Έτσι, το νέο κράτος που δημιούργησαν οι Νεοοθωμανοί, παρόλο το μέγεθος και τον εξοπλισμό του είναι τόσο ανώριμο που να προάγει την αναξιοκρατία, το κισμέτι, το ρουσφέτι, που στάθηκαν εμπόδιο στο να σωθούν οι πάνω από 20000 ψυχές που χάθηκαν στο μεγάλο σεισμό. Οι πολυόροφες πολυκατοικίες που χτίστηκαν είχαν αδειοδοτηθεί με ρουσφέτι και αναξιοκρατία, είχαν χρησιμοποιήσει ακατάλληλα (αμμώδη) υλικά για το μπετόν, για να πλουτίσει η άρχουσα τάξη και να εξοπλίζεται με δόξα. Όσο για το σεισμό, ε, τι να κάνουμε; Είναι γραφτό μας, πεπρωμένο μας, κισμέτι. Όσο για το λαό, αυτός εξαγοράζεται εύκολα με ικανοποίηση των αισθητών αναγκών του, όπως ήταν οι φτηνές στεγαστικές ανάγκες του, αλλά και των επιθυμιών του, όπως ήταν παλιά ο άρτος και τα θεάματα. Για τον Τουρκικό λαό είναι η υπόσχεση για μια Μεγάλη Τουρκία, μια Γαλάζια Πατρίδα, και για μεταθανάτιο παράδεισο με αφθονία όλων των αναγκαίων για αισθητές ικανοποιήσεις, αφθονία καρπών, πιλαφιού και ουρί, όμορφων κοριτσιών. Αυτός ο παράδεισος δε λαβαίνει υπόψη του τις γυναίκες και γι΄ αυτό περιορίζεται σήμερα η όψη τους με μια μαντήλα. Ούτε σείεται.