Ιησούς και Mαρξ

Κεντρική ιδέα του κομμουνισμού είναι η κοινοκτημοσύνη. Την πρωτοσκέφτηκε ο Πλάτων. Αυτός έφερε για συζήτηση όλα σχεδόν τα ζητήματα που απασχολούν έκτοτε τη φιλοσοφία και τον κόσμο. Πολιτικά όλοι τον κατηγορούν προσπαθώντας να τον εντάξουν σε ένα σύγχρονο σχήμα. Ήταν, ισχυρίζονται, αντιδημοκράτης. Μα τι πιο δημοκρατικό υπήρχε τότε από την ισότητα ανδρών και γυναικών; Στην κλασική αρχαία Αθήνα οι γυναίκες ήταν κατώτερο είδος. Στα προκλασικά χρόνια του Κέκροπα είχαν ψήφο ίδια με τον ανδρών. Καθώς μάλιστα έτυχε να είναι μια γυναίκα παραπάνω από τους άνδρες, αυτές ψήφισαν την Αθηνά, ενώ οι άντρες τον Ποσειδώνα. Έτσι η Κεκροπία, βασίλειο του Κέκροπα, ονομάστηκε Αθήνες. Οι γυναίκες, λέει ο Πλάτων, δεν είναι κτήματα, είναι κτήτορες. Επομένως ίσες με τους άντρες. Εξάλλου, ο Πλάτων ήταν, θεωρούν, φασίστας, επειδή χώριζε στεγανά τους πολίτες σε τάξεις, χωρίς να μπορεί να μεταπηδήσει κάποιος από τη μια τάξη στην άλλη. Ήταν όμως, λένε, και κομμουνιστής, διότι πρέσβευε την κοινοκτημοσύνη. Όχι, ούτε κομμουνιστής, ούτε φασίστας, ούτε αντιδημοκράτης ήταν. Ο Πλάτων ήταν Ο Πλάτων· δεν εντάσσεται σε σύγχρονα σχήματα.

Ο Αριστοτέλης, πιο προσγειωμένος, δεχόταν πως η κοινοκτημοσύνη μειώνει τις αιτίες βίας, αλλά είναι μη αποδοτική, διότι καθένας επαφίεται στον άλλο να κάνει τη δουλειά και τελικά δουλειά δεν γίνεται. Έτσι την απορρίπτει. Δέχεται όμως πως πρέπει να υπάρχει ένα κεντρικά παραδεκτό όριο πλούτου, ώστε να μη δημιουργείται υπερβολική ανισότητα που διαλύει τις κοινωνίες.

Τα χρόνια πέρασαν. Χριστιανισμός. Μετά την Ανάληψη του Κυρίου, οι μαθητές Του καθιέρωσαν την κοινοκτημοσύνη. Ο Χριστός μάλιστα είχε αποκηρύξει το κεφάλαιο. Ἐμβλέψατε εἰς τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ, ὅτι οὐ σπείρουσιν οὐδὲ θερίζουσιν οὐδὲ συνάγουσιν εἰς ἀποθήκας καὶ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος τρέφει αὐτά· οὐχ ὑμεῖς μᾶλλον διαφέρετε αὐτῶν; (Ματθαίος) [Δείτε τα πουλιά που ούτε σπέρνουν, ούτε θερίζουν, ούτε αποθηκεύουν σε αποθήκες, αλλά ο ουράνιος Πατέρας σας τα τρέφει. Εσείς δεν αξίζετε περισσότερο από αυτά;]. Η ανάγκη όμως να εξαπλωθεί η ιδέα του Χριστιανισμού σε ολόκληρη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απεμπόλησε την κοινοκτημοσύνη που ήταν ασύμβατη με την ιδεολογία των κατακτητών κι έκτοτε η ιδιοκτησία παρέμεινε κυρίαρχη παντού για χιλιετίες.

Ώσπου ήλθε ο K. Marx. Αυτός δεν κατάργησε το κεφάλαιο όπως ο Ιησούς. Το έκανε κοινόχρηστο, όχι όμως τα αγαθά, αλλά τα μέσα παραγωγής τους. Το εργοστάσιο κοινό για όλους, αλλά καθένας θα έχει δικιά του οδοντόβουρτσα και παπούτσια. Επιπλέον, ο Μάρξ δε στήριξε την ιδεολογία του στο Υπερπέραν, στον Υπερβατικό Θεό, αλλά στα απτά ιστορικά γεγονότα. Ιστορικός Υλισμός. Και κάπου εδώ αρχίζει η σύγχυση. Δηλαδή, αφού η κύρια διαφορά μεταξύ Χριστιανισμού και κομμουνισμού είναι η αφετηρία τους, ο αμέθεκτος Θεός από τη μια, η ιστορική εμπειρία από την άλλη, ενώ η ηθική τους είναι ίδια, εγώ που δε νοιάζομαι για τις αφετηρίες, μπορώ εξίσου να ακολουθώ και το Χριστιανισμό και τον κομμουνισμό. Είναι όμως έτσι;

Σε άλλο σημείο του Κατά Ματθαίον Ευαγγελίου διαβάζομε: "εἰ θέλεις τέλειος εἶναι, ὕπαγε πώλησόν σου τὰ ὑπάρχοντα καὶ δὸς πτωχοῖς". Και βλέπομε αυτοαποκαλούμενους κομμουνιστές να διαθέτουν πολυτελή κότερα και βίλες με πισίνες δίπλα σε τρώγλες! Μα κομμουνιστές είναι ή υποκριτές; Όχι, μπορεί να μην είναι υποκριτές (υποκριτές υπάρχουν παντού). Εδώ βρίσκεται η σύγχυση. Η ηθική του Μαρξ δεν είναι ίδια με του Ιησού. Είμαι κομμουνιστής. Ζω όμως σε μια καπιταλιστική κοινωνία, που θεμέλιό της είναι η ιδιοκτησία. Κίνητρο των πολιτών της είναι το κέρδος. Δούλεψα σκληρά, εισέπραξα παραπάνω, νόμιμα κέρδισα, έκανα περιουσία, ζω με μεγαλύτερη πολυτέλεια από τους άλλους. Είμαι όμως κομμουνιστής. Δεν είπα Χριστιανός για να πουλήσω τα υπάρχοντά μου και να τα μοιράσω στους πτωχούς. Πίστη μου είναι πως με ένα δικαιότερο σύστημα κανένας δεν θα ζει πια σε τρώγλη, αλλά σε στοιχειωδώς επαρκή σπίτια, που προστατεύουν από το κρύο, τη ζέστη, τη βροχή, τους ανέμους. Σε ένα από αυτά θα ζω κι εγώ. Όχι να μοιράσω στους άλλους ό,τι έχω, αλλά να μετέχω και εγώ στην κτήση όλων.

Δεν ξέρω πόσο εφικτό είναι ένα τέτοιο όνειρο. Μια βίαιη απόπειρα να υλοποιηθεί κατέληξε σε αυτοκατάρρευση. Και η ισότητα που πέτυχε ήταν τέτοια που "μερικοί ήταν πιο ίσοι από τους άλλους" παραφράζοντας τον G. Orwell. Ο Αριστοτέλης φαίνεται αυτή τη στιγμή σωστός. Η κοινοκτημοσύνη είναι αντιαποδοτική και αυτό είναι το μειονέκτημά της. Ο εργάτης στο εργοστάσιο ή στο γραφείο με τους υπολογιστές ικανοποιείται όχι από το έργο που του αρέσει ή, συνηθέστερα δεν του αρέσει, να κάνει, αλλά από το μισθό που θα πάρει εφόσον τον ικανοποιεί. Επομένως, δεν βλέπει την ώρα και τη στιγμή να χτυπήσει το κουδούνι και να φύγει από τη δουλειά ή για άδεια, έστω και αναρρωτική ψευτοάδεια. Όσο νωρίτερα γίνεται. Ο εργοδότης επίσης δεν αποσκοπεί στην παραγωγή προϊόντων ή σε υπηρεσίες που διευκολύνουν την κοινωνία του, αλλά στο κέρδος. Ούτε κι αυτός αγαπά τη δουλειά του. Εργάζεται, συχνά περισσότερο από τους εργάτες/υπαλλήλους του, όχι όμως διότι προσπορίζεται ευχαρίστηση αλλά για την υπεραξία που (προσδοκά) να εισπράξει. Άσε που αποτελώντας στόχο των ανταγωνιστών του, διακινδυνεύει ακόμη και τη ζωή του. Έχομε δει δολοφονίες τέτοιου είδους, ενώ όλοι περιβάλλονται από μισθοφόρους σωματοφύλακες, που κανένας δεν ξέρει μήπως αυτοί τον δολοφονήσουν, αν κάποιος άλλος τους πληρώσει περισσότερο ή τους εκβιάσει.

Μπορεί να γίνει αλλιώς; Η κόπωση δεν είναι το πρωταρχικό αντικίνητρο. Κουράζομαι και παίζοντας, αλλά εξακολουθώ το παιχνίδι, διότι αυτό μου δίνει ευχαρίστηση. Και οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι, γιατί να μην καταναλώνουν την ενέργειά τους στο έργο τους, αν αυτό τους δίνει ευχαρίστηση; Για να τους δίνει ευχαρίστηση πρέπει να το νιώθουν δικό τους, μέρος του εαυτού τους, ολοκληρωμένο, αν και καθένας κάνει ένα επιμέρους τμήμα του, κι έτσι να δέχεται την ευγνωμοσύνη του κοινού που απολαμβάνει το προϊόν τους ή τις υπηρεσίες που προσφέρει.

Εντάξει, δεν είναι εύκολο ένα τέτοιο σύστημα, ιδίως στην καπιταλιστική κοινωνία, όπου ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος και οι ανάγκες βίαιου περιορισμού του τόσες, που δεν μπορεί να ισχύσει πραγματική ελεύθερη αγορά. Μια ελπίδα είναι αν αυτή η κοινωνία τεθεί υπό τον έλεγχο του συνολικού πληθυσμού, που με κλήρωση ο καθένας μετέχει εκ περιτροπής στη λήψη αποφάσεων και αυτή η εξουσία του θα ορίζει αναγκαίους περιορισμούς και κίνητρα. Τότε αφέντης θα είναι ο λαός και όχι μια πλουτοκρατική ολιγαρχία ή μια κομματική νομενκλατούρα.