Κουτσαβάκηδες

Συχνά αναφέρεται η αύξηση της βίας, ιδίως μεταξύ νέων. Το φαινόμενο όμως δεν είναι νέο. Στην ύπαιθρο αναφέρονται οι κλέφτες και οι ληστές. Αναφέρω μερικούς πασίγνωστους. Jesse James στην Αμερική. Robin Hood στην Αγγλία. Κλέφτες και πειρατές στην Ελληνική Επανάσταση. Να σημειώσω ότι όλοι αυτοί ήταν αρχηγοί σχετικά έμπειρων βίαιων ατόμων που σχημάτιζαν συμμορίες. Ακόμη και πως πολλοί άρχοντες επιστράτευαν τέτοιες συμμορίες και τους έκαναν μισθοφόρους για να εξουδετερώνουν τους παρανόμους, όπως ήταν στην Ελλάδα οι αρματολοί στη στεριά και οι κουρσάροι στη θάλασσα. Όλοι αυτοί επικρατούσαν σε δυσπρόσιτες περιοχές, βουνά, δάση, θάλασσα, όπου γνώριζαν τη γεωγραφία τους καλύτερα από τα όργανα της τάξης. Υπήρχαν όμως και παράνομοι στις πόλεις, που από τους γνωστούς μας ήταν οι απάχηδες της Γαλλίας (κυρίως στο Παρίσι) και οι κουτσαβάκηδες στην Ελλάδα, ιδιαίτερα στην παλιά Αθήνα (στου Ψυρρή).

Προστασία τους δεν ήταν μόνο η εκμετάλλευση της τοπικής γεωγραφίας, αλλά και η συμπάθεια που είχαν σε σημαντική μερίδα του κόσμου. Αυτοί έκρυβαν τους παρανόμους είτε επειδή τους φοβόνταν είτε επειδή σ΄ αυτούς μοίραζαν κάποια από τα κέρδη από τις επιχειρήσεις τους οι παράνομοι.

Τα κίνητρα όλων ήταν συχνά οικονομικά. Οι συμμορίες του Τζέιμς ήταν παλιοί στρατιωτικοί από τον εμφύλιο που ένιωθαν αδικημένοι. Το ίδιο ισχύει και για τους τοξότες του Ρομπέν των Δασών. Πιο ισχυρό κίνητρο όμως ήταν να νιώθουν ότι αυτοί ήταν ηγέτες στον μικρόκοσμό τους. Ήταν οι μάγκες, οι νταήδες, οι παλικαράδες που όλοι έπρεπε να τους σέβονται. Στην παλιά Αθήνα οι κουτσαβάκηδες άνθισαν μετά τα μέσα του 19ου αιώνα. Όλοι αυτοί οι αστικοί μάγκες είχαν συγκεκριμένη εμφάνιση, χτένισμα, περπάτημα, ντύσιμο κλπ, για να τους ξεχωρίζει όλος ο κόσμος, να τους φοβάται και να τους σέβεται. Συχνά επένδυαν την παρανομία ιδεολογικά. Ο Ρομπέν των Δασών αγωνιζόταν για την επαναφορά του θρυλικού βασιλιά του, του Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου. 'Ολοι πάντως αμφισβητούσαν και προκαλούσαν την εξουσία.

Η αντιμετώπισή τους, καθώς είχαν την υποστήριξη ικανής μερίδας του πληθυσμού, ήτανα δύσκολη και απαιτούσε ιδιαίτερη εξυπνάδα. Όπως επισημάνθηκε, συχνά αισθάνονταν αδικημένοι διάδοχοι ενός δίκαιου, κατ΄ αυτούς, αγώνα. Συνεχιστές των "κλεφτών" που πρωταγωνίστηκαν στον απελευθερωτικό αγώνα μας ήταν αρχιληστές, όπως ο Θεοδωράκης Γρίβας. ("Γρίβα μ΄ σε θέλει ο βασιλιάς..."). Στην ύπαιθρο οι ληστές έπιαναν ομήρους και ζητούσαν λύτρα για να τους ελευθερώσουν. Διεθνώς πασίγνωστη έγινε η ληστεία του Δήλεσι, όπου πιάστηκαν όμηροι και τελικά εκτελέστηκαν ξένοι περιηγητές. Η ληστεία έπαψε να αποτελεί σοβαρό πρόβλημα στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν ο Βενιζέλος ψήφισε νόμο με τον οποίον δινόταν αμνηστία και αμοιβή σε όποιον βοηθούσε στην εξάρθρωση της ληστείας. Τότε, άρχισαν οι λήσταρχοι να θεωρούν ύποπτους τα πρωτοπαλίκαρά τους, διότι είχαν ισχυρό κίνητρο να τους παραδώσουν στις αρχές και οι ληστές σε μεγάλο βαθμό (ποτέ πλήρως) έπαψαν να αποτελούν σοβαρό πρόβλημα.

Στην Αθήνα, ο αστυνομικός διευθυντής Δημήτριος Μπαϊρακτάρης διέλυσε τους κουτσαβάκηδες, μάστιγα της περιοχής. Τους συνελάμβανε και τους έκοβε την "αφέλεια" των μαλλιών, ψαλίδιζε τα τσιγκελωτά, αρειμάνια μουστάκια και έκοβε το αφόρετο ένα μανίκι τους, αφού, μη φορώντας το, δεν το χρειάζονταν. Τους έκοβε και το μακρύ ζωνάρι που κρεμόταν και σερνόταν στο έδαφος, έτσι που όποιος το πατούσε γινόταν αφορμή για καυγά και τότε χρησιμοποιούσαν την κάμα, το δίκοπο μαχαίρι τους. Ανάλογα καταπολέμησε το γυμνισμό στο Φάληρο, όπου οι γυμνιστές κολυμπούσαν τσίτσιδοι για να έχουν στεγνά τα ρούχα τους όταν θα έβγαιναν από το νερό. Η αστυνομία τους έπαιρνε τα ρούχα (αφού δεν τα χρειάζονταν) και για να τα πάρουν πίσω έπρεπε να υπογράψουν στο τμήμα δήλωση ότι δεν θα ξανακολυμπήσουν γυμνοί. Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, η παρανομία καταπολεμήθηκε δραστικά χωρίς τη χρήση σοβαρής βίας από μέρους της πολιτείας.

Το φαινόμενο όμως είναι γενικότερο. Στην αρχαία Αθήνα, τέτοιοι ημιπαράνομοι αποκεφάλισαν τους Ερμές, αγαλματίδια σηματοδότες στους δρόμους, όταν τα "πάλικάρια", φίλοι του Αλκιβιάδη, μέθυσαν για την έγκριση από την εκκλησία του δήμου της ολέθριας εκστρατείας εναντίον των Συρακουσών. Σε νεότερα χρόνια η ιδεολογική επένδυση της παλικαροσύνης γέννησε τους "αριστεριστές" (ή "τρομοκράτες"), που στρέφονταν, όχι κατά της αλλαγής ενός συντάγματος, όπως οι επαναστάτες, αλλά προς τη θανάτωση σημαινόντων προσώπων. Σ΄ αυτή την κατηγορία ανήκαν η δική μας 17Ν και οι διάδοχοί της. Ο В. Ленин   τους καταδίκασε. Κατά τον Λένιν, ο αριστερισμός είναι παιδική αρρώστια του κομμουνισμού.

Γενίκευσα το φαινόμενο των ποικιλότροπων κουτσαβάκηδων, αλλά είναι ίσως ακόμη γενικότερο, υπείκοντας σε ακόμη πιο θεμελιώδεις νόμους, όπως είναι οι βιολογικοί και ψυχολογικοί.

Στα θερμόαιμα σπονδυλωτά, που μπορούν να "μαθαίνουν", δηλαδή να σχηματίζουν εξαρτημένα αντανακλαστικά, τα νεογνά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα. Δεν μπορούν να αναζητήσουν μόνα τους τροφή, ενώ εύκολα γίνονται λεία άλλων αρπακτικών ζώων. Τα φροντίζει η μητέρα τους, που γίνεται ιδιαίτερα επιθετική σ΄ αυτή την περίοδο. Αν θέλετε να δείτε την επιθετικότητά τους, προσπαθήστε να πάρετε ένα κλωσσόπουλο από την κλώσα ή ένα νεαρό γατάκι από τη μητέρα του. Μεγαλώνοντας τα νέα ζωάκια αποκτούν μια ποσοτική και ποιοτική εξέλιξη. Ποσοτικά χρειάζονται περισσότερη τροφή που η μητέρα εξαντλείται και δεν μπορεί να τους παράσχει. Ποιοτικά, οι ορμόνες που αρχίζουν να εκκρίνονται αυξάνουν την ευαισθησία των ερωτογόνων ζωνών τους. Έτσι τα τέκνα αρχίζουν να ζητούν ικανοποίηση των αναγκών τους μακριά από τους γονείς τους. Ο S. Freud θεωρεί το φαινόμενο εκδήλωση του Οιδιπόδειου συμπλέγματος. Η φροϋδική θεωρία φαντάζεται την εφηβική επανάσταση εξέγερση κατά της πατρικής εξουσίας. Είδος πατρικής εξουσίας ασκεί και η πολιτεία στους πολίτες της, στους οποίους οφείλει να παρέχει διατροφική επάρκεια και ασφάλεια. Η έξαρση της ενδοπολιτειακής βίας, όπως των ληστών και των κουτσαβάκηδων, ανθεί όποτε η πολιτεία δεν ασκεί με επιτυχία τον προστατευτικό ρόλο της.

Στην πατρίδα μας, η άρχουσα τάξη για 4 αιώνες ήταν ετερόδοξη, ετερόγλωσση, νομικά ανώτερη από την κατώτερη των ραγιάδων. Η αντίθεση σε τέτοια πολιτεία ήταν σαφώς δικαιολογημένη, όπως των κλεφτών. Η πολιτική που ακολούθησε ήταν συνέχεια της Οθωμανικής ή της Βαυαρικής και ήταν συμπεριφορά μητριάς μάλλον παρά μητέρας. Οι πολίτες της, ως σήμερα, συχνά νιώθουν εχθρικά έναντι μιας τέτοιας πολιτείας. Οι νέοι, κυριευμένοι από τη βιολογικά επιβαλλόμενη αύξηση της επιθετικότητάς τους, και αξιόλογη μερίδα συμπαθούντων που τους υποστηρίζουν, αναμενόμενο είναι να συμπεριφέρονται περιθωριακά. Αλλαγή στάσης της πολιτείας, έτσι που να ταιριάζει με τις τρέχουσες κοινωνικές ανάγκες, μαζί με "έξυπνους", όσο γίνεται λιγότερο βίαιους, χειρισμούς μπορεί να μετριάσει τέτοιες συμπεριφορές.