Αρχή και συνέχιση

Η αρχή είναι το ήμισυ του παντός, έλεγαν οι πρόγονοί μας - άγνωστο ποιος το πρωτόπε. Σημαίνει πάντως πως η αρχή μιας προσπάθειας είναι δυσκολότερη από τη συνέχισή της. Είναι πραγματικά έτσι;

Στη φυσική, η στατική τριβή είναι μεγαλύτερη από την τριβή ολίσθησης. Οι επιφάνειες έχουν πάντοτε μικροανωμαλίες με μικρολόφους και μικροκοιλάδες. Αν πάνω σε μια τέτοια επιφάνεια βρίσκεται ένα σώμα, με μικροανωμαλίες κι αυτό στην επιφάνεια επαφής του, για να ξεκινήσει όταν το έλκει μια δύναμη, πρέπει να ανέβη λιγάκι, πάνω από τους λοφίσκους και αυτή η προσπάθεια καταναλώνει ενέργεια. Όταν όμως έχει ξεκινήσει, συναντώντας τέτοιους μικρολόφους, διαθέτει ήδη κινητική ενέργεια και μ΄ αυτή τους ανεβαίνει, έχει πάρει φόρα.

Η γη μας έχει στρώματα, το ένα πάνω στο άλλο. Καθώς περιστρέφεται με σταθερή ταχύτητα, σε κάθε στρώμα ασκούνται δυνάμεις έλξης. Δεν μετακινείται όμως, καθώς υπάρχουν τριβές μεταξύ των στρωμάτων. Ώσπου η ελκτική δύναμη να μεγαλώσει οριακά και αρχίζει να ολισθαίνει το ένα στρώμα πάνω στο άλλο. Με τη μετακίνηση, παύει η ισορροπία που υπάρχει και παμμεγέθεις βράχοι κατακρημνίζονται στα έγκατα της γης, ενώ εμείς στην επιφάνεια νοιώθομε το σεισμό. Ώσπου να αποκατασταθεί μια νέα κατάσταση ισορροπίας. Και αρχίζει εξαρχής να μετράει ο χρόνος ως την επόμενη διολίσθηση. Έτσι με τη σταθερή κίνηση, περιστροφή της γης, γίνεται περιοδική μετακίνηση, σαν ταλάντωση των στρωμάτων που την περιβάλλουν. Ο σεισμός αρχίζει έτσι αιφνίδια, απροειδοποίητα. Ξέρομε βέβαια ποιες περιοχές είναι ιδιαίτερα σεισμοπαθείς και, με σημαντικό σφάλμα, κάθε πότε γίνεται σεισμός σε εκείνο το μέρος, κάθε λίγες δεκαετίες περίπου. Δεν μπορούμε να προειδοποιήσουμε έγκαιρα τους κατοίκους να βγουν από τα σπίτια τους, μπορούμε όμως στο διαθέσιμο χρόνο και στους κατάλληλους τόπους να έχουμε αναπτύξει τις σωστές δομές που να μην κινδυνεύουν να γκρεμισθούν σε ένα σεισμό. Κατασκευάζομε π.χ. σπίτια με σκελετό σα σιδερένια κουτιά, που, μονοκόμματα καθώς είναι δεν γκρεμίζονται.

Τέτοιου είδους ταλαντώσεις (χάλασης ονομάζονται) επιδέχονται ποικίλους τρόπους αντιμετώπισης. Ένας τρόπος είναι ο εξής. Γνωρίζοντας, έστω αδρά, την ιδιοπερίοδο της ταλάντωσης, θα μπορούσαμε να εφαρμόζουμε μια ελεγχόμενη ταλάντωση με λίγο βραχύτερη ιδιοπερίοδο. Κι αυτή η αρχή έχει εφαρμογή σε κάθε είδους ταλάντωση χάλασης. Όταν σε ένα ζευγάρι έχουν αρχίσει προστριβές, το κάθε μέλος του αρχίζει να ξενοκοιτάζει. Αν, για τιμωρία, το άλλο μέλος αρνηθεί τις γενετήσιες σχέσεις, αυτές είναι φυσικός αδυσώπητος νόμος. Συχνότερες επαφές κάνει τα δύο μέλη ανθεκτικά σε τρίτους πειρασμούς.

Οι κοινωνικές συνθήκες διαρκώς αλλάζουν. Άρα και οι νόμοι που ελέγχουν τις σχέσεις των ανθρώπων πρέπει διαρκώς να αλλάζουν. Στις σύγχρονες κοινωνίες αυτό γίνεται με τις εκλογές. Στον τόπο μας ανανεώνομε την εξουσία μας τυπικά κάθε 4 χρόνια. Γιατί κάθε 4 και όχι κάθε χρόνο ή κάθε 8 χρόνια; Αυθαίρετα, επειδή έτσι κάνουν κι άλλοι. Όμως η ιδιοπερίοδος της πολιτείας μας, κυρίως επειδή είμαστε μικρή χώρα, είναι βραχύτερη. Έτσι, πραγματικά, από τη μεταπολίτευση και μετά έχομε εκλογές κάθε 2,6 έτη κατά μέσον όρο.

Όπως τα περισσότερα γεγονότα στον κόσμο, έτσι και οι συμφωνίες μεταξύ κρατών ταλαντώνονται. Η συνθήκη της Λωζάνης υπογράφηκε από τους μεγάλους πολιτικούς άνδρες, Βενιζέλο και Kemal και κράτησε σε ισορροπία τις δυο χώρες για ένα σχεδόν αιώνα. Οι υπόγειες δυνάμεις όμως διαρκώς κινούνται.

Η αντιμετώπιση τέτοιων ανωμαλιών που συχνά έχουν περιοδικό χαρακτήρα, σαν ταλαντώσεις, γίνεται με ποικίλους τρόπους. Ένας είναι οι ισχυρότερες δομές, όπως στην περίπτωση των σεισμών που περιγράφηκε. Ο άλλος τρόπος είναι να εφαρμοσθεί μια ταλάντωση με περίοδο βραχύτερη από την ιδιοπερίοδο της φυσικής ταλάντωσης. Στην αρχική φάση της κάθε ταλάντωση γίνεται ανερέθιστη, ανθεκτική σε εξωγενή ερεθίσματα που απειλούν να την διαταράξουν. Αν, σε ένα ζευγάρι που περνά μια κρίση, κάνουν συχνότερες τις γενετήσιες επαφές τους, καθένα μέλος αισθάνεται ικανοποιημένο και δεν έχει όρεξη για αλλότριες επαφές· ο γάμος μπορεί να σωθεί. Αν κάναμε εκλογές τυπικά κάθε 3, αντί κάθε 4 χρόνια, οι πιθανότητες πολιτικών κρίσεων θα μειώνονταν σημαντικά. Μετά από κάθε εκλογή ακολουθεί η ανερέθιστη φάση (περίοδος χάριτος). Σ΄ αυτή τη φάση οποιαδήποτε νέα κυβέρνηση συγχωρείται να λάβει ποικίλα δυσάρεστα μέτρα που κρίνει αναγκαία, χωρίς να κλονισθεί. Αργότερα, η ενδεχόμενη οργή κατά της κυβέρνησης από την αντιπολίτευση και από έναν οχλοποιημένο δήμο δεν εξελίσσεται σε πράξεις που οδηγούν σε φαύλο κύκλο και, επομένως πολιτική κρίση, αν σε λίγους μήνες, έτσι κι αλλιώς, θα υπάρξουν εκλογές και η μισητή κυβέρνηση θα αλλάξει. Αλλά και στην εξωτερική μας πολιτική, οι συμφωνίες με άλλα κράτη οφείλουν να έχουν πάντοτε συγκεκριμένη διάρκεια. Αλλιώς, όταν παρέλθει κάποιο διάστημα από την ανάγκη που οδήγησε στις συμφωνίες, αυτές πρέπει να αλλάξουν. Αν δεν προβλέπεται από τις ίδιες ημερομηνία λήξης, όπως στα φάρμακα και στις τροφές, η αλλαγή θα γίνει έτσι κι αλλιώς, ενδεχομένως καθυστερημένα, αλλά πιθανότατα βίαια με άγνωστα αποτελέσματα. Μιας και αρχίσει ένας πόλεμος, δύσκολα σταματά. Οι συμφωνίες για ξένες βάσεις στην πατρίδα μας οφείλουν να έχουν ημερομηνία λήξης. Το ίδιο, οι συνθήκες που ορίζουν τις διαφορές μας με άλλα όμορα κράτη. Όταν υπογράφηκε η συνθήκη της Λωζάνης με τους Τούρκους δεν ήταν προφανής η αξία της θάλασσας που μπορεί να κρύβει στο βυθό της θησαυρό από υδρογονάνθρακες. Έτσι, σ΄ αυτό το σημείο έμειναν ασάφειες. Τα χωρικά μας ύδατα δεν είναι αναγνωρισμένα ούτε από τους Τούρκους ούτε και από συμμάχους μας, όπως οι ΗΠΑ και άλλοι, που έχουν ισχυρότερα συμφέροντα με αυτούς παρά με εμάς. Εμείς δεν ξέραμε πως θα υπάρχει απειλή και τώρα είμαστε αναγκασμένοι να έχουμε εξοπλισμένα νησιά που, κατά τη συμφωνία, όφειλαν να είναι χωρίς άμυνα. Και δεν ήταν δυνατό τότε να έχουμε προβλέψει ότι η γείτονας θα έχει ισχυροποιηθεί τόσο που να διαθέτει στρατεύματα, όχι μόνο στα δυτικά της παράλια που όφειλαν να είναι μη εξοπλισμένα, αλλά και έξω από την επικράτειά της, στην Κύπρο, τη Λιβύη, τη Συρία, το Αζερμπαϊτζάν κλπ. Και τώρα όλο και πιο κοντά μοιάζει να απειλείται η στιγμή που θα πρέπει ή να υποχωρήσουμε στις αξιώσεις τους ή να αναμετρηθούμε με τη βία. Μόνοι μας! Από τους συμμάχους μας δεν μπορούμε να περιμένουμε βοήθεια, το είπαμε. Το πολύ πρέπει να φροντίσουμε να μην είναι τοποθετημένοι εναντίον μας. Έστω και αν η υποκριτική πολιτική των ίσων αποστάσεων ευνοεί βέβαια το λιοντάρι και όχι το ζαρκάδι, το πιθανό θύμα του.