Τόπο στους νέους

Διάβασα στις ειδήσεις της Google: Ο Elon Musk, ίσως ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου, δήλωσε πως στους γέρους με ηλικία ακόμη και κάτω από τα 70 έτη δεν θα έπρεπε να επιτρέπεται να μετέχουν σε αιρετά αξιώματα, υπονοώντας προφανώς το σημερινό και τον προηγούμενο πρόεδρο των ΗΠΑ. Να το εξετάσουμε. Την ίδια μέρα, διάβασα ένα απλό αριθμητικό πρόβλημα που τέθηκε σε μαθητές του δημοτικού. Περηφανεύομαι ότι είχα ιδιαίτερη επίδοση στο μαθηματικά. Εντάξει, το έλυσα, αλλά ύστερα από πολλές προσπάθειες. Μήπως έχω χάσει κάποιες ικανότητές μου;

Για μακρό διάστημα, όσο ήμουν νέος, διαμαρτυρόμουν που οι μεγάλης ηλικίας άνθρωποι κατείχαν τα πόστα, διευθυντικές θέσεις κλπ της κοινωνίας. "Τόπο στους νέους!". Διαμαρτυρόμουν μέσα μου, μια και δεν ήμουν ποτέ ιδιαίτερα ακτιβιστής για να το διεκδικώ πιο φωναχτά. Πόσο δίκιο είχα; Ο νέος έχει ισχυρότερο μυϊκό σύστημα από το γέρο και, γενικότερα, ισχυρότερες αντοχές σε φυσικές προκλήσεις, κόπο, απειλές υγείας κλπ. Προπάντων, ο νέος έχει μεγαλύτερη ικανότητα να σχηματίζει εξαρτημένα αντανακλαστικά, δηλαδή να μαθαίνει. Αυτά σημαίνουν πολλά. Στον παραδοσιακό πόλεμο χρειαζόταν σωματική ρώμη, όπου οι νέοι ήταν καταλληλότεροι. Εξάλλου η εμφάνιση νέων γνώσεων διεθνώς γίνεται με ολοένα ταχύτερους ρυθμούς και όποια κοινωνία δεν μπορεί να παρακολουθήσει αυτή την κούρσα είναι καταδικασμένη. Η αξία των νέων συγκριτικά με των γέρων γίνεται προφανής. Ας δούμε όμως και την άλλη πλευρά.

Οι πόλεμοι δεν απαιτούν πια σήμερα μυϊκή ισχύ. Γίνονται πατώντας κουμπιά. Και επομένως οι γέροι δεν είναι ακατάλληλοι· ούτε οι γυναίκες. Τα παιδιά δεν έχουν επαρκές απόθεμα γνώσεων και αντοχών. Εξάλλου, οι νέοι μπορεί να μαθαίνουν πιο εύκολα, αλλά οι γέροι, παρά το ότι ξεχνούν, έχουν στη μνήμη τους περισσότερα αποθέματα γνώσεων που, προπάντων, είναι αδύνατο να τις έχουν βιώσει οι νέοι. Το γνωστικό απόθεμά των γέρων είναι μεγάλο, έστω και αν οι απώλειες είναι περισσότερες από τις εισαγόμενες γνώσεις. Τις προσωπικές εμπειρίες που κουβαλούν οι γέροι δεν τις έχουν βιώσει οι νέοι. Άλλο είναι να έχεις νιώσει στο πετσί σου μια κατάσταση από την οποίαν σου έχουν μείνει βιώματα και άλλο να έχεις ακούσει ή διαβάσει γι΄ αυτές. Οι γνώσεις μιας κοινωνίας αλλάζουν ολοένα ταχύτερα, αλλά υπάρχουν κάποιες αρχές που παραμένουν και γι΄ αυτές οι γέροι είναι οι ζωντανοί φορείς τους. Τα παραπάνω ενδέχεται να δείχνουν ότι οι γέροι ίσως να μην είναι άχρηστοι στην κοινωνία. Να δούμε όμως και την ίδια την κοινωνία.

Μια από τις πιο εμφανείς σύγχρονες εξελίξεις είναι η εκπληκτική παράταση του προσδόκιμου επιβίωσης που έχει συμβεί τα τελευταία 100 χρόνια περίπου. Αυτό σημαίνει πολλά. Οι γέροι ζουν πολύ περισσότερο από παλιότερα. Επειδή οι άνθρωποι δεν πεθαίνουν νέοι, ιδιαίτερα τα παιδιά, οι ενεργείς νέοι δεν ενδιαφέρονται να κάνουν πολλά τέκνα. Έτσι όχι μόνο αυξάνεται ο αριθμός των γέρων στην κοινωνία, αλλά και μειώνεται ο αριθμός των παιδιών. Ολόκληρη η κοινωνία γερνά και η μέση ηλικία των μελών της διαρκώς αυξάνεται. Αυτή η δημογραφική επανάσταση δεν έχει ληφθεί ποτέ υπόψη στο σχεδιασμό που κάνουν οι πολιτικοί σε όλο τον κόσμο. Δυστυχώς, ο πολιτικός προγραμματισμός στηρίζεται πρώτιστα στην απόκτηση κέρδους από λίγους, αδιαφορώντας για την κοινωνία ολόκληρη. Να το σκεφτούμε.

Οι γέροι δεν μπορούν πια να δουλέψουν. Επομένως πρέπει να δουλεύουν γι΄ αυτούς οι νέοι και να τους τρέφουν. Ή αλλιώς, θα αφεθούν να πεθάνουν από την ανέχεια. Η συνεχιζόμενη πρακτική όμως είναι αντίστροφη. Σε πολλά μέρη, ιδιαίτερα στον τόπο μας, υπάρχει μεγάλη ανεργία μεταξύ των νέων, όσο κι αν έχει μειωθεί τελευταία. Οι συντάξεις των γέρων, που εξασφαλίσθηκαν, όταν αυτοί ήταν νέοι και τις ψήφιζαν με νόμους ως πριν από λίγα μόλις χρόνια, χρησιμοποιούνται για να συντηρούνται οι άνεργοι νέοι που θα έπρεπε να εργάζονται και αυτοί να συντηρούν τους γέρους. Βέβαια, οι συντάξεις έχουν πέσει στο μισό περίπου με την οικονομική κρίση που περάσαμε. Παρά ταύτα, για να είναι οικονομικά βιώσιμη η κοινωνία μας, πρέπει να αποδεκατιστούν. Τότε όμως η κοινωνία, γεμάτη γέρους, δεν θα είναι πια βιώσιμη λόγω ανέχειας των περισσότερων μελών της.

Μήπως όμως πια οι γέροι είναι κοινωνικά περιττοί και η κοινωνία πρέπει να απαλλαγεί με εύσχημους (ή και ά-σχημους;) τρόπους; Δύσκολα γίνεται αποδεκτή αυτή η στάση και όχι μόνο από τα "περήφανα γερατειά", αλλά και από τα παιδιά τους. Η άλλη λύση είναι να συνεχίσουν να εργάζονται οι γέροι για μακρότερο χρόνο. Δεν είναι ανάγκη να βγαίνει υποχρεωτικά στη σύνταξη ο εξηνταπεντάχρονος. Αν επιθυμεί να μετέχει κοινωνικά εργαζόμενος κερδίζοντας περισσότερα από όσα του παρέχει μια σύνταξη ή πολιτευόμενος, έχει τις βιολογικές και πνευματικές ικανότητες να το κάνει για πολλά χρόνια ακόμη. Αν παραμένει εργαζόμενος, το κράτος ολόκληρο θα διοικείται από γέρους με όλες τις ολέθριες συνέπειες. Οι γέροι είναι βέβαια (συνήθως) πιο σώφρονες από τους νέους, αλλά συγχρόνως είναι αναστολείς της προόδου. Είτε διστάζουν είτε δεν μπορούν να την παρακολουθήσουν. Η ανεργία των νέων είναι μεγάλη μάστιγα. Υπάρχουν όμως περιοχές όπου έχουν έλλειψη εργαζομένων. Η σωστή παγκοσμιοποίηση μπορεί να βοηθήσει σ΄ αυτό βοηθώντας την ανακατανομή των πληθυσμών. Εξάλλου υπάρχουν περιοχές όπου ο κόσμος συνωστίζεται, όπως στη Νοτιοανατολική Ασία, αλλά υπάρχουν και έρημες περιοχές, όπως η Σιβηρία ή η Σαχάρα, οι οποίες μπορούν να γονιμοποιηθούν οικολογικά με τη σύγχρονη τεχνολογία και να κατοικηθούν. Η υπεργεννητικότητα αυτοπεριορίζεται, όταν περισσεύουν σε ένα τόπο οι γέροι. Επιπλέον, ο γέρος έχει ένα προνόμιο. Διαθέτοντας μια σύνταξη που υπηρετεί, έστω στοιχειωδώς, τις απόλυτες ανάγκες του, μπορεί για πρώτη φορά να ασχοληθεί με ό,τι επιθυμούσε σε όλη του τη ζωή, αδιαφορώντας αν αυτό θα αποδώσει οικονομικά ή όχι.

Θέλω να πω ότι όταν σχεδιάζει μια κοινωνία το μέλλον της, σε προτεραιότητα βρίσκεται η δημογραφία της, μαζί με την επίγνωση των υπαρχόντων πόρων και της υπάρχουσας τεχνογνωσίας. Πάνω σ΄ αυτές τις βάσεις, ανάλογα και με το τι επιθυμεί το καλά ενημερωμένο σύνολο των μελών της ανεξάρτητα από καταγωγή, φύλο, ηλικία, πλούτο, μόρφωση, θρησκεία, χρώμα του δέρματός ή οποιαδήποτε άλλη ιδιότητά τους, αποφασίζει. Όχι με την πώληση εξυπηρετήσεων με αντίτιμο τις ψήφους. Τέτοιος τρόπος κρατικής οργάνωσης ήταν η δημοκρατία των προγόνων μας. Δεν είχαν φθάσει σε ολοκλήρωσή της, αφού διατηρούσαν διακρίσεις για γυναίκες, μετοίκους, δούλους, αλλά την πλησίασαν περισσότερο από κάθε άλλο σύστημα. Αυτή η δημοκρατία γέννησε το πιο ανθεκτικό χαρακτηριστικό ενός έθνους, τον πολιτισμό του.