Απαγορεύεται, επιβάλλεται, επιτρέπεται

Στην μοναχική και αγελαία ζωή υπάρχουν περιορισμοί από τους φυσικούς νόμους. Μας απαγορεύουν να παραμένουμε κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας σαν τα ψάρια για περισσότερο από όσο αντέχει η αναπνοή μας. Και μας επιβάλλουν να φάμε, αφαιρώντας ζωή από φυτά και/ή ζώα, διαμέσου της πείνας που μας πιέζει καθώς περνάει η ώρα μετά την τελευταία λήψη τροφής. Με την οργάνωση σε κοινωνίες αντισταθμίζονται οι πιέσεις των φυσικών νόμων. Ζούμε στη θάλασσα με πλοία, ακόμη και κάτω από την επιφάνειά της με υποβρύχια. Παράγομε τροφή, έτσι που τρώμε πριν η πείνα μας γίνει πιεστική.

Στη σύγχρονη πολύπλοκη ζωή μας διατηρούμε την τάση να ζούμε αγελαία όταν τα πάντα επιτρέπονταν, αλλά και κοινωνικά όπου υπάρχουν τόσες απαγορεύσεις και επιβολές. Στη σύγχρονη ζωή π.χ. στον τόπο μας, μας επιβάλλεται να βαπτισθούμε σε μικρή ηλικία χωρίς να ερωτηθούμε, να πάμε σχολείο, να υπηρετήσουμε μια θητεία, να πληρώνουμε φόρους κλπ. Εξάλλου μας απαγορεύεται να σκοτώνουμε, να κλέβουμε, να ψευδομαρτυρούμε και όλα τα παραδείγματα των εντολών του Μωυσή. Η παράβαση των απαγορεύσεων και επιβολών τιμωρείται με νόμο.

Με την εξέλιξη προστίθενται απαγορεύσεις και επιβολές και αυτές παραμένουν με την παράδοση, ακόμη και όταν πάψουν να χρειάζονται, καθώς η κοινωνία εξελίσσεται και η κοινωνική γνώση, η επιστήμη, έχει αντισταθμίσει σε υψηλό βαθμό τους φυσικούς περιορισμούς. Μια νέα κατηγορία απαγορεύσεων και επιβολών έχει προκύψει. Δεν προστατεύονται νομικά, αλλά εξωθεσμικά, με ισχυρή παράδοση. Κάποιοι επαγγελματίες έπρεπε να προστατευθούν από τη διαρροή των μυστικών της τέχνης τους. Οι μάστορες έπαιρναν μαθητευόμενους (τσιράκια) που εξελίσσονταν σε κάλφες, κι ύστερα σε μάστορες, για να μάθουν τα μυστικά. Από αυτούς προέκυψαν σε σημαντικό βαθμό οι αστικές επαναστάσεις, όπως ιδιαίτερα η Ιταλική με τους Καρμπονάρους που αντιτάχθηκαν στις καθιερωμένες εξουσίες των φεουδαρχών (γαιοκτημόνων) και της εκκλησίας. Η συνεννόηση μεταξύ τους γινόταν με μυστικούς κώδικες λεκτικούς και εξωλεκτικούς. Και τώρα προέκυψαν νέα προβλήματα.

Οι ομάδες ανθρώπων που είχαν κάποια προνόμια να επιβάλλουν απαγορεύσεις, κινδύνευαν να τα χάσουν με τις εξεγέρσεις των καταπιεζομένων. Και, αφού έχαναν προνόμια καταξιωμένα με το χρόνο, ένιωθαν ότι αδικούνται, ότι καταπιέζονται. Ο Μπουθ (John Booth), δολοφόνος του Λίνκολν (Abraham Lincoln, 1865), έγραφε στο ημερολόγιό του: "Με όλους εναντίον μου, βρίσκομαι εδώ σε απόγνωση. Και γιατί; Γιατί έκανα αυτό για το οποίο ο Βρούτος τιμήθηκε και για το οποίο ο Τέλος έγινε Ήρωας. Και όμως εγώ, για το ότι σκότωσα ένα μεγαλύτερο τύραννο από όσους γνώρισαν ποτέ οι παραπάνω, θεωρούμαι ένας κοινός φονιάς". Κατά την κρίση του, η απελευθέρωση των μαύρων δούλων από την τυραννία των λευκών θεωρούνταν τυραννία των λευκών από τις ανώτερες δυνάμεις του Λίνκολν που ελευθέρωναν τους σκλάβους. Πήγα στο σχολείο όπου μου επέβαλλαν να γράφω διαφορετικά από ό,τι μιλούσα, με μια ορθογραφία που ήταν σύμφωνη με τον τρόπο που μιλούσαν οι πρόγονοί μου πριν από 2500 χρόνια και όχι σύμφωνα με τον τρόπο που έμαθα να μιλώ από τη μάνα μου. Επιβάλλεται η ιστορική γραφή με ποικίλους θεσμικούς και εξωθεσμικούς τρόπους. Και τέτοια άρση της επιβολής θεωρείται απαράδεκτη από τους οπαδούς της παράδοσης και αντιδρούν στην εφαρμογή της φωνητικής γραφής, που αν επιτραπεί, δεν απαγορεύει ποινικά την παραδοσιακή.

Οι γνώσεις σωρεύονται και αντισταθμίζουν ολοένα περισσότερο τους φυσικούς περιορισμούς. Οι νόμοι, για να μην ξεχαστούν, γράφονταν αρχικά σε πέτρες, πηλό, δέρμα, χαρτί, τελικά ηλεκτρονικά. Οπωσδήποτε παραμένουν μακροχρόνια αναλλοίωτοι, αλλιώς θα εφαρμοζόταν ο νόμος του εκάστοτε ισχυροτέρου που είναι βέβαια άδικος. Η κοινωνία όμως προχωρεί. Οι νόμοι μένουν ακίνητοι. Επομένως γεννιέται ένα διαρκώς μεγεθυνόμενο χάσμα μεταξύ των εξελισσόμενων παραδοσιακών βουλήσεων της κοινωνίας και των γραπτών νόμων. Αν αφεθεί να μεγαλώνει θα προκύψει αναγκαστικά βία. Είτε με τη μορφή μιας εξέγερσης του λαού, π.χ. επανάστασης για να αλλάξουν οι νόμοι, ή με τη μορφή βίαιης επιβολής της εξουσίας, π.χ. με δικτατορία για να αλλάξουν οι συνήθειες του λαού. Στο μεταξύ οι συνήθειες του λαού αλλάζουν με τον παραδοσιακό πατροπαράδοτο τρόπο προσαρμοζόμενες με το χρόνο στη μακροπρόθεσμη επιβολή νόμων, που μπορεί να είναι λανθασμένοι ή σωστοί. Και σε όσους αντιδρούν λόγω συμφερόντων στην αλλαγή προστίθενται όσοι από αδράνεια αντιστέκονται στη μετακίνησή τους. Προτιμούν να κλαίγονται ή να οργίζονται μπροστά στην εικονική πραγματικότητα π.χ. μιας τηλεόρασης, αντί να κινητοποιηθούν για να επιτύχουν την επιθυμητή αλλαγή.

Και ποια είναι η επιθυμητή αλλαγή; Απλά είναι αυτή που εξασφαλίζει τη μεγαλύτερη δυνατή προστασία από τους φυσικούς περιορισμούς, σε συνδυασμό με το μεγαλύτερο δυνατό περιορισμό των κοινωνικών "απαγορεύεται" και "επιβάλλεται", με αύξηση των "επιτρέπεται". Η ενδόμυχη στάση μας είναι αγελαία. Η αναγκαία πια κοινωνική στάση μας έχει αποκρυσταλλωθεί μέσα μας από τη μυθική εποχή των Πρωτοπλάστων που βίωσαν τις πρώτες απαγορεύσεις και μπορούν να θεωρηθούν γενάρχες της κοινωνικής επανάστασης.

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι οι νόμοι πρέπει να έχουν ημερομηνία λήξεως, όπως έχουν τα φάρμακα και τα τρόφιμα. Αυτοί πρέπει να προσαρμόζονται περιοδικά, στις τρέχουσες ανάγκες και επιθυμίες των πολιτών, αλλά και μεταξύ τους, ώστε να μην αντιφάσκουν. Τα σύγχρονα μέσα με την τεχνητή νοημοσύνη επιτρέπουν τον ταχύ έλεγχο των ενδεχόμενων αντιφάσεων. Και, αν υπάρχουν τέτοιες πρέπει να λύνονται στη βάση του Νόμου των νόμων, δηλαδή του Συντάγματος. Η απαγόρευση της ριζικής αναθεώρησης του Συντάγματος, συμπεριλαμβάνοντας και τα άρθρα που ορίζουν το πολίτευμα μιας πολιτείας, είναι ανοικτή πρόκληση για βία, επανάσταση ή πραξικόπημα. Ο τελικός υπεύθυνος για τέτοιες αναθεωρήσεις είναι προφανώς ο λαός ολόκληρος, όπως με ένα δημοψήφισμα, σαν την αρχαία Εκκλησία του Δήμου.

Κάποιος πρόσφατα μου είπε ότι θα δεχόταν να γεμίσουν οι δρόμοι με κάμερες, με παρακολούθηση παντού του τι κάνεις και λες. Για να καταπολεμηθεί η εγκληματικότητα. Αν είσαι νόμιμος, τι σε νοιάζει; Με νοιάζει, διότι δεν αποφασίζω εγώ αν είμαι παράνομος. Του θύμισα ότι κάτι τέτοιο, με τα τότε μέσα, εφαρμοζόταν από τον Χότζα (Enver Hoxha) στην Αλβανία. Βέβαια, κατά την εποχή του, η Αλβανία εκβιομηχανίστηκε και γνώρισε ταχεία οικονομική ανάπτυξη και πρωτοφανή πρόοδο στους τομείς της εκπαίδευσης και της υγείας. Παράλληλα  δεν υπήρχε αντιπολίτευση, έγινε ευρεία χρήση της θανατικής ποινής ή πολύχρονων ποινών φυλάκισης για τους πολιτικούς του αντιπάλους και απελάσεις από τα σπίτια, όπου ζούσαν οι οικογένειές τους, και φυλάκισή τους σε απομακρυσμένα χωριά. Το θέλομε; Τον ιδανικό συνδυασμό των "απαγορεύεται" και "επιτρέπεται", μόνον ο ίδιος ο λαός μπορεί να τον αποφασίζει έγκυρα.