Ηφαίστειο και μύθος

Ο Ουρανός παντρεύτηκε τη Γαία και από αυτό το γάμο γεννήθηκαν τα πάντα. Μούγκριζε, βροντούσε ο Ουρανός την ώρα του έρωτά τους. Αναγάλλιαζε η Γη κι υγραινόταν ο κόλπος της. Το σπέρμα τ΄ Ουρανού, με αρκετή βιαιότητα, συχνά με αστραπόβροντα, θύελλες και κεραυνούς, κι άλλοτε πάλι γλυκά σαν ψιλόβροχο ή με το απαλό χάδι του φρέσκου χιονιού γονιμοποιούσε τη μάνα Γη που το δεχόταν ηδονικά και από την ένωσή τους φύτρωσε ό,τι βλέπομε γύρω μας.

Ύστερα βασίλεψαν ο Κρόνος και η Ρέα. Η πλήρης αταξία. Όλα έρρεαν με τη Ρέα στο διάβα του χρόνου-Κρόνου. Τίποτε δεν έμενε στη θέση του. Ό,τι γεννούσαν, ακόμη κι αθάνατο να ήταν, το κατάπινε ο αδηφάγος γερο-Κρόνος, κι ας ήταν αυτός που το είχε γεννήσει. Ώσπου του ξέφυγε ο Δίας. Η Ρέα έδωσε στον Κρόνο και κατάπιε μια πέτρα τυλιγμένη σε φασκές κι έτσι γλίτωσε ο Διούλης. Κι αυτός έφερε την τάξη πάνω στον κόσμο. Όχι πως έπαψαν τα πάντα να ρέουν, ν΄ αλλάζουν, αλλά να! Πέτυχε ο Δίας κι οι αλλαγές να γίνονται με τάξη. Μπορεί να μεταβαλλόταν διαρκώς ο καιρός, κάθε στιγμή, αλλά με τάξη, καλοκαιρία το θέρος, κακοκαιρία το χειμώνα, σκοτάδι τη νύχτα, φως τη μέρα. Η τάξη του Δία δεν είναι ακινησία. Μόνο στα νεκροταφεία και στις δικτατορίες επικρατεί (ή επιδιώκεται) απόλυτη, ακίνητη τάξη. Η τάξη του Δία είναι διαρκής, ζωντανή, μεταβολή, αλλά με πρόγραμμα, προβλέψιμη. Είναι αντίσταση στην εντροπία της φυσικής. Κι αν μερικά πράγματα έρχονται πραγματικά αναπάντεχα, σαν απρογραμμάτιστα, όπως το αστροπελέκι ας πούμε, ε, ας συγχωρήσουμε και μερικά καπρίτσια στον πατέρα θεών και ανθρώπων. Αυτός μπορεί πού και πού να παραβιάζει τους νόμους που ο ίδιος επέβαλε!

Η επικράτηση του Δία δεν ήταν απλή υπόθεση. Ο Κρόνος (χρόνος) γεννά τα πάντα, αλλά ο ίδιος ο χρόνος τα καταπίνει και ξεχνιόνται. Εκτός από την τάξη που αντέχει. Η επιβολή της γίνεται βίαια. Από τη μια ο Κρόνος και οι Γίγαντες, με πρωτοστάτη τον Ιαπετό (πιθανότατα τον τρίτο γιο του Νώε που η Γραφή λέει, πως μετά τον κατακλυσμό ήλθε στην Ευρώπη. Από την άλλη οι θεοί. Πολλά τα επεισόδια. Βράχοι, βουνά ολόκληρα, φωτιές και τσουνάμια ανταλλάσσονταν. Ο Ποσειδώνας στρίμωξε το Γίγαντα Πολυβώτη και τον καταπλάκωσε πετώντας πάνω του ένα κομμάτι από την Κώ, τη Νίσσυρο. Ως πριν από μερικές δεκάδες χρόνια υπολείμματα της γης που είχε καεί από το Γίγαντα κάλυπταν την επιφάνεια του νησιού σαν ελαφρόπετρα (κίσσηρη ή αγκίσσηρας, όπως τον λέγαμε στην πατρίδα μου τη Σύρο). Την πήραν ξένοι έμποροι, διότι είναι το καλύτερο μονωτικό υλικό. Ο Τυφωέας ήταν το στερνοπαίδι της Γης, ο πιο φοβερός από όλους. Ο μισός ήταν καλυμμένος με φίδια, μούγκριζε τρομακτικά και ξερνούσε φωτιές. Τον ανέλαβε προσωπικά ο Δίας. Ο Τυφωέας καταφέρνει και του κόβει τα νεύρα. Παράλυτος ο θεός. Κι ό Τυφωέας αλωνίζει με τυφώνες παντού. Ο Δίας όμως δεν ήταν μόνος. Ποτέ δεν πρέπει να κάνει κάποιος έναν πόλεμο μόνος του. Ο Ερμής ήταν θεός του εμπορίου και ως έμπορος είχε ειδικευθεί στις κλοπές. Σκεφτείτε πως είχε κλέψει τα βόδια του Απόλλωνα που έγινε βέβαια έξαλλος. Είχε όμως και τα καλά του ο Ερμής. Πέτυχε τον Τυφωέα στον ύπνο, του κλέβει τα νεύρα του Δία και τα κολλάει στον πατέρα του. Από κει κι έπειτα, ποιος είδε το θεό και δεν τον φοβήθηκε. Ο Δίας τον παίρνει στο κυνήγι, εμείς βλέπαμε μόνο τα αλλεπάλληλα αστροπελέκια, τα τρομερότερα όπλα της εποχής, τον στριμώχνει στη Σικελία, του πετά ένα πελώριο βράχο που λεγόταν Αίτνα και τον ακινητοποιεί. Από τότε ο Τυφωέας, που είναι βέβαια αθάνατος, κάθε τόσο κουνιέται να φύγει, αλλά μάταια. Ξερνά όμως τρομερές φωτιές που τις βλέπομε κάθε τόσο και θαυμάζομε.

Δε θέλει σοφία. Όλα τα παραπάνω δεν είναι παραμύθια, αλλά μύθοι, έχουν βάση. Η περιγραφή τους αντιστοιχεί ωραιότατα στη μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης. Ό,τι παρατηρούσαν έντρομοι οι άνθρωποι μεταφερόταν από στόμα σε στόμα για μια χιλιετία, ώσπου έφθασαν στ΄ αυτιά του Ησιόδου που τα κατέγραψε. Οι γενιές που προηγήθηκαν προσωποποίησαν με τα ποιητικά μυαλά τους την ιστορία. Τεράστια ανθρωπόμορφα αθάνατα τέρατα ήταν που πολεμούσαν μεταξύ τους. Πότε να έγινε; Τα αρχαιολογικά εργαστήρια λένε πως έγινε γύρω στο 1600 π.Χ. Είχε ισχύ, υπολογίζεται όσο 100 ατομικές βόμβες σαν αυτή που έπεσε στη Χιροσίμα. Ολόκληρο κομμάτι νησιού βυθίστηκε, ενώ τεράστιες ποσότητες υδρατμών εκτοξεύτηκαν πάνω από την ατμόσφαιρα, μαζί με πολλά άλλα στοιχεία από τα έγκατα της γης. Οι μυθολογίες της Μεσογείου, εκτός από τη Βίβλο, περιγράφουν οι περισσότερες κατακλυσμούς, αφού όλες αυτές οι ποσότητες των υδάτων επανήλθαν στη γη. Οι Εβραίοι, που είχαν γραφή, αναφέρουν το γενεαλογικό δέντρο των επωνύμων τους από τον καιρό που στη Μεσοποταμία παρουσιάστηκε ο πρώτος, λέγεται, κοινωνικός άνθρωπος με απαγορεύσεις που η τήρησή τους απαιτούσε μνήμη. Ο Δαυίδ ξέρομε πως έζησε γύρω στο 1000 π.Χ. Κατά το Λουκά, από το Δαυίδ ως τον Ιησού είναι 42 γενιές. Αναφέρει συναφώς 42 ονόματα προπατόρων του Ιησού μετά το Δαυίδ. Έτσι, κατά το Λουκά, κάθε γενιά αντιστοιχεί σε 1000/42, δηλαδή 23 έτη περίπου. Από το Νώε πάλι ως τον Δαυίδ είναι 25 γενιές περίπου και τα ονόματά των 25 αυτών άγιων πατέρων αναφέρονται στη Βίβλο. Ο Νώε δηλαδή πρέπει να ζούσε κάπου, 23 έτη/γενιά Χ 25 γενιές = 575 έτη πριν από το Δαυίδ. Δεν απέχει πολύ από τη χρονολογία που εικάζεται πως έγινε η έκρηξη της Σαντορίνης. Στην Ελληνική μυθολογία αναφέρεται επίσης ένας κατακλυσμός στον οποίον ήρωας ήταν ο Δευκαλίωνας, εγγονός του Ιαπετού. Οι Ασσύριοι επίσης τραγουδούν το δικό τους μύθο του κατακλυσμού, με το βασιλιά Γιλγαμές, αλλά αυτός συνέβηκε μπορεί και μια χιλιετία πριν από τον κατακλυσμό του Νώε. Η περιγραφή της Βίβλου επίσης για το τεράστιο θαλάσσιο τέρας που έβγαζε φωτιές και σήκωνε τσουνάμια, τον Λεβιάθαν, ταιριάζει με την έκρηξη της Σαντορίνης. Και ο χωρισμός της Ερυθράς θάλασσας έτσι που μπόρεσαν να περπατήσουν οι Εβραίοι και να φύγουν μοιάζει με την περιγραφή ενός τσουναμιού.

Τελευταία σείεται η Σαντορίνη. Οι επιστήμονες μας βεβαιώνουν ότι δεν είναι ξύπνημα του ηφαιστείου. Δεν είναι όμως λιγότερο επικίνδυνοι αυτοί οι σεισμοί. Η περιοχή μας είναι γεμάτη περίεργα γεωλογικά φαινόμενα. Χρειάζεται επιστημονική επαγρύπνηση και πολιτική ετοιμότητα. Ελπίζω να τα έχομε.