“Μία τρύπα... στο νερό”

Ολοκληρώθηκε η “κατ’ επίφαση διαβούλευση” της ΚΥΑ “Έγκριση γενικών κανόνων κοστολόγησης και τιμολόγησης υπηρεσιών ύδατος. Μέθοδος και διαδικασίες για την ανάκτηση κόστους των υπηρεσιών ύδατος στις διάφορες χρήσεις του” την περασμένη Δευτέρα.

Σύμφωνα με το Δίκτυο Μεσόγειος SOS και τη σχετική ανακοίνωσή του, “Παρά την πολύ μεγάλη σημασία που έχει αφενός η ανάκτηση χρηματοοικονομικού, περιβαλλοντικού κόστους και του κόστους του φυσικού πόρου και αφετέρου ο τρόπος κοστολόγησης των υπηρεσιών ύδατος στην ολοκληρωμένη διαχείριση των υδατικών πόρων, η προτεινόμενη ΚΥΑ αντιμετωπίζει το ζήτημα με ένα καθαρό οικονομίστικο και λογιστικό τρόπο και δίνει την εντύπωση ότι ο μοναδικός της στόχος είναι να καλυφθούν οι πάροχοι ύδατος και ότι η γνώση – ανάκτηση του συνολικού κόστους των υδάτινων πόρων οδηγεί αυτόματα σε αύξηση της τιμολόγησης των υπηρεσιών ύδατος”.

“Ατοπήματα και σημεία που απαιτούν διόρθωση”

Από την πλευρά του, το Δίκτυο προχώρησε στην έκδοση μίας αναλυτικής ανακοίνωσης, το ιδιαιτέρως κριτικό και καυστικό περιεχόμενο της οποίας ακολουθεί αυτούσιο: “Τόσο ο χρόνος που επελέγη, όσο και οι αλλεπάλληλες παλινωδίες στον τρόπο με τον οποίο διεξήχθη η διαβούλευση, την κατέστησαν για μία ακόμη φορά προσχηματική και διεκπεραιωτική αποκλείοντας επί της ουσίας τους πολίτες και την κοινωνία, ενώ ούτε με αυτή την αφορμή κατάφερε να πραγματοποιήσει την παρθενική του συνεδρίαση το ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΥΔΑΤΩΝ και να γνωμοδοτήσει, ως όφειλε, παρόλο που έχουν περάσει 10 χρόνια από τότε που δημιουργήθηκε.

Είναι βέβαιο, ότι η παράκαμψη των συμμετοχικών διαδικασιών, θα έχει σαν αποτέλεσμα την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης ΚΥΑ από τους πολίτες ως ένα ακόμα μνημονιακό μέτρο και ένα νέο χαράτσι, παρότι ο στόχος της θα έπρεπε να αποσοβεί νέες οικονομικές επιβαρύνσεις και να προωθεί μεθοδολογίες και προτάσεις που να συμβάλουν στη βιώσιμη διαχείριση των υδάτων.

Πέρα όμως από τα διαδικαστικά ατοπήματα, υπάρχουν στην ουσία της προτεινόμενης ΚΥΑ αρκετά σημεία που χρήζουν άμεσης αλλαγής και τροποποίησης, με κυριότερα τα παρακάτω: 1. Η εξαίρεση από τις διατάξεις της ΚΥΑ των υπηρεσιών ύδατος για ενεργειακή χρήση, δίνει για μια ακόμα φορά το άλλοθι στην ταπείνωση/εξαφάνιση του υδροφόρου ορίζοντα και την εξάλειψη/καταστροφή υδροφόρων σωμάτων κατά την εξόρυξη του λιγνίτη για την λεγόμενη «φθηνή» εθνική παραγωγή ενέργειας. Με αυτόν τον τρόπο, «νομιμοποιείται» η συνεχής αφαίρεση υδάτινων πόρων από τις τοπικές κοινωνίες και από όλες τις υπόλοιπες χρήσεις και συνεχίζεται χωρίς (οικονομικό) κόστος η αφαίμαξη του φυσικού - περιβαλλοντικού

πόρου. Παράλληλα, η απουσία οποιασδήποτε οικονομικής επιβάρυνσης πριμοδοτεί και απενοχοποιεί τη λειτουργία των υφιστάμενων υδροηλεκτρικών μονάδων και ενθαρρύνει τη δημιουργία νέων φραγμάτων και μικρών ή μεγάλων υδροηλεκτρικών μονάδων, οι οποίες χρησιμοποιούν τα υδάτινα σώματα σαν «αγωγούς ύδατος» και όχι σαν ολοκληρωμένα περιβαλλοντικά και φυσικά σώματα. Τέλος, παρόλο που η ΚΥΑ έχει πλήρη εφαρμογή για υπηρεσίες ύδατος για αναψυχή (πλην της ύδρευσης) και βιομηχανική χρήση, δεν υπάρχει ούτε μία αναφορά στο κείμενο για τους ειδικούς κανόνες υδροδότησης, ιδιαίτερα για το τουριστικό νερό και τα νερά ψύξης στη βιομηχανία. 2. Η εξαίρεση από τις διατάξεις της ΚΥΑ των απολήψεων ύδατος από πηγάδια/φρέατα και η τιμολόγηση του αρδευτικού νερού από το μεικτό προτεινόμενο σύστημα χρέωσης με σταθερό τέλος ανά στρέμμα καλλιέργειας και ένα μεταβλητό ανά κυβικό μέτρο νερού, στις περιπτώσεις όπου είναι μετρήσιμη η κατανάλωση νερού, στην ουσία διατηρεί για την πλειοψηφία των χρηστών αρδευτικού νερού τη στρεμματική χρέωση. Κατά συνέπεια, διαιωνίζεται η απαράδεκτη, σπάταλη χρήση νερού και ακυρώνεται οποιαδήποτε προσπάθεια βιώσιμης και ορθολογικής χρήσης του πόρου. Η «πληγή» αυτή της κατασπατάλησης του αρδευτικού νερού δεν πρόκειται να κλείσει αν δεν οριστεί άμεσα η υιοθέτηση συστημάτων μέτρησης της παρεχόμενης ποσότητας με την τοποθέτηση μετρητών και χρέωσης ανά κυβικό μέτρο (μαζί με άλλες συμπληρωματικές παραμέτρους). 3. Αν η προσαύξηση στο κόστος υπηρεσιών νερού λόγω του περιβαλλοντικού τέλους

(περιβαλλοντικό κόστος και κόστος πόρου) δημιουργεί προβληματισμούς σε πολίτες και φορείς, η μεταφορά των πόρων και η διαχείρισή τους από το ΠΡΑΣΙΝΟ ΤΑΜΕΙΟ δημιουργεί σαφή κι άμεσα ερωτήματα. Από τον τρόπο λειτουργίας, το νομικό πλαίσιο που το διέπει, και την απόφαση για εκταμίευση μόνο του 2,5% των πόρων για έργα, προκύπτει βάσιμα η ανησυχία ότι, πιθανώς, το περιβαλλοντικό τέλος που μεταφέρεται στο ΠΡΑΣΙΝΟ ΤΑΜΕΙΟ δε θα χρησιμοποιηθεί για καλύτερη διαχείριση του νερού, αλλά θα χαθεί στη «μαύρη τρύπα» της εξυπηρέτησης του χρέους ή οποιωνδήποτε άλλων κρατικών αναγκών.

Αποτελεί πάγια θέση του Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS η αναγκαιότητα διαχείρισης του συνόλου των πόρων από έναν φορέα στον οποίο να υπάρχει άμεση συμμετοχή κι εμπλοκή των αρμόδιων φορέων διαχείρισης

ύδατος και εκπροσώπων της τοπικής κοινωνίας, με πανελλαδική λογική αλλά και ειδική εφαρμογή ανά ΛΑΠ, που να ευνοεί τους καλούς διαχειριστές και χρήστες και να προωθεί μέτρα για τη βιώσιμη και ορθολογική χρήση του ύδατος ανά ΛΑΠ για όλες τις χρήσεις. 4. Παρότι ο γενικός στόχος της ΚΥΑ θα έπρεπε να είναι η ανάκτηση του χρηματοοικονομικού κόστους και η εφαρμογή του περιβαλλοντικού τέλους μέσω θεσμοθέτησης γενικών κανόνων τιμολόγησης, που να οδηγούν σε δίκαιη και βιώσιμη τιμολόγηση για τις υπηρεσίες ύδατος, αυτό δεν επιτυγχάνεται, ούτε για την προστασία του φυσικού πόρου ούτε για τους τελικούς χρήστες. Οι μόνοι για τους οποίους προκύπτει ωφέλεια είναι οι πάροχοι ύδατος, οι οποίοι διασφαλίζουν την οικονομική βιωσιμότητά τους αλλά ταυτόχρονα «ομογενοποιούνται» με άδικο τρόπο, καθώς δεν προβλέπεται διαχωρισμός αυτών που διαχειρίζονται τον πόρο ορθολογικά, από τους σπάταλους. Ειδικά, ο καθορισμός του σταθερού/πάγιου κόστους, ανεξάρτητα από την κατανάλωση, σίγουρα θα δημιουργήσει αδικίες και τριβές, ανάμεσα σε χρήστες και παρόχους υπηρεσιών ύδατος. Η δε πλήρης ανάκτηση του μεταβλητού κόστους από την πρώτη κλίμακα οδηγεί αυτόματα σε διάφορα, εν δυνάμει, επικίνδυνα μέτρα: ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται είτε με την μεγάλη αύξηση της τιμής της πρώτης κλίμακας που θα έχει σαν πιθανό αποτέλεσμα τη μη ελεύθερη πρόσβαση όλων των πολιτών σε υπηρεσίες ύδατος, είτε με τη μείωση των μεταβλητών δαπανών που σίγουρα θα οδηγήσει σε μεγάλη μείωση δαπανών κόστους μισθοδοσίας. Η πλήρης ανάκτηση του μεταβλητού κόστους από την πρώτη κλίμακα, οδηγεί το μέτρο της κλιμακωτής αύξησης των τιμών ανά κυβικό μέτρο ουσιαστικά ανενεργό, ως εργαλείο βιώσιμης διαχείρισης των υδατικών πόρων. Πιο συγκεκριμένα, ο μεν πάροχος, έχοντας διασφαλίσει την κάλυψη του συνολικού κόστους και χωρίς κανένα άλλο μέτρο επιβράβευσης ή τιμωρίας, δεν έχει ουσιαστικούς λόγους διαφοροποίησης και ορθολογικής διαχείρισης του πόρου, ο δε σπάταλος χρήστης δεν τιμωρείται αλλά μετακυλύει τις δαπάνες στους καλούς χρήστες από μεταβλητές δαπάνες λόγω κακής χρήσης (π.χ απαραίτητη ενέργεια για τις αυξανόμενες ποσότητες ύδατος)”.

Προτεραιότητες και αλλαγές

“Πέρα από όσα, διεξοδικά, αναφέρθηκαν παραπάνω, η εφαρμογή της ΚΥΑ και των μέτρων – προτάσεων που περιέχει δεν μπορούν να εφαρμοστούν, χωρίς τις παρακάτω συμπληρώσεις: α. Άμεση εφαρμογή κανόνων πραγματικής διαβούλευσης και συμμετοχικών διαδικασιών σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο με τη συμμετοχή πολιτών και ειλικρινή διάθεση αλλαγής ή συμπλήρωσης των άρθρων της ΚΥΑ. β. Ενδυνάμωση αρμοδιοτήτων, ενίσχυση σε επίπεδο ανθρώπινων πόρων και ακριβή χαρακτηρισμό του ρόλου της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων. γ. Αποσαφήνιση ρόλου κα αρμοδιοτήτων των Δ/νσεων Υδάτων των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, αύξηση ειδικευμένου προσωπικού και οριοθέτηση του ουσιαστικού ρόλου που πρέπει να παίξουν οι υπόλοιποι φορείς του αρδευτικού νερού (ΟΕΒ, ΤΟΕΒ κτλ). δ. Τέλος, και παρά τις χρόνιες αγκυλώσεις της κεντρικής εξουσίας σε αυτό το ζήτημα, είναι αναγκαία και άμεση προτεραιότητα η δημιουργία Ανεξάρτητης Αρχής για τη βιώσιμη διαχείριση των υδάτων και την εφαρμογή κανόνων ορθολογικής διαχείρισης, δίκαιης κατανομής βαρών ευθυνών και επιβράβευσης. Αποτελεί τεράστιο λάθος η προσπάθεια να παίξει το ρόλο αυτό η ΕΓΥ”.