Προ των πυλών το θεσμικό πλαίσιο

Ενημέρωση, σχετικά με την πορεία του προγράμματος Κυκλάδες LIFE, για την προστασία της μεσογειακής φώκιας, με επίκεντρο τη Γυάρο, πραγματοποίησαν δύο μέλη του WWF Ελλάς, στα μέλη του δημοτικού συμβουλίου του Δήμου Σύρου – Ερμούπολης.

Την παρουσίαση ανέλαβαν ο Δρ. Σπύρος Κοτομάτας, συντονιστής του προγράμματος και ο κ. Χρήστος Παπαδάς, υπεύθυνος της Ομάδας Πεδίου, οι οποίοι προχώρησαν σε μία αναλυτική παρουσίαση των μέχρι στιγμής πεπραγμένων, στο πλαίσιο του προγράμματος, καθώς επίσης και της δέσμης των μέτρων, που αναμένεται να προτείνει η Επιτροπή Συνδιαχείρισης της Γυάρου και εφόσον αυτά συμφωνηθούν ομόφωνα, να αποτελέσουν το θεσμικό πλαίσιο, που θα διαμορφωθεί, με στόχο τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος στην ευρύτερη περιοχή της Γυάρου, αλλά και την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών

Πλήθος δράσεων και μελετών

Όπως σημείωσε ο Δρ. Κοτομάτας, “βρισκόμαστε σε ένα ιδιαίτερα κομβικό σημείο και θεωρώ ότι είναι η κατάλληλη στιγμή να ενημερωθεί πλήρως το δημοτικό συμβούλιο”.

Αρχικά, υπενθύμισε το σκοπό του ευρωπαϊκού συγχρηματοδοτούμενου προγράμματος “Κυκλάδες LIFE” και στη συνέχεια προχώρησε άμεσα στην απαρίθμηση των μέχρι στιγμής ενεργειών για την επίτευξη αυτού.

“Έχει πραγματοποιηθεί μία μεγάλη γκάμα μελετών σε σχέση με το φυσικό περιβάλλον και έχουν καταγραφεί πλήρως, τόσο το χερσαίο, όσο και το θαλάσσιο περιβάλλον, ενώ παράλληλα έχει γίνει και μία μελέτη της ευρύτερης περιοχής από την άποψη των κοινωνικο-οικονομικών βάσεων, από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο”, επεσήμανε, αναφέροντας, ότι “αυτές οι μελέτες ανέδειξαν, πρώτον, στο θέμα του θαλάσσιου περιβάλλοντος, καταγράφονται στο νερό σημαντικοί θαλάσσιοι οικότοποι προστατευόμενοι γύρω απ’ όλη την περιοχή της Γυάρου, στο θέμα της πανίδας, καταγράφηκαν μία σειρά σημαντικών πληθυσμών άγριων ειδών, τόσο αρπακτικών, όσο και θαλασσοπουλιών, καθώς και μία μοναδική αποικία προστατευόμενου θαλάσσιου είδους”.

Όσον αφορά στη μεσογειακή φώκια, “πλέον έχει επιβεβαιωθεί ότι στη Γυάρο ζει και αναπαράγεται ο μεγαλύτερος πληθυσμός μεσογειακής φώκιας σε όλη την περιοχή της Μεσογείου. Μιλάμε για περίπου 70 φώκιες, δηλαδή το 1/3 περίπου του πληθυσμού παγκοσμίως του είδους και άρα μιλάμε για μία πάρα πολύ σημαντική περιοχή”.

Πέραν των μελετών, ο δρ. Κοτομάτας τόνισε, ότι “έχουμε προχωρήσει σε μία σειρά από μικρότερα έργα, με στόχο την υποστήριξη και ανάπτυξη ήπιων μορφών τουρισμού στην περιοχή”, σημειώνοντας, πως δημιουργείται ζώνη για διευκόλυνση της πρόσβασης στο νησί, μία σειρά από υποβρύχια μονοπάτια για την υποστήριξη του καταδυτικού τουρισμού, έχουν γίνει καθαρισμοί των βιοτόπων της φώκιας, ενώ έχουν καθαριστεί κάποια χερσαία μονοπάτια με τη συνεργασία και του στρατού.

“Στόχος είναι η προώθηση εναλλακτικών μορφών τουρισμού από τη μία πλευρά, και από την άλλη να στηριχθούν βιώσιμες μορφές αλιείας, ενώ παράλληλα να διατηρείται ο μοναδικός βιότοπος”, επανέλαβε, τονίζοντας, πως “βασική προϋπόθεση είναι η τήρηση των οποιωνδήποτε κανόνων θα υπάρχουν και θα πρέπει να εφαρμοστούν”.

Στον τομέα της επικοινωνίας, ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης το οποίο χαρακτηρίστηκε ως καθοριστικής σημασίας, υπογραμμίστηκε πως έχουν γίνει αρκετές δράσεις, πολλές από αυτές σε συνεργασία και με το Δήμο, όπως η δράση της ΜοΜ στην Πινακοθήκη, ενώ στόχος είναι η τοπική κοινωνία και ευρύτερα όλη η χώρα να ενημερωθεί για την αξία, τόσο την ιστορική όσο και την περιβαλλοντική αξία της Γυάρου.

Πρόσφατα δε, η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αιγαίου κήρυξε το πρώτο θαλάσσιο καταφύγιο άγριας ζωής γύρω από τη Γυάρο, η αλιεία έχει απαγορευθεί, ενώ “στόχος είναι, στον επόμενο χρόνο που απομένει στο πρόγραμμα, να οριστικοποιηθεί η θεσμοθέτηση της περιοχής από την πλευρά του Υπουργείου Περιβάλλοντος”.

Ζώνες προστασίας

Όπως τόνισε ο Δρ Κοτομάτας, “διαμορφώσαμε μία μορφή συνδιαχείρισης, μία πρωτοποριακή προσέγγιση, καθώς για πρώτη φορά συζητάμε σε ένα τραπέζι 15 διαφορετικοί φορείς, όλοι οι βασικοί φορείς που εμπλέκονται, τόσο από την τοπική κοινωνία, από τους χρήστες της περιοχής όσο και από τους συναρμόδιους φορείς και το Υπουργείο”.

Η Επιτροπή Συνδιαχείρισης έχει ήδη διαμορφώσει τα προτεινόμενα μέτρα και την επόμενη συνεδρίασή της θα οριστικοποιήσει την πρόταση, εφόσον αυτή ψηφιστεί ομοφώνως. Στη συνέχεια, το ΥΠΕΝ, τηρώντας τις δεσμεύσεις του προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο του προγράμματος, θα προωθήσει τη θεσμοθέτηση των μέτρων, προκειμένου επιτέλους, να δημιουργηθεί στη Γυάρο, το πρώτο θαλάσσιο πάρκο των Κυκλάδων.

Σύμφωνα με την πρόταση, που παρουσίασε ο κ. Παπαδάς, η θαλάσσια και χερσαία περιοχή του νησιού θα χωριστούν σε ζώνες.

Σε ό,τι αφορά στις θαλάσσιες ζώνες, η πρώτη θα αφορά σε μία περιοχή απολύτου προστασίας στα βορειοδυτικά της Γυάρου έως και νότια, στις Φυλλάδες, περίπου 1,5 ναυτικό μίλι από την ακτογραμμή, με στόχο τη δημιουργία μίας περιοχής προστασίας της μεσογειακής φώκιας, των σπάνιων θαλασσοπουλιών, των θαλάσσιων οικοτόπων και ιχθυαποθεμάτων. Εκεί δεν θα επιτρέπεται καμία δραστηριότητα, εκτός από αυτές της έρευνας και διαχείρισης, ενώ παράλληλα δεν επιτρέπεται η διέλευση σκαφών εκτός των σκαφών έρευνας και διαχείρισης. Τέλος, δεν επιτρέπεται η αγκυροβολία.

Στη θαλάσσια περιοχή έξω από την πρώτη, από το 1,5 ναυτικό μίλι και έως τα 3 ναυτικά μίλια, προτείνεται δημιουργία ζώνης προστασίας της φύσης, με σκοπό την προστασία των ιχθυαποθεμάτων, όπου δεν επιτρέπεται καμία δράση εκτός από αυτές της έρευνας και διαχείρισης, ενώ επιτρέπεται η διέλευση των σκαφών, αλλά με χαμηλή ταχύτητα (έως 10 κόμβους).

Στο ανατολικό κομμάτι έως και 1,5 μίλι από ακτογραμμή, προτείνεται η δημιουργία ζώνης προστασίας οικοτόπων, όπου επιτρέπονται δραστηριότητες, όπως η παράκτια επαγγελματική αλιεία, από Ιούλιο έως Αύγουστο, με παραγάδι, επιτρέπεται η διέλευση οποιουδήποτε σκάφους, με χαμηλή ταχύτητα, ενώ απαγορεύεται οποιαδήποτε άλλη μορφή αλιείας. “Στο κομμάτι αυτό υπάρχει ένα ευαίσθητο κομμάτι οικοσυστήματος στον πυθμένα, η δραγάνα, και με το παραγάδι δεν επηρεάζεται”, διευκρίνισε ο κ. Παπαδάς.

Πλησίον των φυλακών και των κατασκηνώσεων, θα επιτρέπεται η αγκυροβολία στα ειδικά διαμορφωμένα αγκυροβόλια τα οποία θα εγκατασταθούν τους επόμενους μήνες, η διενέργεια δραστηριοτήτων αναψυχής, στις ειδικά διαμορφωμένες περιοχές και διαδρομές. Παράλληλα, σε φάση υλοποίησης βρίσκονται δύο υποβρύχιες καταδυτικές διαδρομές, για την αναψυχή των επισκεπτών.

Περιοχή διαχείρισης αλιείας αναμένεται να διαμορφωθεί στην περιοχή από το ακρωτήρι του Πετρίτη έως και τις Φυλλάδες στο ανατολικό τμήμα, όπου επιτρέπονται δραστηριότητες, η παράκτια επαγγελματική αλιεία κατά τον Ιούλιο – Αύγουστο με παραγάδια, έως 1000 αγκίστρια, αλλά και δίχτυ έως 4 χλμ, ενώ επιτρέπεται και η διέλευση σκαφών.

Στο χερσαίο τμήμα, προτείνεται η ύπαρξη ζώνης απολύτου προστασίας, στην περιοχή όπου συναντάται η μεσογειακή φώκια και τα σπάνια θαλασσοπούλια, για την προστασία των ενδιαιτημάτων. Στη ζώνη αυτή επιτρέπονται μόνο δράσεις έρευνας/διαχείρισης,επιτρέπεται διακίνηση επισκεπτών σε ειδικές διαδρομές και οργανωμένα και δεν επιτρέπεται η ανάπτυξη ΑΠΕ.

Στην περιοχή των φυλακών, θα επιτρέπονται δράσεις ανάδειξης του ιστορικού περιβάλλοντος, η διακίνηση επισκεπτών μέσα από οργανωμένες ειδικές διαδρομές και για όλο το υπόλοιπο τμήμα του νησιού, προτείνεται να επιτρέπονται έργα και δράσεις έρευνας/διαχείρισης, η ανάπτυξη ΑΠΕ, η δημιουργία διαδρομών για επισκέπτες, αλλά και η εγκατάσταση υπαίθριων μη μόνιμων κατασκευών.

Θετικός ο Δήμος

Από την πλευρά του Δήμου τονίστηκε, πως υπάρχει ξεκάθαρη ανάγκη λήψης μέτρων για την προστασία του φυσικού χερσαίου και θαλάσσιου περιβάλλοντος, αλλά και τις ιστορικές εγκαταστάσεις, ενώ δεν παραλείφθηκε η αναφορά στην δυνατότητα που δίνεται για ανάπτυξη ήπιων και εναλλακτικών μορφών τουρισμού και εκμετάλλευση του νησιού, δεδομένου, ότι βελτιώνονται και οι τρόποι πρόσβασης. Παράλληλα κρίθηκε ως θετική εξέλιξη, η δυνατότητα ανάπτυξης εποχικών μορφών αλιείας σε συγκεκριμένα σημεία, όπως επίσης και η επένδυση για την εγκατάσταση αιολικών πάρκων, σε συγκεκριμένο τμήμα της Γυάρου.

Υπενθυμίζεται, πως η θέση της Λαϊκής Συσπείρωσης, σχετικά με το ζήτημα της Γυάρου, είναι η εξής:

"Ανησυχία προξενούν οι εξελίξεις που φαίνεται να έχουν δρομολογηθεί αναφορικά με το νησί της Γυάρου. Από τη μια, η πρωτοβουλία συνδιαχείρισης του νησιού με τη συμμετοχή και κρατικών φορέων, υπό το πέπλο της προστασίας του περιβάλλοντος βάζει ανοικτά στο τραπέζι ζητήματα «πράσινης» επιχειρηματικής δραστηριότητας, με ανάλογες δηλώσεις και του κ. Δημάρχου σε τηλεοπτική εκπομπή παλαιότερα, δημιουργώντας κινδύνους για την αλλοίωση του χαρακτήρα του νησιού ως Ιστορικού Τόπου. Οι περιβαλλοντικές ευαισθησίες της Δημοτικής Αρχής, αλλά και το πώς συνάδει η επιχειρηματικότητα με την προστασία του περιβάλλοντος, φάνηκαν ξεκάθαρα προσφάτως,  και με την εκρίζωση των σκίνων στον Γαλησσά. Από την άλλη, οι όρμοι, το νεκροταφείο και τα κτίρια των φυλακών, που με καταναγκαστική εργασία και ξυλοδαρμούς υποχρεώθηκαν να χτίσουν οι ίδιοι οι πολιτικοί κρατούμενοι την περίοδο 1947 – 1952, αφήνονται στη μοίρα τους. Ενώ οι προτάσεις  της ειδικής επιτροπής (Ν. 2690/99) για να διατηρηθεί η ιστορική του μνήμη και η υλοποίηση της μελέτης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, παραπέμπονται στις ελληνικές καλένδες.

Η Γυάρος, είναι αδιαμφισβήτητα ένας χώρος σημαντικής περιβαλλοντικής αξίας για τη χώρα μας και ως τέτοιος θα πρέπει να προστατευτεί, με αποκλειστική ευθύνη των αρμόδιων υπηρεσιών του κράτους. Ταυτόχρονα όμως η Γυάρος, όπως και δεκάδες ακόμη τόποι εξορίας, σηματοδοτούν μια ολόκληρη ιστορική περίοδο είναι συνυφασμένη με τους αγώνες του λαού μας σαν ένας ιστορικός χώρος εξορίας, βασανισμών και θυσίας χιλιάδων αγωνιστών.

Ως Λαϊκή Συσπείρωση, διαχρονικά, στηρίζουμε τα αιτήματα των Αντιστασιακών Σωματείων για να μην επιτρέψουμε τη λήθη και τη βεβήλωση Ιστορικών τόπων όπως η Γυάρος, η Μακρόνησος, ο Αϊ – Στράτης κ.α, με την εγκατάσταση επιχειρηματικών δράσεων - ανεμογεννητριών, τουριστικών επιχειρήσεων κ.λπ., αλλά την ανάδειξη τους και τη διδαχή της αληθινής ιστορίας του λαού μας στις νεότερες, κυρίως, γενιές".