Έρευνα για τον συνδυασμό οικογενειακής ζωής και εργασίας

Η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) ανακοινώνει τα αποτελέσματα της Ειδικής Έρευνας (adhoc) για τον συνδυασμό οικογενειακής ζωής και εργασίας.

Η έρευνα διεξήχθη παράλληλα με την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού κατά το Β’ τρίμηνο του 2018.

Η ειδική έρευνα διεξήχθη το Β ́ τρίμηνο 2018 μαζί με την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού (ΕΕΔ). Σκοπός της έρευνας ήταν η συλλογή πληροφοριών σχετικά με τον συνδυασμό της επαγγελματικής με την οικογενειακή ζωή και τις συνθήκες που τη διευκολύνουν, και συγκεκριμένα, για τη φροντίδα μικρών παιδιών και συγγενών, την ευελιξία στις ρυθμίσεις εργασίας, τις διακοπές στην εργασία και τις γονικές άδειες.

Ο πληθυσμός στόχος της έρευνας ήταν τα άτομα ηλικίας 18-64 ετών και το ποσοστό απόκρισης σε αυτήν ανήλθε στο 97,4%.

Οι κύριοι στόχοι της έρευνας ήταν οι ακόλουθοι:

• Να εξεταστεί κατά πόσο τα άτομα που έχουν μικρά παιδιά ή φροντίζουν εξαρτώμενους συγγενείς (ασθενείς, υπερήλικες κ.λπ.) αντιμετωπίζουν εργασιακά προβλήματα (ή δεν μπορούν να εργαστούν) εξαιτίας της έλλειψης κατάλληλων υπηρεσιών φροντίδας.

• Να μελετηθεί η ευελιξία που προσφέρεται στον εργασιακό χώρο για να αντιμετωπίζονται τα προβλήματα που προκύπτουν από τις οικογενειακές υποχρεώσεις.

• Να εκτιμηθεί το ποσοστό των ατόμων που διακόπτουν την επαγγελματική τους σταδιοδρομία λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων, καθώς και ο αριθμός των ατόμων που επωφελούνται από τη νομοθεσία για τις γονικές άδειες.

Οι κύριες διαπιστώσεις της έρευνας είναι οι ακόλουθες:

• Η φροντίδα παιδιών και συγγενών αφορά κυρίως στις γυναίκες, αλλά, επίσης, συμβάλλουν και οι άνδρες, ενώ διαφέρει ανάλογα με την ηλικία και την εθνικότητα.

• Οι υπηρεσίες παιδικής φροντίδας χρησιμοποιούνται από περίπου ένα στα τρία νοικοκυριά, καθώς η φροντίδα των παιδιών πραγματοποιείται κυρίως από τους ερωτηθέντες ή και τους/τις συζύγους/συντρόφους τους.

Επίσης, σημαντική είναι η συμβολή από φίλους και συγγενείς (κυρίως παππούδες/γιαγιάδες).

• Η επίδραση της φροντίδας των παιδιών στην απασχόληση είναι περιορισμένη και διαφέρει μεταξύ ανδρών και γυναικών.

• Οι ρυθμίσεις εργασίας ποικίλλουν: η αλλαγή της έναρξης και λήξης του χρόνου  εργασίας είναι ευκολότερη από τη λήψη ημερών άδειας.

Οι περισσότερες γυναίκες που εργάζονταν διέκοψαν την εργασία τους και η πλειονότητά τους χρησιμοποίησε τόσο άδειες μητρότητας όσο και γονικές άδειες.

Ια. Φροντίδα μικρών παιδιών ή εξαρτώμενων συγγενών

• Ευθύνες φροντίδας παιδιών ή εξαρτώμενων συγγενών αναφέρονται για περίπου έναν στους τρεις ερωτηθέντες, λίγο περισσότερο για τις γυναίκες και περισσότερο  για τους αλλοδαπούς και τους απασχολουμένους. Η φροντίδα αφορά είτε σε παιδιά ηλικίας μέχρι 14 ετών (26,5%) είτε σε εξαρτημένους συγγενείς ηλικίας 15 ετών και άνω (9,8%).

Το 2,0% των ερωτηθέντων αναλαμβάνει ταυτόχρονα και τα δύο.

• Όπως αναμενόταν, η φροντίδα των συγγενών αυξάνεται με την ηλικία των ερωτηθέντων, ενώ η φροντίδα των παιδιών είναι υψηλή μεταξύ των ατόμων ηλικίας 35-44 ετών.

Επίσης, η φροντίδα των παιδιών είναι υψηλότερη στους αλλοδαπούς, ενώ η φροντίδα των συγγενών είναι υψηλότερη στους Έλληνες πολίτες.

Ιβ. Χρήση υπηρεσιών φροντίδας παιδιών

• Η χρήση υπηρεσιών φροντίδας παιδιών ηλικίας μέχρι 14 ετών ανέρχεται στο 31,9% των ατόμων που φροντίζουν μικρά παιδιά και το 24,6% χρησιμοποιεί τις υπηρεσίες για όλα τα παιδιά, ενώ το 7,3% για κάποια από τα παιδιά.

Η χρήση υπηρεσιών φροντίδας παιδιών είναι υψηλότερη για τους Έλληνες πολίτες και τους απασχολουμένους.

ΙI. Λόγοι μη χρησιμοποίησης των υπηρεσιών φροντίδας παιδιών

• Ο βασικός λόγος για τον οποίο δε χρησιμοποιούνται υπηρεσίες φροντίδας παιδιών (καθόλου ή σε μεγαλύτερο βαθμό) είναι ότι η φροντίδα των παιδιών γίνεται από τους

ερωτηθέντες ή/και από τον/τη σύζυγο/σύντροφο (48,7%). Σε πολλές περιπτώσεις η φροντίδα των παιδιών πραγματοποιείται από συγγενείς (κυρίως γιαγιάδες) ή φίλους (18,2%). Σε κάποιες περιπτώσεις δεν υπάρχει ανάγκη για υπηρεσίες φροντίδας παιδιών, καθώς τα παιδιά μπορούν να φροντίσουν τον εαυτό τους(15,6%).

• Η υποστήριξη από συγγενείς και φίλους είναι πιο κοινή στους Έλληνες, ενώ οι η φροντίδα από τους ίδιους τους ερωτηθέντες ή τους συντρόφους είναι πιο συχνή μεταξύ των αλλοδαπών.

Τέλος, το κόστος των υπηρεσιών αναφέρεται κυρίως από άτομα νεότερης ηλικίας, καθώς και άτομα αλλοδαπής υπηκοότητας.

ΙIIα. Επίδραση της φροντίδας παιδιών στην απασχόληση

• Το 21,7% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι η φροντίδα μικρών παιδιών επηρεάζει την εργασία του, με το ποσοστό για τις γυναίκες να υπερβαίνει το διπλάσιο των ανδρών (32,0% έναντι 14,6%, αντίστοιχα).

Για τους άνδρες, οι πιο συχνές συνέπειες αφορούν στην αλλαγή του ωραρίου εργασίας ή σε αλλαγές για την αύξηση του εισοδήματος (π.χ. αυξάνουν τις ώρες εργασίας ή κάνουν κάποια άλλη αλλαγή για να κερδίσουν περισσότερα χρήματα). Οι γυναίκες κυρίως αναφέρουν ότι εργάζονται με μειωμένο ωράριο.

ΙIIβ. Κυριότερη δυσκολία για την φροντίδα παιδιών και συγγενών που

προκαλείται από την εργασία

• Ένας στους τέσσερις ερωτηθέντες αναφέρει ότι υπάρχουν παράγοντες που δυσκολεύουν ιδιαίτερα στη φροντίδα των παιδιών ή των συγγενών, ενώ το ποσοστό είναι σαφώς μεγαλύτερο για τις γυναίκες από τους άνδρες (29,0% και 22,2%,αντίστοιχα).

• Η κυριότερη δυσκολία είναι οι πολλές ώρες εργασίας, που αναφέρεται περισσότερο από τους άνδρες (42,1% έναντι 35,7% για τις γυναίκες).

Ακολουθούν το απρόβλεπτο ή δύσκολο ωράριο και η απαιτητική και εξαντλητική εργασία, την οποία αναφέρουν περισσότερο οι γυναίκες παρά οι άνδρες (24,6% και 17,9%, αντίστοιχα).

ΙV. Ευελιξία των ρυθμίσεων εργασίας

• Η αλλαγή του ωραρίου εργασίας για λόγους φροντίδας είναι εμφανώς ευκολότερη από τη λήψη ολόκληρων ημερών (64,4% και 41,4%, αντίστοιχα ).

• Γενικά, η ευελιξία στις ρυθμίσεις της εργασίας εμφανίζεται μεγαλύτερη για τις γυναίκες από ό,τι για τους άνδρες.

Επιπλέον, η αλλαγή στις ώρες εργασίας εμφανίζεται ευκολότερη για τους Έλληνες από ότι για τους αλλοδαπούς, ενώ το αντίθετο συμβαίνει για την απουσία ολόκληρης ημέρας.

Τα επαγγέλματα με τη μεγαλύτερη ευελιξία είναι διευθυντικά στελέχη και επαγγελματίες και αυτά με τη μικρότερη είναι οι χειριστές μηχανημάτων και οι ανειδίκευτοι εργάτες . Για τα υπόλοιπα επαγγέλματα η ευελιξία ποικίλλει: για τους υπαλλήλους γραφείου, τους απασχολουμένους στην παροχή υπηρεσιών και τους πωλητές, η απουσία ολόκληρης ημέρας είναι περισσότερο δύσκολη, ενώ είναι σχετικά εύκολη η αλλαγή στο ωράριο εργασίας.

V. Διακοπή της εργασίας για τη φροντίδα των παιδιών και λήψη αδειών

• Η διακοπή της καριέρας για τη φροντίδα των παιδιών αφορά κυρίως στις γυναίκες (49,7% έναντι 4,0% των ανδρών). Επίσης, το 10,9% των γυναικών δεν εργάστηκε για να φροντίσει τα παιδιά του.

• Μεταξύ των ερωτηθέντων που διέκοψαν τη σταδιοδρομία τους για τη φροντίδα των παιδιών, το 29,7% σταμάτησε τη δουλειά του για διάστημα έως και 6 μηνών, ενώ, σωρευτικά, το ποσοστό που το έκανε μέχρι 1 έτος είναι περίπου 60,0%. Το 21,2% ανέφερε ότι σταμάτησε να εργάζεται για περισσότερο από 2 έτη.

• Ο συνδυασμός των αδειών μητρότητας / πατρότητας και γονικής άδειας είναι ο πιο διαδεδομένος τρόπος χρήσης των διαθέσιμων αδειών για τη φροντίδα και ανατροφή των παιδιών (35,3%). Το 19,3% χρησιμοποίησε μόνο άδεια μητρότητας ή πατρότητας, ενώ το 40,1% δεν χρησιμοποίησε κάποια άδεια.