Πολύτιμη συμμετοχή στο διάλογο

Το Ίδρυμα Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη, το οποίο δραστηριοποιείται με τη διενέργεια περιβαλλοντικών δράσεων πολύ συχνά στις Κυκλάδες, συμμετέχει στην προετοιμασία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, αναφορικά με το θεσμικό πλαίσιο εναρμόνισης της χώρας με την Οδηγία 2019/904/ΕΕ.

Σύμφωνα και με την σημείωση 4 της Οδηγίας 2019/904 «τα κράτη μέλη υποχρεούνται επίσης να καταπολεμούν τα θαλάσσια απορρίμματα όταν αυτά υπονομεύουν την επίτευξη της καλής περιβαλλοντικής κατάστασης των θαλάσσιων υδάτων τους, συμπεριλαμβανομένης της συμβολής στον στόχο βιώσιμης ανάπτυξης αριθ. 14 του ΟΗΕ».

Δεδομένου, ότι το πρόγραμμα «Ψαρεύοντας απορρίμματα» του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη, με τη συμμετοχή του αλιευτικού κλάδου, αποτυπώνει τα απορρίμματα που συλλέγονται παρεμπιπτόντως από τους αλιείς τράτας και ενώ δεν καταγράφεται καμία άλλη αντίστοιχη πρωτοβουλία στην Ελλάδα, σχετικά με τη συλλογή και καταγραφή των θαλάσσιων απορριμμάτων το Ίδρυμα συμμετέχει στην προετοιμασία του ΥΠΕΝ, δίνοντας σημαντικά στοιχεία, όσον αφορά στην κατάσταση που επικρατεί με τα θαλάσσια απορρίμματα, δίνοντας επίσης σχετικές προτάσεις προς επεξεργασία.

Το πρόγραμμα «Ψαρεύοντας απορρίμματα» του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη περιλαμβάνει τη συμμετοχή του αλιευτικού κλάδου στη μείωση των θαλάσσιων απορριμμάτων βασισμένο στο πρωτόκολλο OSPAR Agreement 2017-081 .

Το Ίδρυμα συνεργάζεται με την iSea, Περιβαλλοντική Οργάνωση για την Προστασία των Υδάτινων Οικοσυστημάτων η οποία υλοποιεί το πρόγραμμα. Οι επαγγελματίες αλιείς που συμμετέχουν στο πρόγραμμα καλούνται να συλλέξουν θαλάσσια απορρίμματα που συσσωρεύονται στα δίχτυα τους ως μέρος της συνήθους αλιευτικής τους δραστηριότητας και να τα καταγράψουν σε φόρμα καταγραφής που έχει δημιουργηθεί για το σκοπό αυτό. Αυτά στη συνέχεια αποθηκεύονται επί του σκάφους σε μεγάλους σάκους που προσφέρονται από το πρόγραμμα, έτσι ώστε να μπορούν να οδηγηθούν στην ακτή με φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο.

Κύριοι στόχοι του προγράμματος αποτελούν η ευαισθητοποίηση της αλιευτικής βιομηχανίας και η αλλαγή των πρακτικών διαχείρισης των απορριμμάτων αλιευτικής βιομηχανίας, η απομάκρυνση θαλασσίων απορριμμάτων και η καταγραφή των απορριμμάτων που προκύπτουν κατά την αλιευτική δραστηριότητα της μέσης αλιείας.

Από την καταγραφή των συνηθέστερων απορριμμάτων που οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα συνέλεξαν, προκύπτουν τα εξής στοιχεία, όπως αυτά καταγράφονται στη σχετική κοινή επιστολή του Ιδρύματος και της iSea, συμπεριλαμβανομένων των προτάσεων, όπως αυτές κατατέθηκαν.

Σχοινάκια γρι-γρι

Τα σχοινάκια γρι-γρι αποτελούν το 20% σε πλήθος των συνολικών απορριμμάτων παρεμπίπτουσας αλιείας από τις τράτες. Είναι το δεύτερο κατά σειρά σε πλήθος απόρριμμα και περίπου 1 τόνος σε βάρος. Τα «σχοινάκια γρι- γρι» κατά τους αλιείς ή αλλιώς «νήματα» ή «σπάγκος συσκευασίας» κατά τους προμηθευτές, είναι νάιλον σπάγκος με ελαφριά στρέψη κατασκευασμένος από πολυπροπυλένιο και άλλα παράγωγα για την εξυπηρέτηση πόντισης και ανάσυρσης των «ρομπότ» (φώτων).

Το υλικό αυτό, δεν είναι νόμιμο για αυτού του είδους την αλιεία, καθώς για την πόντιση των «ρομπότ», προβλέπεται σχοινί με αλυσίδα συνδεδεμένο με άγκυρα. Το υλικό όμως όντας διαθέσιμο σε πολύ χαμηλή τιμή χρησιμοποιείται κατά κόρων και είναι μιας χρήσης, συγκεκριμένα σε κάθε καλάδα για κάθε «ρομπότ». Το υλικό αυτό αντικαθιστά την αλυσίδα και ένας ή δύο τσιμεντόλιθοι αντικαθιστούν την άγκυρα. Μετά το κλείσιμο του στίγγου το σχοινάκι μαζί με τον τσιμεντόλιθο απελευθερώνονται στη θάλασσα.

Τα σχοινάκια γρι -γρι αποτελούν «πατέντα» που όμως σύμφωνα με τους αλιείς γριγρι, δεν υπάρχει διάθεση αλλαγής της μεθόδου. Όπως επισημαίνεται στην επιστολή, είναι απαραίτητη η συμπερίληψη των πλαστικών αυτών αντικειμένων με αναφορά τους στα αλιευτικά εργαλεία που περιλαμβάνονται στην Οδηγία, η εξέταση από το αρμόδιο Υπουργείο αντικατάστασης του αντικειμένου αυτού (νάιλον σχοινί) με άλλο υλικό, η επικοινωνία και ο συνεχής έλεγχος των αρμόδιων τοπικών αρχών και επιβολή κυρώσεων στη χρήση τους και η θέσπιση νομοθετικού πλαισίου για τη συγκεκριμένη αλιεία με εξοπλισμό που αλλάζει τη διαδικασία πόντισης και ανάσυρσης των «ρομπότ» προκειμένου να μην παραμένουν πλαστικά απορρίμματα στον πυθμένα.

Ιχθυοπαγίδες

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ιδρύματος και της iSea, οι ιχθυοπαγίδες αποτελούν το 15%, σε πλήθος των συνολικών απορριμμάτων παρεμπίπτουσας αλιείας από τις τράτες. Οι ιχθυοπαγίδες και συγκεκριμένα οι κιούρτοι (FPO) είναι σχετικά ένα παλιό εργαλείο παρόλα αυτά χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα από 401 αλιείς. Βάσει των δεδομένων του προγράμματος δεν είναι από τα συχνά απορρίμματα. Αποτελούνται από πλαστικό πλέγμα και σίδερο. Σε αυτή την κατηγορία προστίθεται και η αλιεία με το εργαλείο κουτιά (πλαστικά δοχεία) που αντικατέστησε την αλιεία με βολκούς (FYK) (πήλινα δοχεία). Τα επίσημα στοιχεία για άδειες αλιείας με τα συγκεκριμένα αλιευτικά εργαλεία είναι μηδενικά, με αποτέλεσμα, αυτά που βρίσκονται να αποτελούν πιθανώς προϊόν παράνομων δραστηριοτήτων.

Η χρήση του στην αλιεία έχει αλλάξει σημαντικά διότι η αντικατάσταση του πηλού από το πλαστικό το έχει καταστήσει ανθεκτικό και ευτελές ως προς το κόστος του με αποτέλεσμα οι αλιείς να το ποντίζουν χωρίς να βεβαιώνουν την ανάσυρσή του. Ως αποτέλεσμα, αποτελεί μεγάλο πρόβλημα πλαστικής ρύπανσης, γεγονός που αποτυπώνεται στις καταγραφές του προγράμματος και ανασύρεται μαζί με όλο το σχοινί που τα συνδέει και είναι το τέταρτο κατά σειρά σε πλήθος απόρριμμα σε ποσοστό 14% του συνόλου.

Τονίζεται μάλιστα, πως για τις ιχθυοπαγίδες απαιτείται άμεσα αντιμετώπιση και καταγραφή της πραγματικής κατάστασης. Είναι βέβαιο πως είναι αρκετοί όσοι πραγματοποιούν αλιεία με αυτό το αλιευτικό εργαλείο.

Πετονιές

Οι πετονιές βρίσκονται ως απορρίμματα στα δίχτυα σαν μεγάλα κουβάρια και αποτελούν το 4% του πλήθους των απορριμμάτων που συλλέγονται και καταγράφονται. Οι πετονιές προέρχονται κυρίως από αλιείς που χρησιμοποιούν παραγάδια (LLS). Καθόσον οι πετονιές αποτελούν πλαστικό υψηλής ποιότητας προτείνεται ως απαραίτητη η συλλογή τους και ανακύκλωση τους.

Δίχτυα αλιείας

Τα δίχτυα βρίσκονται συχνά ως απορρίμματα αλλά συνήθως αποτελούν τμήματα διχτυών και όχι ολόκληρο το δίχτυ. Αποτελούν το 1,6% των συνολικών απορριμμάτων. Η παρεμπίπτουσα αλιεία δεν διαθέτει στοιχεία για τα δίχτυα αλιείας στο βυθό καθώς όπως είναι γνωστό τα δίχτυα «απορρίπτονται» εκτός αλιευτικών πεδίων και ζωνών. Έτσι, στην παρεμπίπτουσα αλιεία ανασύρονται κομμάτια διχτυών και όχι ολόκληρα δίχτυα.

Βασική σημείωση είναι πως τα δίχτυα αλιείας διαφέρουν ανάλογα με την αλιευτική δραστηριότητα. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία η κατάσταση έχει ως εξής:

α) παράκτιοι αλιείς, χρησιμοποιούν μανωμένα δίχτυα (GTR) (σύνολο: 7861)

β) αλιείς με απλάδια δίχτυα (GNS) (σύνολο 2189)

γ) αλιείς γρι-γρι (PS) (σύνολο 240)

δ) αλιείς τράτας βυθού με πόρτες (μηχανότρατα) (OTB) (σύνολο 253)

Για τα δίχτυα αλιείας προτείνεται η απαίτηση για ανακυκλωμένο πλαστικό στα νέα προϊόντα και η υποχρεωτική ποσόστωση για τα χονδρά δίχτυα όπως γρι-γρι (PS) και μηχανότρατας (OTB).

Προτάσεις για την εναρμόνιση με την Ευρωπαϊκή Οδηγία

Στο πλαίσιο προετοιμασίας του θεσμικού πλαισίου για την εναρμόνιση με την Οδηγία 2019/904/ΕΕ σχετικά με τη μείωση των επιπτώσεων ορισμένων πλαστικών προϊόντων στο περιβάλλον προτείνονται από το Ίδρυμα Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη και την iSea να θεσπιστούν τα εξής:

• Υποχρεωτική απόσυρση όλων των διχτυών αλιείας με παροχή οικονομικών κινήτρων στους αλιείς.

• Υποχρεωτική καταγραφή των απορριμμάτων που προκύπτουν ως παρεμπίπτουσα αλιεία σε συνέργεια με την Οδηγία 2019/883 «σχετικά με τις λιμενικές εγκαταστάσεις παραλαβής για την παράδοση αποβλήτων από πλοία, για την τροποποίηση της οδηγίας 2010/65/ΕΕ και την κατάργηση της οδηγίας 2000/59/ΕΚ» που θεσπίζει τα στοιχεία που πρέπει να παραδίδονται κατά την εκφόρτωση των απορριμμάτων στον λιμένα, την μορφή των εγκαταστάσεων και των ελέγχων.

• Σήμερα στην χώρα, και στους περισσότερους λιμένες δεν υπάρχει ειδικός για τα απορρίμματα αυτά κάδος απόρριψης των αλιευτικών εργαλείων. Ταυτόχρονα, δεν υπάρχει ξεκάθαρη ανάληψη της ευθύνης διαχείρισης αυτών των απορριμμάτων από τους Δήμους, τους Οργανισμούς Λιμένα / Λ.Τ. και Δ.Λ.Τ., τις Ιχθυόσκαλες κλπ, γεγονός που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί προτού ζητηθεί η συμβολή των αλιέων.