Απαραίτητη η ολιστική αποτύπωση του προβλήματος

Την ανάγκη συστηματικής έρευνας, για τη “χαρτογράφηση” της κατανομής των θαλασσίων απορριμμάτων και την εξαγωγή επιστημονικών συμπερασμάτων σχετικά με αυτά, παράλληλα με την εφαρμογή πολιτικών και την ευαισθητοποίηση των πολιτών, ανέδειξε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών, κ. Γιώργος Παπαθεοδώρου.

Σε μία εις βάθος ανάλυση, αναφορικά με τα θαλάσσια απορρίμματα και την επιστημονική έρευνα, προχώρησαν στο πλαίσιο των καθιερωμένων εβδομαδιαίων διαδικτυακών συζητήσεων “Sea You on Wednesday”, του Ιδρύματος Αθανασίου Λασκαρήδη, ο Καθηγητής Γεωλογικής και Περιβαλλοντικής Ωκεανογραφίας και Κοσμήτορας της Σχολής Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών, κ. Γιώργος Παπαθεοδώρου, ο οποίος ήταν υπεύθυνος του ευρωπαϊκού προγράμματος για τη μείωση της πλαστικής σακούλας, LIFE DEBAG, που εκπονήθηκε στη Σύρο και την εκτελεστική Διευθύντρια του Ιδρύματος Λασκαρίδη, Δρ. Αγγελική Κοσμοπούλου.

Το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη, λαμβάνοντας υπόψη τη νέα κατάσταση που έφερε η πανδημία του κορονοϊού, ξεκίνησε έναν διαδικτυακό κύκλο συζητήσεων με επίκεντρο το περιβάλλον και το θαλάσσιο οικοσύστημα, με την ονομασία #Sea_you_on_Wednesday.

Όψιμη και αποσπασματική η μελέτη των θαλασσίων απορριμμάτων στην Ελλάδα

Κατά την έναρξη της διαδικτυακής συζήτησης, η κ. Κοσμοπούλου υπενθύμισε, πως «μιλάμε για τη θαλάσσια ρύπανση τα τελευταία χρόνια και βλέπουμε ότι το ενδιαφέρον για αυτή τη θεματική συνεχώς αυξάνεται. Από εκεί που ήταν ένα ζήτημα που αφορούσε κυρίως μικρές ομάδες ανθρώπων με ιδιαίτερη περιβαλλοντική ευαισθησία, είναι πλέον ένα θέμα που ανεβαίνει όλο και περισσότερο στη δημόσια ατζέντα και προβληματίζει τον κόσμο. Τόσο, που και η Ευρωπαϊκή Ένωση το έχει ονομάσει πια “κρίση των ωκεανών”», ζητώντας από τον καθηγητή, κ. Παπαθεοδώρου, με βάση την εμπειρία του, να ενημερώσει το κοινό, ως προς το πότε ξεκίνησε να απασχολεί ουσιαστικά, τόσο παγκοσμίως, όσο και στην Ελλάδα, το ζήτημα της θαλάσσιας ρύπανσης.

Ο κ. Παπαθεοδώρου ανέφερε, πως το πρόβλημα των θαλασσίων απορριμμάτων ξεκίνησε ήπια ήδη από τη δεκαετία του ‘70, ενώ φάνηκε να παίρνει σοβαρές διαστάσεις κατά τη δεκαετία του ‘90, ενώ «το πρόβλημα ξεφεύγει από κάθε έλεγχο στις δύο τελευταίες δεκαετίες».

Σε ερώτηση της κ. Κοσμοπούλου, όσον αφορά στην υφιστάμενη κατάσταση, σχετικά με τα απορρίμματα της θάλασσας, ο κ. Παπαθεοδώρου υπογράμμισε, ότι οι πληροφορίες σχετικά με αυτά είναι αποσπασματικές.

«Αν με ρωτούσατε ποιες είναι οι περιοχές για τις οποίες έχουμε πραγματική γνώση για το πρόβλημα των θαλασσίων απορριμμάτων στην Ελλάδα, θα σας απαντούσα ότι δυστυχώς είναι μόνο δύο κόλποι. Ο Σαρωνικός, ο οποίος είναι και ο πιο ρυπασμένος κόλπος της Ελλάδας και για τον οποίο έχουμε αρκετά δεδομένα σε σχέση με τις άλλες θαλάσσιες περιοχές της χώρας. […] Ο δεύτερος κόλπος είναι ο Πατραϊκός, όπου εκεί έχουμε ξεκινήσει από τη δεκαετία του ‘90 τη συστηματική μελέτη του», εξήγησε.

Όπως συνέχισε, «αν εξαιρέσουμε αυτές τις δύο μεγάλες θαλάσσιες περιοχές και πιθανώς κάποιες μικρές περιοχές στο Αιγαίο, όπως για παράδειγμα η Σύρος, την οποία μελετήσαμε συστηματικά στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE DEBAG, έχουμε αποσπασματικές πληροφορίες, ενώ έχουμε και πραγματικά μεγάλα ερωτηματικά».

Ωστόσο, θετικό χαρακτήρισε ο κ. Παπαθεοδώρου το γεγονός, ότι «ενώ το πρόβλημα έχει λάβει διαστάσεις “χιονοστιβάδας”, αναφορικά με το θαλάσσιο περιβάλλον, παρήγορο είναι ότι διαστάσεις “χιονοστιβάδας” έχουν λάβει και τα κοινωνικά κινήματα, η ευαισθητοποίηση του κόσμου και οι ερευνητικές προσπάθειες που εκπονούνται σε όλο τον κόσμο».

Από στεριάς το 80% των απορριμμάτων

Το πρόβλημα της θαλάσσιας ρύπανσης από τα πλαστικά, σύμφωνα με τον καθηγητή, δεν είναι αποκλειστικό πρόβλημα της Ελλάδας, αφού, όπως σημείωσε, «από βιβλιογραφικά δεδομένα που έχουμε αναζητήσει και καταγράφουμε διάφορα ερευνητικά κέντρα και πανεπιστημιακά εργαστήρια σε όλη την Ευρώπη, φαίνεται ότι η Μεσόγειος είναι μία θάλασσα, την οποία θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε ως “πλαστική”. Δυστυχώς, τα ποσοστά του πλαστικού στη Μεσόγειο Θάλασσα είναι στο επίπεδο του 60% των υπολοίπων απορριμμάτων τα οποία εισέρχονται σε αυτή. Δεν έχουμε όμως και πάλι συνεχή δεδομένα. Έχουμε χωρικά, αποσπασματικά δεδομένα, ενώ ένα πολύ μεγάλο έλλειμμα που έχουμε, είναι ότι δεν έχουμε χρονικά δεδομένα. Δεν ξέρουμε δηλαδή τη διαχρονική εξέλιξη του προβλήματος για να παίρνουμε σωστά μέτρα και να ανατροφοδοτούμε τις πολιτικές μας».

Για το λόγο αυτό τόνισε, πως «είναι πολύ μεγάλη η ανάγκη να αποτυπώνουμε το πρόβλημα στις μέρες μας και να δίνουμε δυνατότητα στους ερευνητές, ώστε τα επόμενα χρόνια να έχουμε μία βάση δεδομένων, προκειμένου να βλέπουμε τη διαχρονική εξέλιξη του προβλήματος», ενώ ανέφερε, ότι θα πρέπει να αναζητηθούν τεχνικές και μεθοδολογίες, ώστε να αποκατασταθεί το “παζλ” και συνεπώς να λαμβάνονται ουσιαστικά μέτρα και να σχεδιάζονται αποτελεσματικές πολιτικές.

Παρ’ όλα αυτά, «αυτό όμως δε σημαίνει, ότι θα περιμένουμε να ολοκληρωθούν και να ωριμάσουν όλες οι έρευνες, για να εφαρμόσουμε πολιτικές».

Όσον αφορά δε στην προέλευση των θαλάσσιων απορριμμάτων, ο κ. Παπαθεοδώρου εξήγησε, πως κατά γενική αρχή, περίπου το 80% των απορριμμάτων αυτών προέρχονται από τη στεριά, που εισέρχονται στη θάλασσα κυρίως μέσα από ποταμοχείμαρρους και ποτάμια, ενώ μόνο ένα 20% είναι θαλάσσιας προέλευσης, δηλαδή από πλοία, σκάφη αναψυχής, αλιεία και θαλάσσιες πετρελαϊκές βάσεις. Εντούτοις, αποσαφήνισε, ότι φυσικά κάθε περιοχή έχει το δικό της “δακτυλικό αποτύπωμα” σχετικά με τις κύριες πηγές απορριμμάτων.

Ιδιαίτερη μνεία, έγινε από τους δύο συνομιλητές και στο γεγονός, ότι ο βυθός της θάλασσας, επιβαρύνεται πολύ περισσότερο απ’ όσο κανείς φαντάζεται, σε σχέση με την ακτογραμμή.

«Αυτό είναι το πρώτο “σοκ” που παθαίνει κανείς, όταν αρχίζει να μελετά τα θαλάσσια απορρίμματα. Θεωρεί ότι το πρόβλημα περιορίζεται στις ακτές, ότι είναι ένα αισθητικό πρόβλημα, ή κάτι που περιορίζεται στα ρηχά νερά, όταν με ένα μακροβούτι μπορεί να εντοπίσει σκουπίδια. Αυτό που πολύ δύσκολα αντιλαμβάνεται ο πολίτης και πρέπει να το επικοινωνήσουμε, είναι ότι τα βαθιά περιβάλλοντα φαίνεται να “υποφέρουν” από πολλά απορρίμματα, καθώς είναι οι τελικοί αποδέκτες των απορριμμάτων», σημείωσε ο κ. Παπαθεοδώρου, ενώ συμπλήρωσε, ότι παρά το γεγονός ότι έχουν αναπτυχθεί ερευνητικές δραστηριότητες για τη “χαρτογράφηση” απορριμμάτων σε αβυσσικά πεδία και βαθιά περιβάλλοντα, στην Ελλάδα δεν έχει εκπονηθεί αντίστοιχη δράση μέχρι σήμερα, «ένα κενό που πρέπει κάποια στιγμή να καλυφθεί».

Η επιτυχία του προγράμματος της Σύρου

Στο πλαίσιο της συζήτησης για τη σχέση της έρευνας και της εφαρμογής πολιτικών, ο καθηγητής αναφέρθηκε και στο πρόγραμμα LIFE DEBAG της Σύρου.

«Χρειαζόμαστε αυστηρές πολιτικές σήμερα. Αλλά δε χρειαζόμαστε μόνο αυτό. Χρειαζόμαστε επίσης ταυτόχρονα την ευαισθητοποίηση του κόσμου. Αλλά δε σταματάμε μόνο εκεί. Χρειαζόμαστε και έναν τρίτο βραχίονα, που είναι η παρακολούθηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος ταυτόχρονα με τις πολιτικές και την ευαισθητοποίηση του κόσμου», επεσήμανε, θέτοντας ως παράδειγμα την περίπτωση της Σύρου.

«Υπήρχε η ρύθμιση για την πλαστική σακούλα, πάνω από τα 50 μm. Ταυτόχρονα, κάναμε μία πολύ συστηματική ευαισθητοποίηση συνολική στο νησί της Σύρου. Στήσαμε ένα από τα πιο συστηματικά δίκτυα παρακολούθησης του θαλάσσιου περιβάλλοντος της Σύρου και στις ακτές και στην υδάτινη στήλη και στον πυθμένα. Ταυτόχρονα βλέπαμε το ρυπαντικό φορτίο, καθώς εξελισσόταν η πολιτική, η εφαρμογή του μέτρου και η ευαισθητοποίηση του κόσμου. Διαπιστώσαμε τα πολύ θετικά αποτελέσματα, τη μείωση δηλαδή της πλαστικής σακούλας και των υπολοίπων απορριμμάτων σε ποσοστά της τάξεως 40%-60% στις ακτές και στον πυθμένα. Αυτό, το επικοινωνήσαμε ξανά πίσω στον κόσμο, ο οποίος πραγματικά ενθουσιάζεται να βλέπει ότι η ευαισθητοποίησή του πιάνει τόπο και η δράση του και η προσπάθειά του έχει σοβαρό αποτύπωμα στο θαλάσσιο περιβάλλον», υπογράμμισε, καταλήγοντας, πως «έτσι μπορείς να ανατροφοδοτήσεις τις πολιτικές σου. Να τις κάνεις πιο αυστηρές, αλλά παράλληλα πιο στοχευμένες».

Οι διαδικτυακές συζητήσεις που οργανώνει το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανασίου Λασκαρίδη, πραγματοποιούνται κάθε Τετάρτη και μπορείτε να τις παρακολουθήσετε ζωντανά από τη σελίδα του Ιδρύματος στο Facebook. Αυτή την Τετάρτη, στις 18:30 η Δρ. Αγγελική Κοσμοπούλου θα υποδεχτεί τον Επίκουρο Καθηγητή Θαλάσσιας Τηλεπισκόπησης του Τμήματος Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών, κ. Κώστα Τοπουζέλη, σε μία συζήτηση για την τεχνολογία και τη θαλάσσια ρύπανση.

Την πλήρη συζήτηση της Δρ. Α. Κοσμοπούλου με τον Καθηγητή Γεωλογικής και Περιβαλλοντικής Ωκεανογραφίας και Κοσμήτορα της Σχολής Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών, κ. Γιώργο Παπαθεοδώρου μπορείτε να παρακολουθήσετε εδώ: