Κοινωνική Δικαιοσύνη: Ένα διαρκές πολιτικό και κοινωνικό ζητούμενο

Η Παγκόσμια Ημέρα Κοινωνικής Δικαιοσύνης καθιερώθηκε με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ το 2007 και γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 20 Φεβρουαρίου.

Ο βασικότερος στόχος της είναι να αντιμετωπισθούν κυρίως με διεθνείς δράσεις η φτώχεια, η ανεργία και ο κοινωνικός αποκλεισμός μέσα από μια ανοιχτή κοινωνία. Είναι άλλωστε, γνωστό πως η κοινωνική δικαιοσύνη αποτελεί μία από τις βασικότερες προϋποθέσεις για την ύπαρξη κοινωνικής αρμονίας εντός του κρατικού μηχανισμού.

Η κοινωνική δικαιοσύνη αποτελεί καθημερινά ένα πολιτικό και κοινωνικό ζητούμενο. Για τη διεκδίκηση της, υπάρχουν άνθρωποι που μάχονται καθημερινά, διότι δεν έπαψε ποτέ να αποτελεί κύριο πυλώνα τόσο για ιδεολογική όσο και για πολιτική αντιπαράθεση.

Τί είναι όμως Κοινωνική Δικαιοσύνη;

Από την απαρχή του πολιτισμού παρατηρείται μία ανοδική πορεία όσον αφορά την επίτευξη της ισότητας των μελών μιας κοινωνίας . Ειδικότερα, με το πέρασμα των χρόνων , παρότι δημιούργησε έντονη διαπλοκή μεταξύ του εκάστοτε πολιτικού συστήματος και της εκάστοτε κυρίαρχης οικονομικής ελίτ, οδηγώντας σε πλειάδα περιόδων σκοταδισμού και εκμετάλλευσης, παρατηρήθηκε μια στοιχειώδης πρόοδος η οποία κορυφώθηκε με τη Γαλλική Επανάσταση το 1789.

Στις μέρες μας όμως η κρίση η οποία παρατηρείται σε επίπεδο νοοτροπίας και ηθικής, εκμαυλίζει τον άνθρωπο, και οδηγεί με αναπόφευκτο τρόπο σε μια κοινωνία δύο ταχυτήτων: των ισχυρών και των αδύναμων. Όλο αυτό έχει τις ρίζες του στην παραδοχή πως σε μία κοινωνία δεν είναι όλοι ίδιοι, εξαιτίας της ιδιοσυγκρασίας του καθενός, αλλά και των πεποιθήσεων που αυτός διαθέτει. Όμως η ουσία είναι ότι οι άνθρωποι χρειάζεται να είναι ίσοι απέναντι σε ένα θεσμικό αλλά και αξιακό σύστημα, το οποίο θα εμπερικλείει όλο και περισσότερους ανθρώπους.

Όλη αυτή η ιδέα περικλείεται εντός της περιεκτικής Δημοκρατίας. Τί εννοούμε όμως με τον όρο περιεκτική Δημοκρατία; Εννοούμε με απόλυτη ακρίβεια την ίση δίκαιη και ορθή αντιμετώπιση των ανθρώπων, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται καμία διάκριση και εφόσον υπάρχει πλήρης αποδοχή τόσο των διαφορών όσο και των ανισοτήτων που ενυπάρχουν στο κοινωνικό σύνολο. Ακόμα το διακύβευμα της περιεκτικής Δημοκρατίας προωθεί την ανοιχτή και ίση πρόσβαση σε όλους, και μόνο εφόσον αποσκοπούν στη βελτίωση της κατάστασης των ασθενέστερων αλλά και λιγότερο ευνοημένων, δηλαδή των ατόμων που βιώνουν και αντιμετωπίζουν το φάσμα του αποκλεισμού.

Η συρρίκνωση του ρόλου του κοινωνικού κράτους εμποδίζει την πρόσβαση όλων των πολιτών σε βασικά και αναφαίρετα δικαιώματα όπως π.χ. στη Δικαιοσύνη, στην Υγεία, στη Στέγαση, στην Απασχόληση, στην Εκπαίδευση.

Η κοινωνική δικαιοσύνη στην εκπαίδευση

Η πρόσβαση στην εκπαίδευση αποτελεί ένα από σημαντικότερα δικαιώματα του ανθρώπου. Παρόλα αυτά τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία συνεχής αύξηση των φαινομένων ρατσισμού, των διακρίσεων, του φανατισμού σε βάρος των «διαφορετικών ανθρώπων», ακόμα και στις οικονομικά και τεχνολογικά προηγμένες χώρες της Δύσης, χώρες που θεωρητικά υποστηρίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τους διεθνείς κανόνες δικαίου.

Η κοινωνική δικαιοσύνη στην εκπαίδευση συμβάλλει στις προσπάθειες του σχολείου για μία κοινωνία με ισότητα και ελευθερία. Με δεδομένο, ταυτόχρονα πως το σχολείο αποτελεί μια μικρογραφία της κοινωνίας, και επομένως οι μαθητές οι οποίοι το απαρτίζουν, διαθέτουν διαφορετικά εξωτερικά αλλά και εσωτερικά χαρακτηριστικά αποτελεί το βασικό πυλώνα που συμβάλλει στην ενίσχυση της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Έτσι λοιπόν η διδασκαλία των αρχών της κοινωνικής δικαιοσύνης, έχει ως βασικότερο στόχο της να διδάξει στους μαθητές να διακρίνουν τις ανισότητες της κοινωνίας, όπως και επίσης να δώσει λύση σε βασικά προβλήματα των μαθητών που αντιμετωπίζουν διακρίσεις.

Η κοινωνική δικαιοσύνη στην υγεία

Ακόμα ένας τομέας που πλήττεται από τις διαστάσεις της κοινωνικής δικαιοσύνης, είναι η υγεία. Η υγεία αποτελεί βασικό ανθρώπινο δικαίωμα και η πρόσβαση σε αυτό κάθε άλλο παρά αυτονόητη θεωρείται.

Παρόλα αυτά η παρουσία κοινωνικών διακρίσεων στην υγεία έρχεται σε αντίθεση με τις κοινώς αποδεκτές αξίες της ισότητας και της δικαιοσύνης.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναγνώρισε από το 1946 ότι «τα υψηλότερα πρότυπα υγείας πρέπει να είναι εφικτά από όλους, χωρίς διάκριση για λόγους φυλής, θρησκείας, πολιτικών πεποιθήσεων, οικονομικής ή κοινωνικής θέσης». Παρόλα αυτά, οι ανισότητες στον τομέα της υγείας μεταξύ των χωρών της Ευρώπης είναι τεράστιες και εξακολουθούν να υφίστανται.

Για παράδειγμα ένα παιδί που θα γεννηθεί σε μειονεκτική γειτονία της Γλασκώβης, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας διαθέτει προσδόκιμο όριο ζωής 10 χρόνια λιγότερο από ένα παιδί το οποίο θα έχει την τύχη να γεννηθεί σε μία πιο εύπορη περιοχή. Το 2000, ένας άνδρας απόφοιτος πανεπιστημίου 25 ετών μπορούσε να αναμένει να ζήσει 13 χρόνια περισσότερο από κάποιον άνδρα ίδιας ηλικίας με το κατώτατο επίπεδο εκπαίδευσης. Στην Ολλανδία, μεταξύ ανδρών με χαμηλό και υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης υπάρχει μία διαφορά της τάξεως των πέντε ετών σε σχέση με το προσδόκιμο ζωής και μία διαφορά της τάξεως των δέκα τριών ετών σε σχέση με στο προσδόκιμο υγιούς ζωής χωρίς ανικανότητα. Στη Γαλλία, μεταξύ ενός ανειδίκευτου 35χρονου άνδρα με χειρωνακτική εργασία και ενός επαγγελματία με γραφειακή εργασία (cadre supérieur) της ίδιας ηλικίας, η διαφορά στο προσδόκιμο ζωής είναι περίπου 9 έτη.

Επομένως και σύμφωνα με τα παραπάνω είναι ευκρινές πως η κοινωνική δικαιοσύνη αποτελεί βασικό πεδίο προβληματισμού σχετικά με τις ανισότητες οι οποίες λαμβάνουν χώρα εντός του ευρωπαϊκού πλαισίου. Οι λύσεις που θα δοθούν πρέπει να είναι έγκαιρες χωρίς να περιλαμβάνουν μισαλλοδοξία και τον φόβο απέναντι στο διαφορετικό.

Δώρα Βαϊντερλή