Εναλλακτικό μοντέλο διαχείρισης πολιτιστικής κληρονομιάς

Την πρώτη επίσημη παρουσίασή του στο κοινό της Σύρου, κάνει το Δίκτυο «Αρχιπέλαγος», μέσω των δύο πιλοτικών δράσεών του στο νησί, σχετικές με την παραδοσιακή ναυπηγική ιστορία του, αλλά και το πλούσιο φυσικό του περιβάλλον.

Στο πλαίσιο της έναρξης των δύο πιλοτικών έργων, το Δίκτυο Αρχιπέλαγος συστήνεται στο ευρύ κοινό της Σύρου, ως ένας νέος, δυναμικός φορέας, με προοπτική εδραίωσής του σε έναν σημαντικό σύμμαχο, για την ανάδειξη ζητημάτων και δράσεων, που αφορούν στον πολιτισμό, την ιστορία, το περιβάλλον και όχι μόνο, της Σύρου, αλλά και όλων των Κυκλάδων.

Το δίκτυο Αρχιπέλαγος

Το Δίκτυο Αρχιπέλαγος είναι μια πρωτοβουλία για τη διαφύλαξη, την καταγραφή και την προώθηση της οπτικοακουστικής κληρονομιάς των Κυκλάδων. Ο οργανισμός προτείνει ένα εναλλακτικό μοντέλο για τη διατήρηση της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς των νησιωτικών κοινοτήτων των Κυκλάδων και την ανάδειξη της τοπικότητάς τους. Η αποστολή του επιτυγχάνεται τόσο μέσα από τη συγκρότηση και την ανάπτυξη μιας ψηφιακής συλλογής οπτικοακουστικών αρχείων που βρίσκεται διαθέσιμη στον ιστότοπο του οργανισμού με ανοιχτή πρόσβαση και εμπλουτίζεται διαρκώς, όσο και μέσα από τη διεξαγωγή ενός διεθνούς προγράμματος φιλοξενίας ερευνητών/-τριών.

Ξεκινώντας τη λειτουργία του το 2019 με ιδρυτική δωρεά από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), ο οργανισμός ανέπτυξε ένα οργανωτικό πλάνο για τον σχεδιασμό του πολυεπίπεδου προγράμματος δραστηριοτήτων του, τις ερευνητικές του προτεραιότητες και τη μεθοδολογία των δράσεών του. Παράλληλα ανέπτυξε ένα δίκτυο επαφών και σχέσεις με κατοίκους και με οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στις Κυκλάδες και που έχουν στην κατοχή τους αρχειακές συλλογές που κινδυνεύουν με υλικό που μαρτυρά τις διαφορετικές ιστορίες, τις μορφές γνώσης και τον σύγχρονο πολιτισμό σε αυτά τα νησιά.

Το Δίκτυο Αρχιπέλαγος ξεκίνησε τη δημόσια δράση του με δύο πιλοτικά έργα στη Σύρο. Σε αυτά συμμετείχαν δύο ερευνητές από τα πεδία της αρχιτεκτονικής και της ανθρωπολογίας, και δύο εικαστικοί καλλιτέχνες, οι οποίοι βασίστηκαν σε αρχειακό υλικό και ανέπτυξαν νέα πρωτότυπα ερευνητικά έργα σε συνεργασία με τοπικούς φορείς και κατοίκους του νησιού.

Πιλοτική δράση «Ναυπηγική παράδοση στη Σύρο σήμερα»

Το φθινόπωρο του 2021 το Δίκτυο Αρχιπέλαγος ξεκίνησε μια πιλοτική δράση για την παραδοσιακή ναυπηγική στη Σύρο, η οποία περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την ψηφιοποίηση ιδιωτικών και δημόσιων τοπικών αρχειακών συλλογών, καθώς και τη δημιουργία πέντε βιντεο-πορτρέτων αφιερωμένων σε ντόπιους καραβομαραγκούς και καρνάγια που είναι ακόμα ενεργά στο νησί.

Στο πλαίσιο της δράσης, η Ίρις Λυκουριώτη, ερευνήτρια από το πεδίο της αρχιτεκτονικής, και ο Maurizio Borriello, ερευνητής από το πεδίο της ανθρωπολογίας, επισκέφθηκαν τον Οκτώβριο του 2021 τη Σύρο κατόπιν πρόσκλησης του οργανισμού προκειμένου να πραγματοποιήσουν επιτόπια έρευνα γύρω από τη σύγχρονη ναυπηγική παράδοση. Η επίσκεψή τους στα ενεργά καρνάγια της Σύρου, η μελέτη τους πάνω στις σχετικές ψηφιοποιημένες αρχειακές οπτικοακουστικές συλλογές, όπως και οι συζητήσεις τους με τους καραβομαραγκούς οδήγησαν τους δύο ερευνητές στη δημιουργία πρωτότυπων οπτικών δοκιμίων και καταγραφών, που μπορείτε να βρείτε στον ιστότοπο του οργανισμού Δίκτυο Αρχιπέλαγος: archipelagonetwork.org/projects

Πιλοτική δράση «Ανθεμίς»

Στο πλαίσιο της πιλοτικής δράσης «Ανθεμίς», η καλλιτεχνική ομάδα Hypercomf επισκέφθηκε τη Σύρο και μελέτησε την τοπική βιοποικιλότητα σε συνεργασία με ντόπιους βοτανολόγους και περιβαλλοντικές ομάδες. Η Hypercomf ανέπτυξε ένα ψηφιακό βοτανολόγιο, το οποίο μπορείτε να ανακαλύψετε στον ιστότοπο του οργανισμού Δίκτυο Αρχιπέλαγος: archipelagonetwork.org/projects

Παράλληλα, η ομάδα σχεδίασε μια πολυχρηστική, κινητή «εργαλειοθήκη» με ειδικά σχεδιασμένο εξοπλισμό για όσα άτομα επιθυμούν να εμπλουτίσουν το ψηφιακό βοτανολόγιο συλλέγοντας και καταγράφοντας οπτικοακουστικά και μετεωρολογικά δεδομένα. Σύντομα αυτή η «εργαλειοθήκη» θα είναι διαθέσιμη ώστε να χρησιμοποιείται από τους κατοίκους και τους επισκέπτες της Σύρου.

Υποστηρικτές

Οι δύο πιλοτικές δράσεις «Ναυπηγική παράδοση στη Σύρο σήμερα» και «Ανθεμίς» πραγματοποιούνται με την υποστήριξη και υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού (ΥΠ.ΠΟ.Α.).

Η ίδρυση και τα πρώτα βήματα του οργανισμού «Δίκτυο Αρχιπέλαγος» έγιναν με τη στήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), στην προσπάθεια του Ιδρύματος να ενισχύσει την ανοιχτή πρόσβαση στη γνώση και στον πολιτισμό.

Ομάδα

Το 2019 ο Jacob Moe ίδρυσε το Δίκτυο Αρχιπέλαγος και ξεκίνησε τη δράση του οργανισμού υλοποιώντας το όραμά του για τη διαφύλαξη της οπτικοακουστικής κληρονομιάς, του πολιτισμού και της γνώσης στις Κυκλάδες. Από το 2019 μέχρι το 2021 ο Κοσμάς Νικολάου συμμετείχε ως ιδρυτικό μέλος και εργάστηκε συμβουλευτικά στην ανάπτυξη του οργανισμού και στα πρώτα πιλοτικά προγράμματα. Από το 2019 ο Σταύρος Κουταλάς ως ιδρυτικό μέλος παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες σε νομικά ζητήματα. Τον γενικό συντονισμό του οργανισμού ανέλαβε το 2019 η Ελεάννα Παπαθανασιάδη.

Ο οργανισμός συνεργάζεται με εξειδικευμένους εξωτερικούς συνεργάτες που δραστηριοποιούνται –τόσο στη Σύρο όσο και στην Αθήνα– σε τομείς που αφορούν τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, την επεξεργασία οπτικοακουστικών αρχείων και τα πνευματικά δικαιώματα. Το δίκτυο συμβούλων (advisory board) του στην αρχική, τωρινή του μορφή αποτελείται από τον Ευάγγελο Αθανασίου (σύμβουλο στρατηγικού σχεδιασμού), τον Mark Mazower (ιστορικό), τον Rick Prelinger (αρχειονόμο), την Toby Lee (ανθρωπολόγο) και την Τζελίνα Χαρλαύτη (ιστορικό).