Η χιονοστιβάδα των βραχυχρόνιων μισθώσεων

Τα τελευταία χρόνια, το πρόβλημα στέγασης απασχολεί όλα τα μεγάλα αστικά κέντρα, με το Airbnb να δίνει ένα δυνατό "χαστούκι" σε όσους δεν διαθέτουν μόνιμη κατοικία και ταυτόχρονα το "φιλί της ζωής" σε αρκετούς ιδιοκτήτες ακινήτων. Αυτό που αρχικά φάνηκε σαν μια οικονομική ανάσα για τα κατακρεουργημένα νοικοκυριά και ένας έξυπνος τρόπος προσέλκυσης τουρισμού, αρχίζει να αποδεικνύεται ένας φαύλος κύκλος, μια μαύρη τρύπα που ρουφάει μέσα της ολόκληρους επαγγελματικούς κλάδους αλλά και τοπικές κοινωνίες, που δεν έχουν ακόμα αντιληφθεί το αδιέξοδο στο οποίο οδηγούνται. Στις Κυκλάδες, το πρόβλημα έχει αρχίσει ήδη να γενικεύεται και να αφορά, εκτός από τους κλασικούς μεγάλους τουριστικούς προορισμούς, και τα μικρότερα νησιά που σε πρώτη φάση μπορεί να βλέπουν τους τόπους τους να πνίγονται από κόσμο το καλοκαίρι, αναπόφευκτα όμως, όπως προφητεύουν πολλοί, θα τα δουν σταδιακά να ερημώνουν το χειμώνα.

Η διαστρέβλωση της οικονομίας διαμοιρασμού

Ο επαγγελματικός κλάδος που έχει πληγεί περισσότερο από την επικράτηση των βραχυχρόνιων μισθώσεων είναι φυσικά ο ξενοδοχειακός, με το πρόβλημα να εντοπίζεται κυρίως στα ξενοδοχεία 1, 2 και 3 αστέρων και στα ενοικιαζόμενα δωμάτια. Ο πρόεδρος της Ένωσης τουριστικών καταλυμάτων “ΣΥΡΟΣ” και της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Τουριστικών Καταλυμάτων "ΚΥΚΛΟΣ", Αντώνης Καρατάσος, δίνει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πως έχουν επηρεαστεί οι επαγγελματίες: “Σκεφτείτε αύριο όλα τα αυτοκίνητα των ιδιωτών να μπορούν να δουλέψουν σαν ταξί. Θα καταστραφεί ο κλάδος των ταξιτζήδων και θα δημιουργηθεί ένα χάος σε επίπεδο εξαπάτησης των πελατών γιατί ο καθένας θα χρεώνει ό,τι θέλει, χωρίς να τηρούνται οι προδιαγραφές ποιότητας και ασφάλειας και χωρίς ελέγχους. Αυτό ακριβώς έχει συμβεί”.

Φοιτητές, εκπαιδευτικοί και γιατροί στο μάτι του κυκλώνα

Το πρόβλημα φυσικά διευρύνεται και σε κοινωνικό επίπεδο, με τους γιατρούς και τους εκπαιδευτικούς να αρνούνται διορισμούς και μεταθέσεις στα νησιά λόγω της δυσκολίας εύρεσης κατοικίας και των υψηλών ενοικίων. Οι φοιτητές και οι γονείς τους από την άλλη απελπίζονται στην προσπάθεια να βρουν ένα σπίτι που να αντέχουν να το πληρώνουν ώστε να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους. Ο νόμος αγοράς και ζήτησης, λέει πως όσο περισσότερες κατοικίες διατίθενται για βραχυχρόνιες μισθώσεις, τόσο λιγότερες κατοικίες διατίθενται για μακροχρόνια μίσθωση, επομένως τόσο ανεβαίνουν τα ενοίκια. Οι νόμοι βέβαια περιορίζονται εκεί εφόσον το κράτος δεν έχει καταφέρει (ή δεν θέλει) να βρει τρόπους για να προστατεύσει τους πολίτες της και κάποια επιδόματα που δίνονταν μέχρι πρότινος, έχουν πλέον “κοπεί”. Η κατάσταση έχει ήδη ξεφύγει σε ορισμένα νησιά, όπως στα πλέον τουριστικά, που οι δάσκαλοι έρχονται αντιμέτωποι με μια παράλογη κατάσταση. “Είναι σε απόγνωση όλοι πλέον” λέει ο πρόεδρος του Συλλόγου δασκάλων & νηπιαγωγών Σύρου -Τήνου – Μυκόνου, κ. Τάσος Μουκατεμίδης. “Όχι μόνο οι αναπληρωτές αλλά και οι μόνιμοι και οι νεοδιόριστοι. Να αναφέρουμε πως οι νεοδιόριστοι θα κληθούν να ζήσουν με 750 ευρώ ενώ ακόμα κι ένας μόνιμος δάσκαλος με προϋπηρεσία 20 ετών δεν ξεπερνάει τα 1100 ευρώ. Αν μόνο για τη στέγαση αναγκάζονται να πληρώνουν 450 – 500 ευρώ αντιλαμβάνεστε πως είναι αδύνατον να ζήσουν. Εξοντώνονται οι συνάδελφοι”.

Εκτός από τους εκπαιδευτικούς και τους φοιτητές, ο ιατρικός κλάδος δείχνει επίσης να αντιμετωπίζει πρόβλημα, το οποίο έρχεται να προστεθεί στην ήδη επιβαρυμένη κατάσταση με την υποστελέχωση και την υποβάθμιση των νοσοκομείων και των κέντρων υγείας στα νησιά. “Σε κάποια πολύ τουριστικά νησιά έχουν χαράξει αυτήν την πορεία εδώ και χρόνια αλλά εδώ δεν ήταν έτσι, λέει ο παιδίατρος του Γενικού Νοσοκομείου Σύρου, κ Ιορδάνης Παπαδόπουλος. “Γνωρίζω ότι αρκετοί γιατροί δεν προτίμησαν κάποια θέση που προκηρύχθηκε σε νησιά λόγω αυτής της κατάστασης, όπως γνωρίζω και το πόσο δυσκολεύτηκαν αρκετοί μέχρι να βρουν ένα σπίτι. Ακόμα και αν βρεις όμως, υπάρχει πάντα η ανασφάλεια ότι ξαφνικά ο ιδιοκτήτης θα σου πει ότι πρέπει να φύγεις γιατί αποφάσισε να το κάνει Airbnb, κάτι που έχει συμβεί αρκετές φορές”.

Τα ξαναλέμε από Σεπτέμβρη

Αν και στη Σύρο, η κατάσταση δεν έχει φτάσει ακόμα στα επίπεδα της Μυκόνου ή της Σαντορίνης, η πρακτική που ακολουθείται ολοένα και συχνότερα με τα σπίτια να νοικιάζονται για μακροχρόνια (!) μίσθωση από μέσα Σεπτέμβρη μέχρι αρχές Ιουνίου και μετά να διατίθενται για βραχυχρόνια μίσθωση τους θερινούς μήνες, έχει πάρει διαστάσεις μάστιγας. Αν και είναι αρκετοί αυτοί που διατείνονται πως η τακτική αυτή εξυπηρετεί τους φοιτητές και τους μη μόνιμους εκπαιδευτικούς, με την πρόφαση ότι γλιτώνουν τα ενοίκια των καλοκαιρινών μηνών κατά τους οποίους επιστρέφουν στον τόπο μόνιμης κατοικίας τους, αυτό φαίνεται να μην είναι απόλυτα αληθές. Οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να βρίσκονται στα σχολεία από αρχές Σεπτέμβρη και η εξεταστική περίοδος των φοιτητών συνήθως διεξάγεται κατά τον Ιούνιο, κάτι που πρακτικά σημαίνει ότι αναγκάζονται είτε να φιλοξενούνται αλλού είτε να πληρώνουν ξενοδοχεία για κάποιες εβδομάδες. “Γνωρίζω περίπτωση στη Σύρο όπου συναδέλφισσα έφυγε μια ημέρα αργότερα από το σπίτι που νοίκιαζε 9 μήνες και της ζητήθηκε να πληρώσει για αυτήν τη μία ημέρα 70- 80 ευρώ γιατί τόσο θα το νοίκιαζαν ως Airbnb”, αναφέρει ο κ. Μουκατεμίδης.

Η μεσιτική κρίση

Σε ό, τι αφορά θέματα στέγασης, τα μεσιτικά γραφεία δεν θα μπορούσαν να μείνουν εκτός σκακιέρας. Στρέφονται πλέον σχεδόν αποκλειστικά στις πωλήσεις εφόσον η εύρεση κατοικίας έχει γίνει ιδιαίτερα δύσκολη και τα λίγα αξιοπρεπή σπίτια που προσφέρονται για μακροχρόνια μίσθωση γίνονται ανάρπαστα μέσα σε λίγες ώρες, χωρίς τη μεσολάβηση μεσιτών.

“Παλιά είχαμε άνθρωπο που ασχολείτο μόνο με ενοικιάσεις . Πλέον αυτό δεν συμβαίνει” λέει ο Βαγγέλης Τσιπολίτης, ιδιοκτήτης του μεσιτικού γραφείου PINHOUSE. “Τα προβλήματα που ακούγαμε πριν χρόνια να υπάρχουν σε άλλα νησιά, έφτασαν και στο νησί μας. Υπάρχει θέμα με τη στέγαση, ειδικά στην Ερμούπολη η οποία έχει και τη μεγαλύτερη ζήτηση. Είναι λογικό, γιατί κάποιος που μπορεί να βγάλει περισσότερα χρήματα από την περιουσία του, θα το κάνει. Εμείς, το αντιμετωπίζουμε καθημερινά αυτό το πρόβλημα και πλέον δεν μπορούμε να εξυπηρετήσουμε ουσιαστικά” .

Το κράτος απουσιάζει

Όλοι όσοι δυσφορούν και τάσσονται ενάντια σε αυτήν την κατάσταση, δίνουν αφενός ελαφρυντικά στους συμπολίτες μας που επιλέγουν να διαχειρίζονται με αυτόν τον τρόπο την περιουσία τους, επιρρίπτουν όμως ευθύνες στην πολιτεία. “Δεν φταίνε οι πελάτες, δεν φταίνε καν οι ιδιοκτήτες. Φταίει το κράτος. Έχει αφήσει μια κατάσταση ανεξέλεγκτη εδώ και 7 χρόνια. Αυτήν τη στιγμή , οι παλιοί επιχειρηματίες πληρώνουν τις υποχρεώσεις τους, φροντίζουν να πληρούν τις προδιαγραφές ασφάλειας και υγιεινής και ελέγχονται, ενώ οι υπόλοιποι βάζουν απλώς λεφτά στην τσέπη. Δεν είναι ισότιμη η μεταχείριση” λέει ο κ. Καρατάσος.

Η λύση προϋποθέτει πολιτική βούληση

Το πρόβλημα στέγασης στα νησιά είναι χρόνιο και η εκμετάλλευση βραχυχρόνιας μίσθωσης φαίνεται να μην αποτελεί μια τάση που θα παρέλθει σύντομα. Η επιλογή αυτή δεν μπορεί να στιγματίζει όσους την επέλεξαν ως σανίδα σωτηρίας σε μια κατεστραμμένη οικονομικά χώρα αλλά και το κράτος δεν μπορεί να παρακολουθεί αμέτοχο τους υπόλοιπους να γίνονται έρμαια μιας άνισης πραγματικότητας που τους αφήνει κυριολεκτικά στο δρόμο. Το παιχνίδι, που τείνει να γίνει πόλεμος, δεν πρέπει να παίζεται πια μεταξύ των πολιτών αλλά οι ευθύνες να αποδοθούν εκεί που πρέπει και συντονισμένα οι υπεύθυνοι να δώσουν μία λύση. “Μέσα σε μια ελεύθερη αγορά μπορεί ο καθένας να διαχειριστεί την περιουσία του όπως θέλει. Αυξάνεται η τουριστική περίοδος, αυξάνεται η ζήτηση σε Airbnb, μοιραία λοιπόν η αγορά στρέφεται προς τα εκεί. Είναι κάτι στο οποίο πρέπει να προσαρμοστούμε όλοι κι εξαρτάται από ποια πλευρά το βλέπεις. Το θέμα όμως πρέπει να το δει και ο δήμος. Η Ερμούπολη είναι γεμάτη από κτήρια σε αχρηστία που ρημάζουν. Ίσως να μπορούσαν κάποια από αυτά να αναβαθμιστούν και να διατεθούν ώστε να καλύψουν τις ανάγκες” προτείνει ο κ.Τσιπολίτης.

Η μεγαλύτερη και πιο ψύχραιμη μερίδα του κόσμου πιστεύει ότι είναι εφικτό να βρεθεί άκρη στο κουβάρι αρκεί κάποιοι “να σπάσουν αυγά”. Η επιλογή των ιδιοκτητών να δηλώσουν τα σπίτια είτε μόνο για μακροχρόνια είτε μόνο για βραχυπρόθεσμη μίσθωση είναι μία από τις προτεινόμενες λύσεις. Άλλοι θεωρούν πως από τη στιγμή που τα σπίτια εκμεταλλεύονται τουριστικά, πρέπει να τεθούν στο ίδιο πλαίσιο ευθυνών και υποχρεώσεων με τα ξενοδοχεία και τα καταλύματα, ενώ όλοι σχεδόν συμφωνούν πως είναι απαραίτητο να τεθεί ένα πλαφόν, ανά περιοχή, στον αριθμό των σπιτιών που θα μπαίνουν στην πλατφόρμα.

Οι επιπτώσεις είναι μπροστά μας

Το τι είναι πολύ πιθανό να επακολουθήσει και στη Σύρο είναι εμφανές ήδη στα νησιά που είναι πιο ανεπτυγμένα τουριστικά. Σε πολλά από αυτά τα σπίτια δε νοικιάζονται πλέον τους υπόλοιπους μήνες του χρόνου και παραμένουν άδεια μέχρι την έναρξη της τουριστικής σεζόν που θα διατεθούν για Airbnb. “Για ποιον λόγο να νοικιάσει κάποιος μια γκαρσονιέρα για 300 ευρώ το μήνα εφόσον αυτά τα λεφτά θα τα βγάλει το καλοκαίρι σε μια ημέρα; Τα κρατάνε κλειστά λοιπόν το χειμώνα γλιτώνοντας τις φθορές και τις εργασίες που ίσως χρειαστεί να κάνουν με τη λήξη της μίσθωσης” λέει ο κ. Καρατάσος.

Ενδεικτική της κατάστασης που επικρατεί, είναι η προχθεσινή ανακοίνωση του δήμου Θήρας, που καλεί όσους ιδιοκτήτες ακινήτων διαθέτουν διαμερίσματα, δωμάτια ή σπίτια για ενοικίαση σε λογικές-οικονομικές τιμές, να επικοινωνήσουν με τον Δήμο ή τη σχολική επιτροπή Θήρας. Ανάλογες κινήσεις γίνονται κάθε χρόνο από τους Δήμους, οι οποίοι απευθύνουν εκκλήσεις προς τους δημότες τους.

Η Σύρος ζει 12 μήνες το χρόνο

Παρ' όλα αυτά η Σύρος, ένα αστικού τύπου νησί, έχει και τη δυνατότητα και πολύ καλούς λόγους για να αποτρέψει αυτήν την εξέλιξη. Όπως λέει ο κ. Παπαδόπουλος : “Η Σύρος δεν είναι ένα καθαρά τουριστικό νησί. Είναι ζωντανή όλο το χρόνο και αυτή είναι η ομορφιά της. Όλο αυτό το πρόβλημα θα οδηγήσει στο να μη έρχονται γιατροί, εκπαιδευτικοί, δημόσιοι υπάλληλοι στο νησί. Αν ο δήμος θέλει να έχει μια κοινότητα υγιή και λειτουργική που να προσφέρει στους πολίτες της όλες τις υπηρεσίες 12 μήνες το χρόνο, τότε, σε συνεργασία με το κράτος, πρέπει να θέσει κάποια όρια. Να αποφασίσουν όμως τι θέλουν και να πιέσουν τους αρμόδιους για λύσεις”.

H χιονοστιβάδα των βραχυχρόνιων μισθώσεων, από όπου πέρασε, παγκοσμίως, σάρωσε στο πέρασμά της από μικρά γραφικά χωριά μέχρι και πρωτεύουσες προηγμένων χωρών, αλλοιώνοντας με τον καιρό το τοπίο και την ταυτότητα τους, εφόσον οι μόνιμοι κάτοικοι αναγκάστηκαν εν τέλει να τις εγκαταλείψουν. Οι κινήσεις συμμαζέματος που έγιναν ετεροχρονισμένα δεν κατάφεραν να επαναφέρουν σε κάθε περίπτωση την ομαλή λειτουργία τους. Η Σύρος, και πολλά ακόμα νησιά των Κυκλάδων, έχοντας σε απόσταση αναπνοής αρκετά παραδείγματα προς αποφυγήν προλαβαίνουν ακόμα “να σώσουν οτιδήποτε αν σώζεται”, αρκεί οι αρμόδιοι να αναλάβουν πρωτοβουλίες και οι κάτοικοι να πάρουν θέση.