Συνθήκες «μαρτυρίου» – Αποκαλυπτική έρευνα για τις συνθήκες ζωής των ΑμεΑ στη Δυτική Ελλάδα

Συνθήκες κοινωνικού αποκλεισμού σε έντονο βαθμό βιώνουν τα άτομα με αναπηρία στη Δυτική Ελλάδα. Ένα στα δύο ΑμεΑ βρίσκονται στο φάσμα της φτώχειας ή του αποκλεισμού σύμφωνα με μελέτη της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ) για την αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης των ΑμεΑ σε περιφερειακό επίπεδο.

Η ΕΣΑμεΑ και το Παρατηρητήριο Θεμάτων Αναπηρίας της ΕΣΑμεΑ, επιθυμώντας να συνδράμουν την Πολιτεία στην ορθή και αποτελεσματική εφαρμογή της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία απέστειλαν στον Περιφερειάρχη Δυτικής Ελλάδας το αποτέλεσμα της δράσης «Υλοποιώντας τη Σύμβαση των ΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες στην Περιφέρεια Δυτ. Ελλάδας».

Σε αυτή την καταγραφή αποτυπώνεται με στοιχεία άκρως ανησυχητικά η κατάσταση που βιώνουν στην περιοχή τα άτομα με αναπηρίες, που στην Δυτική Ελλάδα ανέρχονται στο 19,2% των πολιτών που αντιμετωπίζουν κάποιου βαθμού περιορισμό δραστηριότητας/αναπηρία. Σε απόλυτους αριθμούς αυτό σημαίνει ότι 45.649 πολίτες αντιμετωπίζουν σοβαρή αναπηρία και μέτρια αναπηρία αντιμετωπίζουν 68.504 πολίτες.

Το πλέον ανησυχητικό εύρημα είναι ότι πέντε στους 10 κατοίκους της Περιφέρειας με σοβαρή αναπηρία βρίσκονται στο φάσμα της φτώχειας ή του αποκλεισμού. Σημαντικά υψηλό ποσοστό φτωχών και αποκλεισμένων πολιτών καταγράφεται και στην πληθυσμιακή ομάδα που αντιμετωπίζει μέτριας σοβαρότητας αναπηρία, γεγονός που καταδεικνύει τον δομικό χαρακτήρα του φαινομένου της φτώχειας στην Περιφέρεια, καθώς και την μειωμένη πρόσβαση αυτών των πολιτών σε οικονομικές, ενισχύσεις λόγω της αναπηρίας τους.

Δύο στους 10 εργάζονται, τρεις στους 10 δεν έχουν ικανοποιήσει ανάγκες της υγείας τους

Αυτό μεταξύ άλλων εξηγείται από το εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά απασχόλησης των ΑμεΑ, αφού μόνο το 18,7% των ατόμων με σοβαρή αναπηρία στη Δυτική Ελλάδα εργάζονται είτε ως μισθωτοί, είτε ως ελεύθεροι επαγγελματίες.

Επιπλέον στο κομμάτι της υγείας, που είναι κρίσιμο για τα ΑμεΑ, οι 3 στους 10 κατοίκους με σοβαρή αναπηρία αναφέρουν ανικανοποίητες ανάγκες υγείας τους τελευταίους 12 μήνες, λόγω οικονομικής δυσκολίας, μεγάλης λίστας αναμονής ή μεγάλης απόστασης/έλλειψη τρόπου μετακίνησης στον γιατρό ή στη δομή.

Παράλληλα πρέπει να σημειωθεί ότι με βάση τα στοιχεία της ίδιας έρευνας, πάνω από τα μισά νοικοκυριά της Περιφέρειας που έχουν μέλη που χρήζουν φροντίδας ή υποστήριξης (λόγω αναπηρίας/ηλικίας ή χρόνιας πάθησης), αδυνατούν πλήρως, με βάση το συνολικό τους εισόδημα, να ανταπεξέλθουν στις εξειδικευμένες ανάγκες του ΑμεΑ, για παράδειγμα σε υπηρεσίες φροντίδας, αποκατάστασης, εκπαίδευσης ή αγοράς τεχνικών βοηθημάτων.

Στη συντριπτική πλειονότητα αυτών των νοικοκυριών, οι ανάγκες φροντίδας και υποστήριξης βαρύνουν τα ίδια τα μέλη τους, παρότι στην Δυτική Ελλάδα, καταγράφεται το υψηλότερο ποσοστό νοικοκυριών που αναφέρει ως συμπληρωματικό τρόπο κάλυψης των αναγκών την χρήση δημόσιων υπηρεσιών βοήθειας κατ’ οίκον. Ωστόσο, η εναρμόνιση της οικογενειακής με την επαγγελματική και κοινωνική ζωή παραμένει δύσκολή για τα μέλη αυτών των οικογενειών, με 6 στα 10 νοικοκυριά αναφέρουν ότι τα μέλη-φροντιστές έχουν περιορίσει «πολύ» και «πάρα πολύ» τις συνήθεις δραστηριότητές τους. Επιβεβαιώνεται δηλαδή ότι στα νοικοκυριά που έχουν μέλος του ΑμεΑ, ο «σταυρός» του «μαρτυρίου» κουβαλιέται από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.

Αποκαρδιωτική επίδοση και στην εκπαίδευση

Εξίσου άσχημη είναι η εικόνα και στον τομέα της εκπαίδευσης για τα ΑμεΑ. Με ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά μεταξύ των 13 Περιφερειών της χώρας να καταγράφεται, μόλις το 3,6% των ατόμων με σοβαρή αναπηρία (25 με 64 ετών) στη Δυτική Ελλάδα έχει ολοκληρώσει τριτοβάθμια εκπαίδευση. Παράλληλα διαπιστώνεται το υψηλότερο ποσοστό μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, που παρότι φοιτούν στην γενική εκπαίδευση, δεν λαμβάνουν καμία εξειδικευμένη υποστήριξη (υποστηρίζονται μόνο από τον εκπαιδευτικό της γενικής τάξης), ενώ καταγράφεται και το δεύτερο χαμηλότερο ποσοστό μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες που λαμβάνουν εξατομικευμένη υποστήριξη (παρ. στήριξη, σχ. νοσηλευτής, ειδ. βοηθητικό προσωπικό, ειδικός βοηθός που διαθέτει η οικογένεια, διδασκαλία στο σπίτι).

Εν όψει και της νέας χρηματοδοτικής περιόδου του ΕΣΠΑ η ΕΣΑμεΑ ζητά την κατάρτιση ενός Σχεδίου Δράσης για τα ΑμεΑ σε επίπεδο Περιφέρειας με στόχο τη διασφάλιση ίσων ευκαιριών για όλους τους πολίτες, συμπεριλαμβανομένων των πολιτών με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις, την ισότιμη συμμετοχή τους στην τοπική κοινωνία και οικονομία και την εξειδίκευση της δικαιωματικής προσέγγισης της αναπηρίας και της αρχής της προσβασιμότητας σε κάθε τομέα αρμοδιότητας της Περιφέρειας. Σε κάθε περίπτωση οι πόροι που διατίθεται μέσω κοινοτικών προγραμμάτων για τα ΑμεΑ θα πρέπει να επικεντρωθούν στα δομικά προβλήματα που σήμερα παρατηρούνται και ει δυνατόν να αποκτήσουν ένα μόνιμο χαρακτήρα.

Δημήτρης Παπαδάκης