Η ζωή στη Σύρο μέσα από το Παρατηρητήριο Κοινωνικής Ένταξης Νοτίου Αιγαίου

Το Παρατηρητήριο Κοινωνικής Ένταξης της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου στο πλαίσιο της λειτουργίας του, το χρονικό διάστημα Ιουλίου – Οκτωβρίου του 2022, υλοποίησε 21 επιτόπιες έρευνες στα νησιά της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου με κύριο αντικείμενο την περαιτέρω συστηματική διερεύνηση του φαινομένου της υλικής υστέρησης και ειδικότερα, τη συλλογή στοιχείων ανά Περιφερειακή Ενότητα και ανά Δήμο, σχετικά με τα πιθανά αίτια που επηρεάζουν την φτωχοποίηση των κατοίκων και τις συνέπειες που μπορεί να προκαλέσει σε ατομικό επίπεδο αλλά και σε επίπεδο οικογένειας, καθώς και σε θέματα κοινωνικής ένταξης και συνοχής.

Στα αποτελέσματα της έρευνας που δημοσιεύθηκε στη διαδικτυακή πύλη του Παρατηρητηρίου πριν από μερικές εβδομάδες, αναφέρονται αναλυτικά οι συνθήκες διαβίωσης και τα φαινόμενα φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού σε επίπεδο Δήμου ενώ επίσης περιγράφονται τα ποιοτικά ευρήματα των ερευνών, όπως προέκυψαν από συνεντεύξεις με Κοινωνικούς Λειτουργούς των Κέντρων Κοινότητας και των Δήμων, με αιρετά πρόσωπα – εκπροσώπους των Δήμων, αλλά και με ωφελούμενους των Κέντρων Κοινότητας - δικαιούχους ΤΕΒΑ.

Κύρια ποιοτικά ευρήματα από τις συνεντεύξεις με τα στελέχη του Δήμου και του Κέντρου

Κοινότητας

Συγκεκριμένα για τη Σύρο, τα συμπεράσματα παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και δίνουν αρκετές πληροφορίες για την κατάσταση η οποία επικρατεί στο νησί καθώς και για όλα όσα είναι σημαντικό να μελετηθούν και να βελτιωθούν σε θεσμικό και κοινωνικό επίπεδο.

Σε ό,τι αφορά στην κοινωνικοοικονομική οργάνωση του νησιού, όπως αναπτύχθηκε από τους/τις συνεντευξιαζόμενους/ες η οικονομία της Σύρου παρουσιάζει διακυμάνσεις ενώ έχει και υψηλή συγκέντρωση δικαιούχων ΕΕΕ / ΤΕΒΑ σε επίπεδο νομού όπου, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος του 2021, 419 άτομα λαμβάνουν τρόφιμα και είδη βασικής υλικής συνδρομής από πρόγραμμα ΤΕΒΑ. Από αυτούς, το 18.85% είναι μέλη μονογονεϊκών οικογενειών, το 10.26% είναι αλλοδαποί και το 58.95% είναι εγγεγραμμένοι στη Δ.ΥΠ.Α..

Αναφορικά με τον τουρισμό και τους επισκέπτες, τονίστηκε η σημασία της λειτουργίας του Νοσοκομείου Σύρου, η οποία παρέχει το αίσθημα της ασφάλειας τόσο για τους επισκέπτες όσο και για τους μόνιμους κατοίκους όχι μόνο της Σύρου, αλλά και των γειτονικών νησιών.

Σχετικά με τα κύρια προβλήματα που αφορούν τη διαβίωση των κατοίκων τονίστηκε πως τον τελευταίο χρόνο όλο και περισσότεροι πολίτες που έρχονται στο Κέντρο Κοινότητας ζητούν κάποιο έκτακτο επίδομα οικονομικής ενίσχυσης λόγω της ακρίβειας και της αύξησης των τιμολογίων της ΔΕΗ.

Στην ερώτηση για το μεγάλο ποσοστό μακροχρόνιας ανεργίας στη Σύρο σε σχέση με το σύνολο των ανέργων, τα στελέχη του Κέντρου Κοινότητας σημείωσαν ότι υπάρχει εικονική ανεργία στο νησί σε συνδυασμό με την άτυπη εργασία. Τα φαινόμενα αυτά συνεχίζονται αφού υπάρχει υποστηρικτικό περιβάλλον, ενώ παράλληλα τα συγκεκριμένα άτομα είναι και δικαιούχοι επιδομάτων. Ταυτόχρονα συμπληρώνουν πως πολλοί άνεργοι δεν έχουν κίνητρο να εργαστούν, δεδομένου ότι το επίδομα ανεργίας είναι σχεδόν ίσο με τον κατώτατο βασικό μισθό. Σε ό,τι αφορά τις λύσεις που εφαρμόζει ο Δήμος για την κοινωνική πολιτική και ένταξη, όπως αναφέρθηκε εκ του/της αιρετού/ής εκπροσώπου, όταν κλείσει μια μονάδα απασχόλησης, η κοινωνική υπηρεσία προσπαθεί διακριτικά να προσεγγίσει και να βοηθήσει τις οικογένειες που πλήττονται.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα από την περίοδο του υποχρεωτικού εγκλεισμού λόγω της πανδημίας αποτελούν οι επιταγές που προσφέρθηκαν από αλυσίδες σούπερ μάρκετ. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι δεν επιθυμούν όλοι να βοηθηθούν, ενώ κάποιοι νιώθουν ότι προσβάλλονται.

Ψυχική υγεία και κοινωνικές δομές

Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν αιτήματα ψυχολογικής υποστήριξης - ίσως λόγω μη υποχρεωτικού εγκλεισμού τη φετινή χρονιά –, όπως αναφέρει η έρευνα, παρατηρείται αύξηση των ψυχιατρικών περιστατικών ενώ δεν υπάρχουν στο νησί υπηρεσίες ψυχικής υγείας ούτε στον δημόσιο ούτε στον ιδιωτικό τομέα. Ακόμα και όταν υπάρχει ανάγκη νοσηλείας τέτοιων περιστατικών, η έλλειψη Δομών και διασύνδεσης μεταξύ των αρμόδιων υπηρεσιών αποτελούν σοβαρά εμπόδια προκειμένου να λάβουν την κατάλληλη περίθαλψη που χρειάζονται. Ένα άλλο πρόβλημα που συναντάται σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι το γεγονός ότι ακόμα και αν σταλεί ένα ψυχιατρικό περιστατικό σε Δομή έστω και έκτος Σύρου, είναι εύκολο βάσει νομοθεσίας το άτομο αυτό να αποχωρήσει εκούσια από τη συγκεκριμένη Δομή όποτε αυτό θελήσει, χωρίς να προλάβει να λάβει μια ολοκληρωμένη θεραπεία και φροντίδα.

Αναφορικά με τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, σύμφωνα με τους/τις συνεντευξιαζόμενους δε γίνονται έρευνες ακόμα και αν υπάρξει καταγγελία, ούτε υπάρχει διασύνδεση μεταξύ των αρμόδιων υπηρεσιών. Επιπλέον, όπως αναφέρεται στα αποτελέσματα της έρευνας, δεν υπάρχει κάποιος Ξενώνας Φιλοξενίας είτε για κακοποιημένες γυναίκες και τα παιδιά τους είτε για άστεγους. Σε τέτοιες περιπτώσεις, φιλοξενούνται άτυπα σε ξενοδοχεία ή σε γνωστούς. Αυτό έρχεται σε αντίθεση, όπως τόνισε ένας/μία εκ των συνεντευξιαζόμενων, με το γεγονός ότι από τον 17ο αιώνα υπήρχε νομοθεσία στη Σύρο που προέβλεπε τα δικαιώματα της γυναίκας και των παιδιών της (εφόσον υπήρχαν) σε περίπτωση διαζυγίου.

Επιπλέον, όπως αναπτύχθηκε, μία σημαντική δράση αποτελεί η εκπόνηση του Σχεδίου Δράσης της Επιτροπής Ισότητας. Αυτό το Σχέδιο Δράσης, ως εργαλείο του Δήμου με την εννιαμελή Επιτροπή του, ακολουθώντας τις οδηγίες της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, αποφασίζει, μεταξύ άλλων, για δράσεις ενημέρωσης του κοινού ώστε να γνωρίζει οποιοσδήποτε πολίτης που αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα πού πρέπει να απευθυνθεί. Ιδιαίτερα, όπως τόνισαν οι συνεντευξιαζόμενοι/ες εκ μέρους του Κέντρου Κοινότητας, το Σχέδιο Δράσης της Επιτροπής Ισότητας, είναι σε στάδιο προετοιμασίας προκειμένου να εγκριθεί από το Δημοτικό Συμβούλιο έχοντας ένα πλάνο λειτουργίας τη διετία 2023-2025.

Κύρια ποιοτικά ευρήματα από τις συνεντεύξεις με τους ωφελούμενους

Όπως αναδείχθηκε από το συγκεκριμένο κομμάτι της έρευνας, υπάρχουν πράγματι σημαντικές ανάγκες κοινωνικής προστασίας του τοπικού πληθυσμού. Οι συνεντευξιαζόμενοι/ες, όπως διαφάνηκε από τις συνεντεύξεις, αντιμετωπίζουν διάφορα οικογενειακά προβλήματα και προβλήματα υγείας τα οποία τους δημιουργούν σημαντικά εμπόδια ένταξης στην αγορά εργασίας και στην τοπική κοινωνική ζωή ενώ έδειξαν να αντιμετωπίζουν τα ίδια ζητήματα, όπως το θέμα της ακρίβειας και της αύξησης των τιμολογίων της ΔΕΗ παρόλο που το προφίλ κάθε ανθρώπου ήταν διαφοροποιημένο. Από την άλλη πλευρά, αναδείχθηκε και η έλλειψη στελέχωσης Δομών καθώς και υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε μια χρονική περίοδο που έχει ήδη σημειωθεί αύξηση στα ψυχιατρικά περιστατικά όπως και στις μονογονεϊκές οικογένειες. Επιπλέον, παρατηρείται έλλειψη διασύνδεσης μεταξύ των αρμόδιων Υπηρεσιών, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει η δυνατότητα αντιμετώπισης καθημερινών αλλά και έκτακτων περιπτώσεων. Σύμφωνα με τους/τις συνεντευξιαζόμενους/ες, η ως άνω συνθήκη δημιουργεί σημαντικά εμπόδια στο πεδίο της κοινωνικής ένταξης τα οποία αμβλύνονται φαινομενικά λόγω του γεγονότος ότι η τοπική κοινωνία είναι πολύ ευαισθητοποιημένη σε κοινωνικά θέματα και δρα επικουρικά στις συνεχείς και πολυεπίπεδες προσπάθειες του Δήμου για την ανακούφιση των οικονομικά ασθενέστερων.

Παρόλα αυτά, όπως αναδείχθηκε, είναι εξαιρετικά κρίσιμη τόσο η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης από τη νηπιακή ακόμα ηλικία και η συνεχής εκπαίδευση σε συνδυασμό πάντα με μία ισχυρή πολιτική στον κοινωνικό τομέα. Η κοινωνική πολιτική θα πρέπει να τεθεί ψηλά στην ιεράρχηση των αναγκών ενός κράτους καθώς μόνο έτσι θα επιτευχθεί ενίσχυση κοινωνικού ιστού και βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων.