Ο γεωργικός πολιτισμός της Τήνου συνεχίζει να αποκαλύπτεται

Συνεχίζεται με αμείωτο ενδιαφέρον και σημαντικά αποτελέσματα η έρευνα για την γεωργική ιστορία της Τήνου. Συγκεκριμένα, ολοκληρώθηκε και η τρίτη ερευνητική αποστολή για την καταγραφή παραδοσιακών φυτικών ποικιλιών της Τήνου, η οποία πραγματοποιείται στο πλαίσιο της Δράσης της Εταιρείας Τηνιακών Μελετών με τίτλο «Γεωργικός Πολιτισμός της Τήνου». Έτσι μέσα σε 8 μήνες έχουν ήδη ολοκληρωθεί τα 3 πρώτα στάδια της σημαντικής αυτής έρευνας, που ξεκίνησε τον Φλεβάρη του 2023.

Η συλλογή πληροφοριών

Στο πλαίσιο της τελευταίας αποστολής έλαβε χώρα συλλογή πληροφοριών μέσω συνεντεύξεων και δειγμάτων, κατά το διάστημα από 9 έως 14 Οκτωβρίου 2023, κυρίως σε χωριά των Κάτω και Έξω Μερών της Τήνου αλλά και στη Χώρα, την οποία οργάνωσε η Εταιρεία Τηνιακών Μελετών, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Φυτογενετικών Πόρων του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και καθ’ υλοποίηση πρωτοκόλλου συνεργασίας μεταξύ των δύο φορέων.

Ειδικότερα, πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις σε 7 χωριά (Πύργο-Πάνορμο, Πλατειά, Υστέρνια, Καρδιανή, Κτικάδο, Καλλονή, Μυρσίνη) και στη Χώρα και οργανώθηκαν συναντήσεις με 16 κατοίκους-πληροφορητές, οι οποίοι ρωτήθηκαν σχετικά με την καλλιέργεια των παραδοσιακών ποικιλιών της Τήνου, στο πλαίσιο συνέντευξης που επιμελήθηκε ο Δρ. Ροίκος Θανόπουλος, Γεωπόνος, με τη συνεργασία του προέδρου της Εταιρίας Τηνιακών Μελετών (ΕΤΗΜΕΛ) Δρ. Θεόδωρου Χίου. Οι 16 συνομιλητές των επιστημόνων, προσέφεραν εκτεταμένες πληροφορίες για τη γεωργική παράδοση και μοιράστηκαν την πλούσια εμπειρία τους που ξεκινά από τις καλλιέργειες των σιτηρών του παρελθόντος και φθάνει μέχρι τις αυθεντικές ποικιλίες του Τηνιακού αμπελώνα. Πολλοί εξ αυτών δώρισαν και σπόρους τοπικών ποικιλιών μαυρομάτικου, ρεβιθιού, αρακά και άλλων, εμπλουτίζοντας τη συλλογή δειγμάτων και την γεωγραφική αντιπροσωπευτικότητα της συλλογής.

Θ. Χίου: “Μέσα από τους ανθρώπους, αναζητούμε το παρελθόν και την ιστορία”

Ο πρόεδρος της Εταιρείας Τηνιακών Μελετών, Θεόδωρος Χίου, είχε μιλήσει στην “Κοινή Γνώμη” για την σημαντική έρευνα που πραγματοποιείται στο νησί των Κυκλάδων, σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, τονίζοντας μεταξύ άλλων, ότι “αναζητούμε πληροφορητές από όλα τα χωριά της Τήνου, κυρίως ανθρώπους μεγάλης ηλικίας. Μέσα από αυτούς τους ανθρώπους, αναζητούμε το παρελθόν και την ιστορία, και δείγματα από παλιές τηνιακές ποικιλίες, όχι μόνο κηπευτικά, αλλά και δέντρα και αμπέλια, δηλαδή πιάνουμε όλο το εύρος. Κατά βάση, ξεκινάμε την έρευνα μας, από τα σιτάρια, κριθάρια, συνεχίζουμε με τα όσπρια, προχωράμε στα κηπευτικά και μετά έχουμε δέντρα, τα οποία και χωρίζονται σε διαφορετικές κατηγορίες. Μία συνέντευξη με έναν κάτοικο του νησιού, ουσιαστικά περιέχει ερωτήσεις για τα παραπάνω είδη, και αν ο ίδιος διαθέτει και κάποιους σπόρους, μας δίνει για την έρευνά μας.”

Η πορεία των σπόρων μετά τη συλλογή

Στην συνέχεια, ο κ. Χίου, είχε αναφερθεί στην πορεία που ακολουθούν οι σπόροι, μετά τη συλλογή τους, λέγοντας, ότι, “οι σπόροι στη συνέχεια χωρίζονται και πηγαίνουν στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και αποθηκεύονται σε τράπεζες σπόρων στο ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ. Το αποτέλεσμα αυτής της δουλειάς που κάνουμε, θα είναι μία καταγραφή, δηλαδή ένα μικρό βιβλίο, το οποίο θα αναλύει, το τι υπάρχει στο νησί από σπόρους, χτίζοντας ουσιαστικά την γεωργική ιστορία του τόπου”. Η απάντηση στο ερώτημα, για το αν υπήρχαν κατά το παρελθόν προϊόντα στο νησί, τα οποία δεν υπάρχουν πλέον, προκαλεί έκπληξη. “Κάποτε στο νησί υπήρχε εκτεταμένα κριθάρι, σιτάρι, βρώμη και βύνη, καθώς παντού φυτεύανε και στις συνεντεύξεις που κάνουμε, μας το λένε. Ένας λόγος που πιστεύω, ότι δεν τα φυτεύουν πλέον, είναι διότι εγκαταλείφθηκε η γη. Όλοι λένε ότι πλέον υπάρχει λιγότερο νερό στο νησί, το οποίο είναι απαραίτητο, αλλά εγώ θεωρώ ότι εγκαταλείφθηκε η γη, γιατί ιστορικά αυτό που αναφέρω τοποθετείται κοντά στη δεκαετία του 1950-1960”, τόνισε ο ο πρόεδρος της Εταιρίας Τηνιακών Μελετών. 

Η πρώτη ερευνητική αποστολή

Υπενθυμίζεται ότι τον Φεβρουάριο του 2023 έλαβε χώρα η πρώτη ερευνητική αποστολή που κάλυψε κυρίως τις περιφέρειες χωριών των Πάνω και Μέσα Μερών Στενής, Φαλατάδου, Μέσης, Μυρσίνης, Ποταμιάς, Κέχρου, Αρνάδου, Δυο Χωριών, Τριαντάρου, Μουντάδου και Τριποτάμου και τον Μάιο του 2023 έλαβε χώρα η δεύτερη ερευνητική αποστολή, η οποία κάλυψε κυρίως τις περιφέρειες των χωριών των Κάτω Μερών Κώμης, Κρόκου, Αγάπης/Σκλαβοχωριού, Βωλάξ, Ξυνάρας, Σμαρδάκιτου, Κουμάρου και Ταραμπάδου. Ύστερα από την ολοκλήρωση της έρευνας πεδίου, θα ακολουθήσει η αποδελτίωση και σύνθεση των πληροφοριών και των δειγμάτων που συνελέχθησαν από ολόκληρο το νησί και θα οργανωθεί προσεχώς η παρουσίασή τους στη Χώρα, τα χωριά της Τήνου και στην Αθήνα, μαζί με τα ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία που συνθέτουν τον Γεωργικό Πολιτισμό της Τήνου. 

Σκοπός της δράσης

Απώτερος σκοπός αυτής της δράσης είναι η ολοκληρωμένη καταγραφή, διάσωση, μελέτη και αξιοποίηση της κοινής μας «κληρονομιάς», των παραδοσιακών ποικιλιών και της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς που συνδέεται με αυτές και που μας παρέδωσαν οι προπάτορές μας τηνιακοί γεωργοί. Πρόκειται για μια κληρονομιά με σημαντικές παραγωγικές, ερευνητικές και πολιτιστικές προοπτικές, ιδίως κατά την τρέχουσα συγκυρία. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι παραδοσιακές τοπικές ποικιλίες αποκτούν σήμερα πρόσθετη αξία, λόγω των δυνατοτήτων προσαρμογής τους στη κλιματική αλλαγή, αλλά και της ποιότητας που μπορούν να προσφέρουν στη γαστρονομία και χαρακτηρίζονται και από ιδιαίτερη πολιτιστική αξία, γιατί συνδέονται ευθέως με παραδόσεις και έθιμα του νησιού. Τέλος λόγω της μοναδικότητας των προϊόντων τους μπορεί να προσφέρουν μια αξιόλογη οικονομική δραστηριότητα στους καλλιεργητές του νησιού. Η δράση «Γεωργικός Πολιτισμός της Τήνου» της Εταιρείας Τηνιακών Μελετών υλοποιείται με την παροχή αιγίδας και οικονομικής επιχορήγησης του Υπουργείου Πολιτισμού.

Ποια είναι η Εταιρία Τηνιακών Μελετών

Η Εταιρεία Τηνιακών Μελετών είναι επιστημονικό σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που ιδρύθηκε το 1993. Εδρεύει στην Αθήνα και διατηρεί και Παράρτημα στην Τήνο. Είναι φορέας εγγεγραμμένος στο Μητρώο Πολιτιστικών Φορέων του Υπουργείου Πολιτισμού και οι καταστατικοί σκοποί της Εταιρείας είναι η έρευνα, η μελέτη, η προβολή και η προστασία του φυσικού, κοινωνικού, τεχνο-οικονομικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος της Τήνου. 

Οι σκοποί της Εταιρείας πραγματώνονται διαμέσου της διεπιστημονικής σπουδής θεμάτων που αναφέρονται στην Τήνο, είτε άμεσα είτε έμμεσα, υπό το πρίσμα των κλάδων της ιστορίας, της αρχαιολογίας, της λαογραφίας, της οικολογίας, της κοινωνικής ανθρωπολογίας, της γλωσσολογίας, της οικονομίας, της αρχιτεκτονικής, της ιστορίας της τέχνης, της ιστορίας της λογοτεχνίας καθώς και κάθε άλλης συγγενικής επιστήμης. Η Εταιρεία Τηνιακών Μελετών, ως αμιγώς επιστημονικό σωματείο του νησιού, αποτελεί εξ αντικειμένου ένα φυσικό όχημα για την έρευνα, μελέτη, προστασία και προβολή του φυσικού, κοινωνικού, τεχνο-οικονομικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος της Τήνου.