Σε κίνδυνο το ιστορικό τοπίο της Σερίφου

Ένα κοινό "μέτωπο" απέναντι στον κίνδυνο που ελοχεύει για τον ιστορικό τόπο της Σερίφου, δημιούργησαν τέσσερις επιστημονικοί φορείς.

Συγκεκριμένα, το Εργαστήριο Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, το Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, το Ελληνικό Τμήμα TICCIH και ο Σύλλογος Μεγάλου Λιβαδιού Σερίφου, διατύπωσαν μία κοινή πρόταση, ώστε η περιοχές του Μεγάλου Λιβαδιού και του Κουταλά, να ενταχθούν στο World Monuments Watch (WMW) 2025, ως μνημειακό τοπίο σε κίνδυνο.

Γι’ αυτή την κοινή πρωτοβουλία, αλλά και για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το νησί της Σερίφου, μίλησε στην "Κοινή Γνώμη", ο καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Νίκος Μπελαβίλας

Ένα ολόκληρο μνημείο καταρρέει

Στις 15 Μαρτίου κατατέθηκε μία σημαντική πρόταση προκειμένου να περιληφθεί η Σέριφος και ειδικότερα οι περιοχές του Μεγάλου Λιβαδιού και του Κουταλά, στο World Monuments Watch (WMW) 2025, ως μνημειακό τοπίο σε κίνδυνο.

Η πρωτοβουλία και η κατάθεση του φακέλου στο WMW 2025 υποστηρίχθηκε από το Εργαστήριο Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, το Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, το Ελληνικό Τμήμα TICCIH (Διεθνής Επιτροπή για τη Διατήρηση της Βιομηχανικής Κληρονομιάς) και τον Σύλλογο Μεγάλου Λιβαδιού Σερίφου.

Όπως αναφέρει η πρόταση της διεπιστημονικής ομάδας, η νοτιοδυτική Σέριφος αποτελεί ένα από τα πλέον σημαντικά μνημειακά τοπία του Αιγαίου το οποίο χρήζει άμεσης προστασίας. Βασικές αιτίες της κατάρρευσης αυτού του φυσικού και ιστορικού μνημείου, είναι η ανεξέλεγκτη δόμηση τουριστικών εγκαταστάσεων, οι καταστροφές λόγω φυσικής φθοράς, η έλλειψη συντήρησης των μνημείων λόγω της ανυπαρξίας έργων αποκαταστάσεων και χρηματοδοτήσεων, όπως και το ελλιπές θεσμικό πλαίσιο.

Σύμφωνα με τον καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Νίκου Μπελαβίλα, η εμπλοκή του συγκεκριμένου Πανεπιστημίου με το "Μεγάλο Λιβάδι" της Σερίφου μετρά πάνω από 20 χρόνια, καθώς το 1998 πραγματοποιήθηκε η πρώτη μελέτη που αφορούσε το ιστορικό τοπίο της περιοχής.

"Η πρώτη μελέτη είχε γίνει για λογαριασμό του Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς. Από τότε και μέχρι σήμερα έχουμε πραγματοποιήσει πολλές επισκέψεις, καθώς έχουμε παρατηρήσει ότι ο κίνδυνος κατάρρευσης της Σκάλας του Λιβαδιού, είναι μεγάλος", σημειώνει χαρακτηριστικά.

Όπως δηλώνει στην εφημερίδα, το πρόβλημα παρουσιάζεται σε μία έκταση 1.000 στρεμμάτων στην οποία συγκεντρώνονται αρχαιολογικά τεκμήρια πολλών αιώνων μεταλλευτικής δραστηριότητας και τα οποία δεν έχουν τεθεί κάτω από κανένα καθεστώς προστασίας. Επίσης, δεν έχει γίνει καμία εργασία για τη συντήρηση και αποκατάσταση αυτών των χώρων, πλην μίας μικρής, μέσα από συγκεκριμένες αποφάσεις του Υπουργείου Πολιτισμού.

"Αυτό είναι το πρώτο δεδομένο, δηλαδή ότι το ελληνικό κράτος δεν έχει ασχοληθεί με τη Σέριφο.

Ο αρχαιολόγος, Γιώργος Γαβαλάς που βρίσκεται στη Σέριφο προσπαθεί να σώσει ότι σώζεται, αλλά δεν αρκεί αυτό, διότι για να έχουμε αποτελέσματα χρειάζεται μια μεγάλη χρηματοδότηση ή ένταξη αυτών των ενεργειών σε κάποιο πρόγραμμα", αναφέρει χαρακτηριστικά.

Η υπερδόμηση πλήττει και τη Σέριφο

Ο καθηγητής κ. Μπελαβίλας, τονίζει ότι η Σέριφος έχει έρθει αντιμέτωπη με το καθεστώς της υπερδόμησης της Μυκόνου, κάτι που αποτελεί έναν επιπλέον κίνδυνο για τη ζώνη της περιοχής του "Μεγάλου Λιβαδιού" που περιλαμβάνει τουλάχιστον εννέα σημεία με προϊστορικές και κλασσικές αρχαιότητες και 23 νεότερα μεταλλευτικά μνημεία με κτίρια, σκάλες και σημεία φόρτωσης, στοές και γραμμές μεταφοράς ορυκτών.

"Αυτός ο πλούτος βρίσκεται στους όρμους του "Μεγάλου Λιβαδιού", του Κουταλά, στα γύρω ακρωτήρια και λόφους. Καταλαμβάνει έκταση μεγαλύτερη των 1.000 στρεμμάτων όπου συγκεντρώνονται αρχαιολογικά τεκμήρια πολλών αιώνων μεταλλευτικής δραστηριότητας, η οποία κορυφώθηκε το τελευταίο ήμισυ του 19ου και το πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα. Το αρχαιολογικό τοπίο συνδυασμένο με το φυσικό κυκλαδίτικο αγροτικό τοπίο συγκροτούν ένα μοναδικό σύνολο, κεφάλαιο της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας, το οποίο απειλείται και από την αδιαφορία, αλλά και από την ανεξέλεγκτη δόμηση που φέρνει ο υπερτουρισμός", δηλώνει ο καθηγητής, συμπληρώνοντας ότι "πριν από κανένα μήνα η Ελληνική Εταιρία Περιβάλλοντος έβγαλε μία πολύ σοβαρή ανακοίνωση, η οποία έλεγε ότι η Σέριφος βρίσκεται σε κίνδυνο. Ακριβώς λόγο αυτής της απόλυτα ανεξέλεγκτης δόμησης του υπερτουρισμού. Έχουμε ένα απαράδεκτο πλαίσιο".

"Πρέπει να ασκηθεί πίεση προς την πολιτεία"

O καθηγητής του Μετσόβιου Πολυτεχνείου υποστηρίζει ότι η συγκεκριμένη πρωτοβουλία έχει ως σκοπό την άσκηση πίεσης προς την πολιτεία, αλλά και την αφύπνιση της κοινής γνώμης, διότι όπως λέει χαρακτηριστικά, η Σέριφος κινδυνεύει.

"Η πρωτοβουλία αυτή, η οποία άρχισε από αρχαιολόγους και την οποία στηρίζουμε, βασίζεται στην κατάρτιση ενός φακέλου, προκειμένου να ενταχθεί το θέμα στο Διεθνές Παρατηρητήριο. Μέσα από αυτή την κίνηση ευελπιστούμε ότι θα υπάρξει μία πίεση προς την πολιτεία και την κοινή γνώμη, διότι η Σέριφος κινδυνεύει. Δεν πρέπει να φτάσουμε στο σημείο να πέσει η Σκάλα του Κουταλά και να κλαίμε όπως κλέγαμε τότε που έπεσε το γιοφύρι της Πλάκας", τονίζει ο κ. Μπελαβίλας .

Το Παγκόσμιο Παρατηρητήριο Μνημείων

Το WMW (Παγκόσμιο Παρατηρητήριο Μνημείων) είναι ένα διεθνές πρόγραμμα που συνδέει τη διατήρηση της τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς με την παγκόσμια ευαισθητοποίηση και δράση. Κάθε δύο χρόνια, συγκεντρώνει υποστήριξη σε μέρη που έχουν ανάγκη και στους ανθρώπους που τα φροντίζουν, προβάλλοντας νέες προκλήσεις και τις κοινότητες παγκοσμίως που αξιοποιούν την κληρονομιά για να αντιμετωπίσουν τα κρίσιμα ζητήματα της εποχής μας.

Το Παρατηρητήριο του 2025 θα περιλάβει 25 μέρη από όλο τον κόσμο, καθένα από τα οποία θα αφορά μια επείγουσα τοπική ιστορία με παγκόσμια σημασία. Μέσω αυτής της πρωτοβουλίας, το Παγκόσμιο Ταμείο Μνημείων (WMF), ένας από τους κορυφαίους ανεξάρτητους διεθνείς οργανισμούς για τα μνημεία, συνεργάζεται και ενισχύει τις τοπικές κοινωνίες και τις προσπάθειες για την ανάδειξη των τόπων τους. Έχει δε περιλάβει στις δράσεις του, από το 1965, περισσότερους από 700 αρχαιολογικούς τόπους σε 112 χώρες.