Δράσεις για την προστασία των λιβαδιών Ποσειδωνίας στις Κυκλάδες

Τις επιπτώσεις της αγκυροβολίας στα λιβάδια Ποσειδωνίας στην ευρύτερη περιοχή των Κυκλάδων, η οποία συχνά οδηγεί στην υποβάθμισή τους και απειλεί τις πολυάριθμες οικοσυστημικές τους υπηρεσίες, μεταξύ των οποίων και την ικανότητα αποθήκευσης άνθρακα στα υποκείμενα ιζήματα, θα μελετήσουν ερευνητές του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ).

Μ. Σαλωμίδη: "Μπορώ να παρουσιάσω πολλούς λόγους γιατί η Ποσειδωνία είναι ανάλογη ενός δάσους"

Η υπεύθυνη επιστήμονας για το έργο από το ΕΛΚΕΘΕ, Μαρία Σαλωμίδη, μίλησε στην "Κοινή Γνώμη" για τη σπουδαιότητα των λιβαδιών Ποσειδωνίας, κάνοντας γνωστές λεπτομέρειες που πολλοί δεν γνωρίζουν. Μεταξύ άλλων, ανέφερε, ότι, "το πιο σημαντικό και αυτό που πρέπει να καταλαβαίνουμε όλοι, είναι το συγκεκριμένο είδος, είναι ενδημικό της Μεσογείου και δεν υπάρχει αλλού στον κόσμο. Η Ελλάδα στη συνολική έκταση βρίσκεται στην τρίτη θέση και μαζί με τις άλλες χώρες έχουμε την ευθύνη της διαφύλαξης αυτού του βιοτικού στοιχείου, το οποίο προστατεύεται για από την ευρωπαϊκή οδηγία για τους οικοτόπους. Μπορώ να παρουσιάσω πολλούς λόγους γιατί η Ποσειδωνία είναι ανάλογη ενός δάσους. Η Ποσειδωνία φαίνεται να είναι ακόμα πιο παραγωγική και ακόμη πιο σημαντική στη δέσμευση του άνθρακα, που αυτό στο ευρύτερο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής, είναι ένας πολύτιμος σύμμαχος, που καλύπτει το 70% της ακτογραμμής της Ελλάδας και ειδικά στις Κυκλάδες, υπάρχουν πολύ όμορφα λιβάδια, τα οποία μπορεί να θαυμάσει κάποιος στον βυθό."

"Έχουμε δει εκτάσεις νεκρών λιβαδιών στους περισσότερους όρμους των Κυκλάδων"

Παράλληλα, αναφέρθηκε στον βασικό λόγο, της νέας μελέτης που θα πραγματοποιήσει, ο ΕΛΚΕΘΕ, η οποία αφορά στην προστασία των λιβαδιών, τονίζοντας, ότι, "το πρόγραμμά μας έχει εντοπίσει το τεράστιο πρόβλημα που δημιουργούν και άθελά τους θεωρούμε, τα σκάφη αναψυχής, για τα οποία δεν υπάρχει καμία απολύτως μέριμνα. Γενικά στη θάλασσα τα πράγματα είναι λίγο πιο ελεύθερα, σε βαθμό ασυδοσίας κάποιες φορές και ενώ μπορεί να έχουμε περιοχές Natura, προστατευόμενες, τύπου οικοτόπου προτεραιότητας, ένα σκάφος δεν το γνωρίζει ή δεν έχει τρόπο να το γνωρίζει, έρχεται αγκυροβολεί και αν αυτό το πολλαπλασιάσετε με το πόσα σκάφη, πόσες φορές, το κάνουν, μέσα στον χρόνο, έχουμε τεράστια προβλήματα. Έχουμε δει εκτάσεις νεκρών λιβαδιών στους περισσότερους όρμους των Κυκλάδων που έχουμε μελετήσει και αυτή είναι η αφορμή της συνεργασίας για να μπορέσουμε να εντοπίσουμε της ζώνες υψηλής πίεσης, με στόχο να ενημερώσουμε τον κόσμο αλλά και να φτάσουμε στο σημείο να τοποθετήσουμε ειδικά αγκυροβόλια."

Που αποσκοπεί η μελέτη

Η μελέτη θα πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Μπλε Δάση της Μεσογείου – BLUEFORESTS» και αποσκοπεί στην προστασία και αποκατάσταση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων Μπλε Άνθρακα της Μεσογείου, και συγκεκριμένα των λιβαδιών Ποσειδωνίας (Posidonia oceanica). HTC έργο αναπτύχθηκε σε συνεργασία με τα μεσογειακά γραφεία του WWF στην Ελλάδα, τη Γαλλία, την Τουρκία και τη Β. Αφρική, με τη συμβολή ερευνητικών ιδρυμάτων και δημόσιων φορέων, υπό τον κύριο συντονισμό του γραφείου WWF Mediterranean.

To πρόγραμμα υλοποιείται από το WWF Ελλάς, υπό τον γενικό συντονισμό του Μεσογειακού Δικτύου του WWF (Mediterranean Marine Initiative). Επιστημονικός εταίρος του προγράμματος είναι το ΕΛΚΕΘΕ. Εταίρος για τοπικές δράσεις διάδρασης, εκπαίδευσης και επικοινωνίας στις περιοχές παρέμβασης των Μικρών Κυκλάδων είναι το CPF, ενώ την ευθύνη υλοποίησης των τοπικών δράσεων στην περιοχή παρέμβασης της Γυάρου την έχει το WWF Ελλάς.

Ο στόχος των δράσεων

Η επιστημονική ομάδα του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε., υπό την επιστημονική ευθύνη και συντονισμό της Δρ. Μαρίας Σαλωμίδη (Κύρια Ερευνήτρια του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας), αποτελείται από τους Δρ. Βασίλη Γερακάρη, Δρ. Γιάννη Ίσσαρη, Δρ. Ευγενία Αποστολάκη και Δρ. Βικτώρια Λίτση - Μιζάν. Στόχος του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. είναι να εντοπίσει και να αξιολογήσει την πίεση της αγκυροβολίας στα λιβάδια Ποσειδωνίας, αναπτύσσοντας ένα μεθοδολογικό εργαλείο το οποίο θα εφαρμοστεί και θα δοκιμαστεί πιλοτικά στην περιοχή των Μικρών Κυκλάδων. Επιπλέον, η ερευνητική ομάδα του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. θα προσδιορίσει τα αποθέματα Μπλε Άνθρακα των λιβαδιών και τους παράγοντες που τα καθορίζουν και θα εκτιμήσει το ρίσκο απώλειας των αποθεμάτων άνθρακα λόγω της υφιστάμενης πίεσης από την αγκυροβολία.

Πως θα αξιοποιηθούν τα συμπεράσματα

Αξιοποιώντας τις παραπάνω πληροφορίες, το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. σε συνεργασία με τους υπόλοιπους εταίρους του έργου, θα συμβάλλει στη διαμόρφωση συγκεκριμένων προτάσεων για τον καθορισμό ζωνών επέμβασης και μέτρων διαχείρισης αλλά και για την συμπερίληψη των λιβαδιών Ποσειδωνίας και του Μπλε Άνθρακα ως Λύσεις που Βασίζονται στη Φύση [NBS] στην εθνική πολιτική και νομοθεσία. Τέλος, στο πλαίσιο του έργου θα διαμορφωθούν προτάσεις για την ανάληψη δράσεων προστασίας σημαντικών περιοχών Μπλε Άνθρακα στο πλαίσιο της εφαρμογής του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού της χώρας (όπως για παράδειγμα χωρικά μέτρα για την ανάκαμψη των θαλάσσιων οικοσυστημάτων). Απώτερος σκοπός είναι οι προτάσεις που θα διαμορφωθούν στο πλαίσιο του BLUEFORESTS να παρουσιαστούν στις αρμόδιες αρχές και να προωθηθεί η θεσμοθέτησή τους μέσω πολιτικών ενεργειών, ενημερωτικών εκδηλώσεων και εκπαιδευτικών σεμιναρίων.

Τι είναι τα λιβάδια Ποδειδωνίας

Η Posidonia oceanica, είναι ένα φανερόγαμο φυτό που ζει στο θαλάσσιο περιβάλλον και είναι ενδημικό στη Μεσόγειο Θάλασσα. Είναι γνωστό και ως Γρασίδι του Ποσειδώνα ή Ποσειδωνία και είναι ένα από τα πιο κοινά είδη θαλάσσιας βλάστησης στη Μεσόγειο, μαζί με την Κυμοδόχη και τον Θαλάσσιο Ζωστήρα. Η Ποσειδωνία είναι το μεγαλύτερο μεταξύ των μεσογειακών φανερόγαμων. Τα φυτά αποτελούνται από αναρριχώμενους ή όρθιους βλαστούς συνήθως θαμμένους στο ίζημα, που ονομάζονται ριζώματα. Τα ριζώματα έχουν επίσης ρίζες που μπορούν να αναπτυχθούν έως και 70 εκ κάτω από την επιφάνεια του ιζήματος. Τα φύλλα του σχηματίζονται όλο το χρόνο και ζουν μεταξύ 5 και 8 μηνών. Το μήκος των φύλλων του φτάνει έως και 1,2 μέτρα και η πυκνότητά τους μπορεί να φτάσει έως και 10.000 ανά τετραγωνικό μέτρο. Στην Ελλάδα, η Ποσειδωνία υπάρχει κατά μήκος της πλειονότητας των ηπειρωτικών ακτών και των ελληνικών νησιών. Στο Βόρειο Αιγαίο, τα λιβάδια του μπορούν να φτάσουν μέχρι τα 25 μέτρα, ενώ στο Νότιο Αιγαίο μέχρι τα 35 μέτρα, ανάλογα με πολλούς παράγοντες, αλλά κυρίως τη διαύγεια του νερού. Στο Ιόνιο Πέλαγος, μια ιδιαίτερα ολιγοτροφική περιοχή, το λιβάδι μπορεί να φτάσει σε βάθος 45 μέτρων βάθος.

Τι προσφέρουν τα λιβάδια Ποσειδωνίας

Το ενδημικό αυτό είδος είναι το σημαντικότερο είδος θαλάσσιας βλάστησης στη Μεσόγειο Θάλασσα, μαζί με τους κοραλλιογενείς οικοτόπους αποτελούν το σημαντικότερο μεσογειακό θαλάσσιο οικοσύστημα. Ο ρόλος των λιβαδιών της Posidonia oceanica στα θαλάσσια παράκτια περιβάλλοντα συχνά συγκρίνεται ορθώς, με τη σημαντικότητα ενός δάσους των χερσαίων οικοσυστημάτων καθώς αποτελούν τη βάση του πλούτου των παράκτιων υδάτων στη Μεσόγειο Θάλασσα. Με την παραγωγή τεράστιων ποσοτήτων φυτικής βιομάζας, τα λιβάδια αποτελούν τη βάση πολλών τροφικών πλεγμάτων.

Αυτή η πρωτογενής παραγωγή είναι συγκρίσιμη ή μεγαλύτερη από εκείνη άλλων περιβαλλόντων υψηλής παραγωγής, είτε χερσαίων είτε ωκεάνιων. Επιπλέον, τα λιβάδια αποτελούν περιοχή αναπαραγωγής, νηπιοτροφείο ή μόνιμο οικότοπο για πολλά είδη (πάνω από 400 διαφορετικά είδη φυτών και αρκετές χιλιάδες είδη ζώων κατοικούν στα λιβάδια εκ των οποίων πολλά είδη εμπορικής σημασίας) δημιουργώντας ένα μοναδικό κομβικό σημείο βιοποικιλότητας.