"Αγώνας" για να αποτελέσει παρελθόν ο βυθός-χωματερή στην Άνδρο

Έχουν περάσει 13 χρόνια από τον Φεβρουάριο του 2011, που ύστερα από μια σφοδρή νεροποντή, το μεγαλύτερο μέρος της χωματερής της Άνδρου στη θέση Σταυροπέδα έπεσε μέσα στη θάλασσα. Από τότε ένα πολύ μεγάλο μέρος της χωματερής βρίσκεται στον βυθό, με διάφορες πρωτοβουλίες να έχουν υπάρξει κατά καιρούς, όμως πάντα σταματούσαν στη μέση. Ο βυθός συνεχίζει να μοιάζει με μία χωματερή με τα σκουπίδια να εκτίνονται σε μία τεράστια έκταση.

Αυτή την περίοδο άρχισε μία μεγάλη προσπάθεια, με πρωτοβουλία του Δήμου Άνδρου, του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, της Aegean Rebreath και του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) για να χαρτογραφηθεί το βάθος και το πλάτος του βυθού, που έχει το συγκεκριμένο πρόβλημα, με σκοπό να υπάρξουν τρόποι να αρχίζει να αντιμετωπίζεται ολιστικά το πρόβλημα.

Γ. Μόρφης: "Σκοπός μας είναι να μπορέσουμε να βρούμε, τόσο την έκταση του υλικού της κατολίσθησης, όσο και από τι αποτελείται αυτή η περιοχή της ρύπανσης"

Ο επιστημονικός υπεύθυνος για τη δράση στον βυθό της Άνδρου από το ΕΛΚΕΘΕ, Γιάννης Μόρφης, μίλησε στην "Κοινή Γνώμη" για τις έρευνες που ολοκληρώθηκαν το τελευταίο Σαββατοκύριακο, στην περιοχή. Αρχικά αναφέρθηκε στο τι έχει συμβεί στην στο συγκεκριμένο σημείο, τονίζοντας, ότι, "εμείς ως ΕΛΚΕΘΕ, μας κάλεσε η Γενική Γραμματεία Διαχείρισης Αποβλήτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος, με σκοπό να δώσουμε μία λύση, αφού είχαν γίνει πριν κάποιες μελέτες, οι οποίες ωστόσο είχαν εστιάσει περισσότερο σημειακά. Σκοπός μας ήταν να μπορέσουμε να βρούμε, τόσο την έκταση του υλικού της κατολίσθησης, όσο και από τι αποτελείται αυτή η περιοχή της ρύπανσης και τι υλικά είναι αυτά που βρίσκονται στο βυθό. Εμείς, πήγαμε με σκοπό να κάνουμε μία βαθυμετρία της περιοχής, όπου μέσω αυτής περιμέναμε ότι θα βρούμε ουσιαστικά το όριο της κατολίσθησης, άρα και όλου του υλικού. Έπειτα αφού θα βρούμε τα όρια, θα προτείνουμε και κάποιες μεθόδους αποκατάστασης της περιβαλλοντικής ζημιάς. Για την ώρα, εμείς έχουμε κάνει μία εκτίμηση για τα δεδομένα πεδίου αλλά επειδή χρειάζονται επεξεργασία όλα τα στοιχεία, δεν μπορούμε να πούμε με ακρίβεια ακόμη, πόσα υλικά, πρέπει να απομακρυνθούν, αλλά αυτό σε ένα με δύο μήνες, θα είμαστε σε θέση να το προτείνουμε. Το σίγουρο είναι ότι δεν είναι μόνο το υλικό στη θάλασσα αλλά θα πρέπει να γίνει και μία αποκατάσταση της παραλίας, όπου έγινε η κατολίσθηση".

"Η Aegean Rebreath ζήτησε να εμπλακεί το ΕΛΚΕΘΕ για να υπάρχει μία καλύτερη εικόνα"

Στη συνέχεια ο κ. Μόρφης έκανε και μία μικρή ιστορική αναδρομή, για το περιστατικό το οποίο δημιούργησε αυτή την υποθαλάσσια χωματερή στην Άνδρο, λέγοντας ότι, "η κατολίσθηση έγινε το 2011. Μετέπειτα έγιναν κάποιες εργασίες στην περιοχή που έγινε η κατολίσθηση, δηλαδή δημιουργήθηκαν κάποιες αναβαθμίδες για να μη συμβεί ξανά αντίστοιχο φαινόμενο. Παρόλα αυτά, στο κομμάτι των σκουπιδιών, δεν έχει γίνει κάτι δραστικό. Έχω ακούσει αλλά δεν ξέρω αν ισχύει, ότι πριν περίπου 2 χρόνια πήγαν στο σημείο και μάζεψαν μία ελάχιστη ποσότητα σκουπιδιών. Η Aegean Rebreath είναι μέσα στην όλη διαδικασία, σαν συνεργάτες, αλλά στην πρόσφατη μελέτη δεν είχε κάποιο ενεργό ρόλο. Η Aegean Rebreath ήταν και αυτή που ζήτησε να εμπλακεί το ΕΛΚΕΘΕ για να υπάρχει μία καλύτερη εικόνα, για να λυθεί το πρόβλημα υλιστικά και όχι σημειακά".

"Ο Δήμος φαίνεται ότι θέλει και υπάρχει βούληση να λύσει το ζήτημα"

Σε ερώτηση για το πόσος χρόνος μπορεί να χρειαστεί για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα και αν υπάρχει ανταπόκριση και συνεργασία από τον Δήμο και άλλες πηγές, τόνισε ότι, "από τη στιγμή που τελειώνει η παρούσα μελέτη, θα πρέπει να βρεθεί το αντίστοιχο κονδύλι, το οποίο θα φτάσει για να καλύψει τα έξοδα αντικατάστασης. Ο Δήμος φαίνεται ότι θέλει και υπάρχει βούληση να λύσει το ζήτημα και να μη το αφήσουν περισσότερο διάστημα. Κατά καιρούς έχουν γίνει κάποιες προσπάθειες και κάποιες εργασίες. Εμείς ολοκληρώσαμε τις εργασίες την Κυριακή, 12 Μαΐου και είχαν έρθει το Σάββατο, ο δήμαρχος μαζί με τον γενικό γραμματέα Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων, Μανώλη Γραφάκο και μας επισκέφτηκαν, στις εργασίες που κάναμε. Είδαν κάποια πρώτα αποτελέσματα, για την έκταση της περιοχής, από τα πρώτα ανεπεξέργαστα στοιχεία και αυτό που μένει είναι μετά την επεξεργασία των στοιχείων, να πούμε πόσα κυβικά θα πρέπει να απομακρυνθούν από την περιοχή."

Το ιστορικό του προβλήματος

Στην περιοχή Σταυροπέδα της Άνδρου λειτουργούσε από τη δεκαετία του 1970 η χωματερή του νησιού. Στον συγκεκριμένο χώρο, η εναπόθεση απορριμμάτων, που έφθανε περίπου τους 10-15 τόνους ημερησίως, συνεχιζόταν μέχρι το 2011. Κάτω από την χωματερή και σε απόσταση 850 μέτρων βρίσκεται η παραλία του Σχοινιά. Το 2011, έπειτα από έντονες βροχοπτώσεις που επικράτησαν στην περιοχή από τα τέλη Ιανουαρίου, έως τις αρχές Φεβρουαρίου, μέρος εδάφους κάτω από την χωματερή αποκολλάται και υποχωρεί με αποτέλεσμα τεράστιοι όγκοι λάσπης και ρύπων να καταλήξουν στην παραλία του Σχοινιά, που βρίσκεται στο νότιο κομμάτι της πλαγιάς.

Η παραλία, καθώς και μέρος της θάλασσας, θάφτηκε εξ ολοκλήρου από τόνους πλαστικών και άλλων απορριμμάτων. Άμεσα, σε μία προσπάθεια περιορισμού της επέκτασης της ρύπανσης, τοποθετήθηκε πλωτό φράγμα, το οποίο ωστόσο καταστράφηκε λόγω κακών καιρικών συνθηκών και παρασύρθηκε από θαλάσσια ρεύματα. Το 2019 δύτες ανακάλυψαν τυχαία τις αποθέσεις της καταβυθισμένης χωματερής και αποτύπωσαν με ενδεικτικές λήψεις το μέγεθος της καταστροφής, προσελκύοντας το ενδιαφέρον των Μ.Μ.Ε. που ανέδειξαν το θέμα σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.

Έκτοτε, διάφορες οργανώσεις ανέλαβαν πλήθος πρωτοβουλιών με στόχο την διερεύνηση και αποτύπωση της ακριβούς έκτασης της καταστροφής και την επίλυση του ζητήματος. Το 2020 ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας συναντήθηκε με τους εταίρους και υπογράμμισε τη θέληση της κεντρικής κυβέρνησης για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Κατά τα επόμενα χρόνια, υπήρξαν προσπάθειες για την ανεύρεση πόρων που θα επέτρεπαν την ενεργοποίηση ερευνητικών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων προκειμένου να υπάρξει η απαραίτητη μελέτη για την απορρύπανση και αποκατάσταση της περιοχής. Τον Σεπτέμβριο του 2023 η Γενική Γραμματεία Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων έκανε αίτημα στο Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών για μελέτη που αφορούσε την αποκατάσταση της ρύπανσης της θάλάσσιας περιοχής Σχοινιάς στην Άνδρο. Οι εργασίες πεδίου ολοκληρώθηκαν 12 Μαΐου 2024.