Με το βλέμμα στο παρελθόν για το νερό

Η επάρκεια του νερού είναι ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που απασχολούν τα τελευταία χρόνια τα νησιά των Κυκλάδων, καθώς η λειψυδρία κάνει συνεχώς και εντονότερη την παρουσία της.

Σε αυτό το πλαίσιο, τα νησιά προσπαθούν να βρουν μεθόδους για να λύσουν όσο γίνεται το πρόβλημα και για αυτό το λόγο ρίχνουν "ματιές" και στο παρελθόν και στις παραδοσιακές μεθόδους που χρησιμοποιούνταν παλαιότερα.

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα "Σουβάλες"

Το διπλό εκπαιδευτικό πρόγραμμα "Σουβάλες" πραγματοποιείται στο πλαίσιο του έργου Med-RESET (Mediterranean REsilient inSular Ephemeral sTreams) και στοχεύει στην επαναφορά της παραδοσιακής πρακτικής της κατασκευής λίθινων αναβαθμών σε ρέματα εφήμερης ροής σε άνυδρα νησιά της Μεσογείου και μεταξύ άλλων περιλαμβάνει την κατασκευή ενός δικτύου 50 λίθινων υδροφραγμάτων μικρής κλίμακας μέσα από ένα συμμετοχικό έργο στο ρέμα Μαυρουδή στον Κάμπο της Ίου.

Το Med-RESET πραγματοποιείται με την υποστήριξη του DIMFE – Donors’ Initiative for Mediterranean Freshwater Ecosystems και του Δήμου Ιητών, ενώ το έργο συντονίζει το MedINA και υλοποιείται σε συνεργασία με τους εταίρους Boulouki, Save Ios και WWF Hellas.

Γ. Κουτρόπουλος: "Να δώσουμε απαντήσεις στις σύγχρονες προκλήσεις"

Ο συντονιστής και μέλος της δράσης, Γρηγόρης Κουτρόπουλος, μίλησε στην "Κοινή Γνώμη" για το εξαιρετικής σημασίας εργαστήριο που θα λάβει χώρα στο νησί της Ίου και το οποίο έχει πολλαπλούς στόχους. Συγκεκριμένα, ανέφερε ότι "θεωρούμε ότι είναι πάρα πολύ σημαντικό που κάποιοι νέοι αναβιώνουν αυτή την πρακτική και ανακτάται αυτή η γνώση, γιατί είναι χαμένη και θεωρούμε ότι είναι μία λύση βασισμένη στη φύση. Ασχολούμαστε με αυτές τις λύσεις και διαβάζουμε το παρελθόν και τις παραδοσιακές πρακτικές για να δώσουμε απαντήσεις, στις σύγχρονες προκλήσεις και της κλιματικής αλλαγής αλλά και της ερημοποίησης των άνυδρων τοπίων όπως είναι τα νησιά των Κυκλάδων. Παρακολουθούμε τα αποτελέσματα και της προηγούμενης δράσης αλλά και αυτής που γίνεται στην Ίο, για το τι αντίκτυπο θα έχει και στον υδροφόρο ορίζοντα αλλά και στην αύξηση της βιοποικιλότητας που μπορεί να επέλθει στο σημείο της παρέμβασης. Είναι μία διαδικασία που χρειάζεται αρκετό χρόνο για να δούμε τα αποτελέσματα της".

"Το ζήτημα απασχολεί αρκετό κόσμο, αλλά και τα παιδιά"

Αναφορικά με τον τρόπο που λειτουργεί η συγκεκριμένη μέθοδος και για τα οφέλη που μπορεί να προσφέρει στα νησιά, ο κ. Κουτρόπουλος, τόνισε ότι"ο ρόλος που επιτελούν αυτές οι κατασκευές είναι τριπλός. Το βασικότερο όλων είναι ότι μιλάμε για χειμάρρους, για περιοδικής ροής ρέματα, των οποίων το νερό παραμένει για περισσότερο χρόνο μέσα και πίσω από αυτές τις κατασκευές και με αυτόν τον τρόπο, εμπλουτίζεται ο υδροφόρος ορίζοντας. Παράλληλα, σε πολύ ακραία καιρικά φαινόμενα, έχουν αποτρεπτικό ρόλο στα πλημμυρικά φαινόμενα και παράλληλα, εμποδίζει το νερό να φτάσει στη θάλασσα και να χαθεί, κάτι το οποίο συνηγορεί και στην προηγούμενη ιδιότητά τους. Το τρίτο και βασικό σημείο, είναι ότι σε αυτές τις μικρές κοιλότητες ή "σουβάλες" που ονομάζονται στην Ίο, δημιουργούνται μικρές οάσεις για την βιοποικιλότητα και με αυτό τον τρόπο φυτά και ζώα, μπορούν να παραμείνουν ζωντανά, στους δύσκολους μήνες του καλοκαιριού".

"Υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον από την τοπική κοινότητα, αλλά και άνθρωποι από την Ελλάδα και το εξωτερικό, έχουν έρθει στην Ίο και συμμετέχουν στο εργαστήριο. Χαιρόμαστε ιδιαίτερα για αυτό, γιατί φαίνεται ότι είναι ζήτημα που απασχολεί αρκετό κόσμο και τα παιδιά. Συγκεκριμένα, οι μαθητές του Γυμνασίου της Ίου, συμμετέχουν σε παράλληλο μικρό εκπαιδευτικό πρόγραμμα και με αυτό τον τρόπο, προσπαθούμε να αυξήσουμε την ευαισθητοποίηση τους, ενώ παράλληλα αυτό το πρόγραμμα, θα έχει και ένα δημιουργικό κομμάτι, που θα καταλήξει σε ένα ντοκιμαντέρ, από τους μαθητές του σχολείου, έτσι ώστε και ο αντίκτυπος και η κοινή συλλογική προσπάθεια των ομάδων που συμμετέχουν, να μπορέσει να φτάσει και σε περισσότερο κοινό" είπε, ολοκληρώνοντας τις δηλώσεις του, ο κ. Κουτρόπουλος.

Πολλαπλές δυνατότητες σε όσους συμμετέχουν

Η δράση "Σουβάλες" θα δώσει τη δυνατότητα σε συνολικά 19 συμμετέχοντες/ουσες από Ελλάδα και εξωτερικό να συνδράμουν στο συμμετοχικό και περιβαλλοντικό έργο αποκατάστασης τοπίου μέσα από την ανακατασκευή του δικτύου των 50 υδροφραγμάτων στο ρέμα Μαυρουδή στον Κάμπο της Ίου, κοντά στον επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο του Σκάρκου. Παράλληλα, μέσα από ένα ανοικτό πρόγραμμα δράσεων και εκδηλώσεων, το έργο θα λειτουργήσει ως πεδίο ανταλλαγής γνώσης και καλών πρακτικών γύρω από την ερμηνεία, ανάδειξη και προστασία της πλούσιας κληρονομιάς για τη διαχείριση των φυσικών πόρων και του τοπίου στο νησί της Ίου και ευρύτερα.

Το πρόγραμμα των εργαστηρίων

Το εργοτάξιο για την κατασκευή των αναβαθμίδων θα συνεχίσει να είναι ανοιχτό, μέχρι και τη Παρασκευή, 22 Νοεμβρίου και λειτουργεί τις καθημερινές, Δευτέρα-Παρασκευή, 08:30-13:00 στο Ρέμα Μαυρουδή

Σήμερα, Τετάρτη 13 Νοεμβρίου, θα πραγματοποιηθεί περιπατητική ξενάγηση στη χώρα της Ίου, με σημείο συνάντησης την αυλή του Δημαρχείου Ιητών στις 15:00.

Την Παρασκευή 15 Νοεμβρίου, θα πραγματοποιηθεί περιήγηση στο αγροτικό τοπίο της Ίου, με σημείο συνάντησης την αυλή Δημαρχείου Ιητών 15:00.

Τέλος, το Σάββατο 16 Νοεμβρίου, θα πραγματοποιηθεί η γιορτή λήξης του εργαστηρίου, στη Χώρα της Ίου, στην Αίθουσα Παπαπέτρου, στις 18:30.

Περισσότερες πληροφορίες στο 6947002238 και στο workshop@boulouki.org

Οι αναβαθμίδες στο βάθος της ιστορίας

Παραδοσιακά, σε περιοχές όπου η επάρκεια νερού αποτελούσε πάντα πρόκληση, ανάμεσα σε διάφορα τεχνικά έργα (π.χ. στέρνες, γκιόλες, νεραύλακα κλπ), οι μικροί λίθινοι αναβαθμοί κατά μήκος των κοιτών ρεμάτων περιοδικής ροής, αποτελούσαν μια παραδοσιακή πρακτική διαχείρισης του νερού στα νησιά της Μεσογείου, η οποία ιστορικά χάνεται στον χρόνο. Ο σκοπός των αναβαθμών -ή φράγματα ανάσχεσης ή δέσεις όπως είναι επίσης γνωστά σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας- ήταν η μείωση της κλίσης του ρέματος και η συλλογή μικρών ποσοτήτων νερού για την άρδευση των παρακείμενων καλλιεργειών και το πότισμα των ζώων. Ωστόσο, οι υπηρεσίες που πρόσφεραν αυτές οι παραδοσιακές κατασκευές ήταν πολύ περισσότερες από τις προφανείς και σχετίζονταν επιπλέον με την αντιπλημμυρική και αντιδιαβρωτική προστασία, τον εμπλουτισμό των υπόγειων υδροφορέων, αλλά και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας.

Η χρήση τους για τη διαχείριση του νερού αναφέρεται στη Μινωική εποχή, ενώ πιο πρόσφατα καταγράφεται ως συστηματική πρακτική ήδη από το 1930. Οι δέσεις χρησιμοποιούνται και στα έργα ορεινής υδρονομίας για τη συγκράτηση του εδάφους μετά από πυρκαγιές, ενώ στον νησιωτικό χώρο, υπάρχουν δύο αξιόλογες περιπτώσεις: α) στην Απείρανθο της Νάξου όπου υπό τον αείμνηστο Μ. Γλέζο σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν 66 μικρά φράγματα ανάσχεσης, και β) στον Καραβά των Κυθήρων από το Κυθηραϊκό Ίδρυμα Πολιτισμού & Ανάπτυξης (ΚΙΠΑ) και το Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA), όπου συνολικά προστέθηκαν 26 λίθινοι αναβαθμοί σε ένα δίκτυο παλαιότερων δέσεων, σε μήκος περίπου 2,5 χλμ. Στη Νάξο και τα Κύθηρα, η θετική επίδραση των αναβαθμών καταγράφηκε από τις μαρτυρίες των κατοίκων των περιοχών αυτών. Ωστόσο, η έλλειψη ενός συστηματικού και επιστημονικού τρόπου καταγραφής των αποτελεσμάτων, ήταν ένα κενό που απέτρεπε τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου αφηγήματος σχετικά με τη χρησιμότητα των δέσεων για τις τοπικές νησιωτικές κοινωνίες.