Δυναμική συμβολή του τουρισμού στην εθνική οικονομία

Οι εξελίξεις και οι προοπτικές του ελληνικού τουρισμού αναλύονται στη μελέτη του Ιουλίου του Ινστιτούτου του ΣΕΤΕ, μέσω της πορείας της ελληνικής οικονομίας και των προοπτικών της, της συνεισφοράς του ελληνικού τουρισμού στο ΑΕΠ και της σημασίας του χωροταξικού σχεδιασμού για περαιτέρω ενίσχυση της τουριστικής ανάπτυξης.

Σύμφωνα με τα αναφερόμενα στη μελέτη, η σταθεροποίηση και σταδιακή ανάκαμψη του ΑΕΠ οφείλεται κατά κύριο λόγο στον εξαγωγικό αναπροσανατολισμό της ελληνικής οικονομίας, με αιχμή της προσπάθειας αυτής να αποτελεί ο εισερχόμενος τουρισμός, που μεταξύ 2010 και 2016 παρουσίασε αύξηση εσόδων κατά 38% και όπου, πλέον, περισσότερο από το 90% της συνολικής τουριστικής δραστηριότητας της χώρας προέρχεται από το εξωτερικό και μάλιστα σε ένα παγκόσμια ιδιαίτερα ανταγωνιστικό περιβάλλον.

Οι προοπτικές

Το 2016 οι αφίξεις ανήλθαν σε 24,8 εκ. χωρίς τους επιβάτες κρουαζιέρας ή 28,1 εκ. περιλαμβανομένων των επισκεπτών κρουαζιέρας και τα έσοδα σε € 12,8 δισ. / € 13,2 δισ. αντίστοιχα. Παρ’ όλη την μείωση των εσόδων από τον εισερχόμενο τουρισμό, η συνολική συνεισφορά του τουρισμού παραμένει υψηλή – σχεδόν 10% του ΑΕΠ άμεσα και 25% συνυπολογιζομένων των έμμεσων ωφελειών. Επίσης, ο τουρισμός συμβάλλει στην κάλυψη του ελλείμματος του Ισοζυγίου Αγαθών κατά 80% ενώ στις τρεις κύριες τουριστικές νησιωτικές περιφέρειες (Κρήτη, Ιόνιο, Ν. Αιγαίο) συνεισφέρει άμεσα στην δημιουργία 50% και άνω του τοπικού ΑΕΠ.

Τα μέχρι στιγμής στοιχεία τουριστικής κίνησης, αλλά και τα οικονομικά στοιχεία των αγορών μας στο εξωτερικό, δείχνουν μια ανοδική τάση για το 2017 που μας επιτρέπουν να εκτιμήσουμε ότι οι διεθνείς αφίξεις  θα υπερβούν τα 26 εκατ. από 24,8 εκατ. το 2016. Συμπεριλαμβανομένης και της κρουαζιέρας, η κίνηση της οποίας αναμένεται, πλέον, πτωτική περίπου 20% σε σχέση με πέρυσι, λόγω της γεωπολιτικής κατάστασης της ευρύτερης περιοχής της ΝΑ Μεσογείου, οι συνολικές αφίξεις για το 2017 αναμένεται να υπερβούν τα 28,5 εκατ.

Παράλληλα, εφόσον η μέση τουριστική δαπάνη ανακάμψει προς τα επίπεδα του 2015, τα συνολικά έσοδα μπορούν να υπερβούν τα μεγέθη εκείνης της χρονιάς, δηλαδή να κινηθούν μεταξύ 14,2 - 14,5 δισ. ευρώ.

Εάν επιτευχθούν οι στόχοι αυτοί, τότε ο τουρισμός μπορεί να συμβάλει ακόμα πιο δυναμικά στην ελληνική οικονομία και να δώσει - τουλάχιστον φέτος – μια επιπλέον μονάδα στο ΑΕΠ της χώρας.

Μια μονάδα η οποία θα υποστηρίξει την προσπάθεια της χώρας να πετύχει τους στόχους του Προγράμματος που έχει συμφωνηθεί με τους Θεσμούς.

Το παραπάνω πλαίσιο δημιουργεί μια μεγάλη, ίσως μοναδική, ευκαιρία που πρέπει να υποστηριχθεί για να διευκολύνει τις απαραίτητες επενδύσεις α) σε υψηλής στάθμης κλίνες, β) σε αεροδρόμια και άλλες πύλες εισόδου, γ) για τη δημιουργία πολιτιστικού τουριστικού προϊόντος, δ) την εντονότερη διασύνδεσή του με άλλους κλάδους της ελληνικής οικονομίας όπως είναι ο αγροδιατροφικός αλλά και ε) σε soft ενέργειες όπως ημερολόγιο δραστηριοτήτων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη για περαιτέρω ανάπτυξη τους ως προορισμούς city break, προώθηση συνεδριακών υποδομών κλπ.

Η σημασία του χωροταξικού σχεδιασμού για τον τουρισμό

Χωρίς όμως την άμεση αποκατάσταση της εμπιστοσύνης μεταξύ κράτους και επιχειρήσεων δεν θα δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες ώστε να υλοποιηθούν οι απαραίτητες επενδύσεις στη χώρα μας.

Βασικές προϋποθέσεις για την δημιουργία φιλοεπενδυτικού περιβάλλοντος είναι, μεταξύ άλλων, η ύπαρξη σταθερού φιλοεπενδυτικού φορολογικού πλαισίου, καθώς και ο κατάλληλος χωροταξικός σχεδιασμός μέσω ενός αποτελεσματικού Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τον Τουρισμό και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη.

Το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο θα πρέπει να στοχεύει στην “δημιουργία και διατήρηση ευημερούντων κοινωνικών, οικονομικών και οικολογικών συστημάτων”, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη την έννοια της αντοχής (“resilience”) ενός συστήματος, δηλαδή “την δυνατότητα αυτό να απορροφά τις οχλήσεις, διατηρώντας παράλληλα τον βασικό ρόλο και τις λειτουργίες του”.

Η παραπάνω πρόβλεψη αφορά στα φυσικά οικοσυστήματα και στο πολιτισμικό περιβάλλον, αλλά και στην οικονομία, στο κοινωνικό κεφάλαιο και στην καινοτομία.

Παράλληλα, ένα Εθνικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό οφείλει να λειτουργεί ως καταλύτης για τον συμβιβασμό μεταξύ διαφορετικών αναπτυξιακών δυνάμεων και κοινωνικών ομάδων με σπανίως απόλυτα κοινούς σκοπούς, στόχους και προτεραιότητες – ένα όχι μόνο εθνικό αλλά διεθνές φαινόμενο (π.χ. αντιδράσεις τοπικών κοινωνιών στην τουριστική δραστηριότητα σε πόλεις όπως η Βαρκελώνη, η Βενετία και το Βερολίνο).

Προς αυτή την κατεύθυνση, θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις διεθνείς τάσεις αλλά και την ελληνική ιδιαιτερότητα, τόσο σε θέματα φυσικού περιβάλλοντος αλλά και κοινωνικών δομών, λειτουργίας κράτους, ιδιοκτησίας γης και επιχειρηματικότητας.

Σε κάθε περίπτωση, ένα τέτοιο Σχέδιο δεν μπορεί παρά να είναι εφαρμόσιμο από το σύνολο των εμπλεκόμενων (μελετητές, δημόσια διοίκηση, οργανισμοί διαχείρισης τουριστικών προορισμών, ιδιωτικός τομέας και κοινωνία των πολιτών).

Συνεπώς, ο Στρατηγικός Χωροταξικός Σχεδιασμός για τον Τουρισμό είναι μέρος της τέχνης του εφικτού.

Είναι, λοιπόν, επιτακτική ανάγκη να καταρτισθεί ένα νέο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό που να απαντά εγκαίρως σε συγκεκριμένες προκλήσεις, όπως στο να:

• θέτει στρατηγικές κατευθύνσεις αλλά και γενικούς όρους για το είδος της τουριστικής ανάπτυξης – επιθυμητής αλλά και εφικτής - βάσει της τοποθέτησης της Ελλάδας ως έναν διεθνώς ανταγωνιστικό τουριστικό προορισμό,

• συνδέει τους στόχους και τις κατευθύνσεις με τον αναπτυξιακό προγραμματισμό και με τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία,

• επιλύει σε χωρικό επίπεδο και με αρμονικό τρόπο αδιέξοδες, εκ πρώτης όψεως, συγκρούσεις μεταξύ αναπτυξιακών πόλων και δυνάμεων, χρήσεων και δραστηριοτήτων, υπερβαίνοντας τις μικροπολιτικές αντιλήψεις και αντιπαραθέσεις,

• αξιοποιεί την καινοτομία και τις πρόσφατες τάσεις σε διάφορους τομείς όπως η ψηφιακή διείσδυση, οι νέες τεχνολογίες πληροφορικής και προστασίας περιβάλλοντος, λαμβάνοντας υπόψη τα σύγχρονα καταναλωτικά πρότυπα και τις ραγδαία αναπτυσσόμενες δημογραφικές ομάδες όπως αυτή των “Millennials”,

• προωθεί εν τέλει την δημιουργία ενός ανταγωνιστικού και βιώσιμου τουριστικού προϊόντος σε διεθνές επίπεδο και όχι αποκλεισμένο στα στενά εθνικά όρια, τα οποία προ πολλού έχουν ακυρωθεί.

Ένα νέο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό που θα αντιμετωπίσει με επιτυχία τις παραπάνω προκλήσεις θα συμβάλλει αποφασιστικά στην περαιτέρω ανάπτυξη του τουρισμού στην Ελλάδα και μέσω αυτού στην ανάκαμψη της οικονομίας της χώρας.