Οι μαθητές των δημοτικών σχολείων «στα ίχνη της γραφής»

Την ιστορία της ελληνικής γραφής και γλώσσας θα ανακαλύψουν οι μαθητές των δημοτικών σχολείων των Κυκλάδων, μέσα από το πρόγραμμα της Διεύθυνσης Μουσείων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού με τίτλο «Στα ίχνη της Γραφής», το οποίο υλοποιείται στο πλαίσιο του Ε.Π. «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση».

Η Πράξη αφορά στο σχεδιασμό και την παραγωγή βιώσιμου εκπαιδευτικού υλικού (εντύπου, ψηφιακού και διαδικτυακού), το οποίο χωρίζεται σε ένα εκπαιδευτικό φάκελο και μία μουσειοσκευή.

Εκπαιδευτικός φάκελος

Ο φάκελος περιέχει έντυπο διαρθρωμένο σε οκτώ βασικές θεματικές ενότητες που αφορούν στη γέννηση, την εξέλιξη και τη σημασία της γραφής, εικονογραφημένο έντυπο με προτεινόμενες δραστηριότητες, ένα cd-rom με εννιά διαδραστικά παιχνίδια, ένα dvd-rom με μια δεκάλεπτη ταινία κινουμένων σχεδίων και τίτλο «Η μάχη των π».

Το έντυπο των εκπαιδευτικών αποτελεί εργαλείο προσέγγισης του θέματος και όχι υλικό διδασκαλίας. Η δομή του είναι χρονολογική-θεματική, ενώ η πρώτη στήλη κάθε κεφαλαίου αποτυπώνει συνοπτικά το περιεχόμενο και τη βασική πληροφορία της ενότητας.

Η γέννηση και η εξέλιξη της γραφής

Η ιστορία αρχίζει να ξετυλίγεται με τις διάφορες μορφές γραπτής επικοινωνίας, εικόνες, σχέδια και σημεία, που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος ήδη από την παλαιολιθική εποχή για να εκφράσει νοήματα ή πληροφορίες ή να δηλώσει μια θρησκευτική, μαγική ή ακόμη και αισθητική προτίμηση. Στη συνέχεια, παρουσιάζεται η μακρόχρονη διαδικασία γέννησης της γραφής, τα πρώτα γεωγραφικά της στίγματα, ενώ παρουσιάζονται οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες επινόησής της, ξεκινώντας από τη Μεσοποταμία και την Αίγυπτο. Έπειτα, οι μαθητές περνούν σταδιακά στις γραφές που χρησιμοποιήθηκαν κατά την εποχή του Χαλκού στον Ελλαδικό χώρο: η μινωική ιερογλυφική, η Γραμμική Α’, η Γραμμική Β’ και η εξέλιξή τους, που αποτυπώνει τη διαρκή προσπάθεια για τη χρήση μιας «ευκολότερης» γραφής που να αποδίδει τον προφορικό λόγο. Το μεγαλύτερο κεφάλαιο του εντύπου ξεκινά από τις συνθήκες γέννησης του ελληνικού αλφαβήτου ως προϊόν των εμπορικών σχέσεων Ελλήνων και Φοινίκων στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου και παρακολουθεί την ιστορική διαδρομή του μέχρι σήμερα, την επιρροή που άσκησε σε άλλους λαούς και τη σημασία του στην εξέλιξη του πολιτισμού. Επιπλέον, γίνεται μια σύντομη παρουσίαση της ελληνικής γλωσσικής ιστορίας από τον 15ο αι. π.Χ. οπότε και εμφανίζεται καταγεγραμμένη από την πρώτη καθαρά ελληνική γραφή, φωτίζοντας σημαντικούς σταθμούς της. Το κεφάλαιο «Η γραφή στο σύγχρονο κόσμο» προσκαλεί τους μαθητές να αναζητήσουν άλλες χρήσεις της γραφής πέρα από την αρχική της. Έτσι θα την βρει κανείς στις εικαστικές και εφαρμοσμένες τέχνες, στη λογοτεχνία, στον κινηματογράφο αλλά και στο τραγούδι, στο παιχνίδι.

Προτεινόμενες δραστηριότητες

Στο έντυπο με τις προτεινόμενες δραστηριότητες, περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, δεκατέσσερις εικαστικές δραστηριότητες σε χρονολογική σειρά – από τις βραχογραφίες της παλαιολιθικής εποχής μέχρι τα σύγχρονα comics – με όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για την υλοποίησή τους: απαραίτητα υλικά, βαθμός δυσκολίας, επιπλέον πληροφορίες, συμβουλές κ.α. Μαθητές και εκπαιδευτικοί θα βρουν επίσης δεκαεπτά γραφοκινητικές δραστηριότητες οι οποίες περνούν από τις αιγυπτιακές δέλτους και τις μυκηναϊκές πινακίδες της Γραμμικής Β’, στους μυστικούς γραπτούς κώδικες, την καλλιγραφία και την τυπογραφία, το επάγγελμα του γραφίστα και άλλα συστήματα γραφής πέραν του αλφαβήτου. Τέλος, περιλαμβάνονται δώδεκα παιχνίδια, εμπνευσμένα από τη γραφή, τα σημεία της και τα νοήματα που αποδίδει και επτά προτάσεις δραματοποίησης με στόχο να «ζωντανέψουν» την υιοθέτηση του φοινικικού αλφαβήτου, τη δημιουργία ενός χειρόγραφου κώδικα σε ένα βυζαντινό βιβλιογραφικό εργαστήριο, τους μυστικούς κώδικες των Φιλικών, τη χαρά της αποκάλυψης ευρημάτων μιας ανασκαφής, της σύνταξης ενός πρικοσύφωνου, τη Βαβυλωνία του Δ. Βυζαντίου, αλλά και τη λειτουργία των διαφημίσεων.

Σκοπός της ποικιλομορφίας του υλικού είναι να μπορεί να ανταποκριθεί σε όσο το δυνατό περισσότερες ανάγκες, εκπαιδευτικές και παιδαγωγικές, ενώ η χρήση του διαδικτύου κρίθηκε απαραίτητη τόσο λόγω της εξοικείωσης των μαθητών με το μέσο, όσο και για τη μέγιστη δυνατή διάχυση της πληροφορίας.

Τα μέρη του εκπαιδευτικού υλικού είναι σχεδιασμένα έτσι ώστε να μπορούν να λειτουργήσουν ανεξάρτητα, αλλά και σε οποιονδήποτε συνδυασμό, ανάλογα με τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα της κάθε σχολικής ομάδας.

Το υλικό έχει ήδη αποσταλεί στα Δημοτικά Σχολεία προκειμένου να αξιοποιηθεί διαδοχικά από όλους τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές (σε προαιρετική βάση) στο πλαίσιο τα καθημερινής διδακτικής πράξης, αλλά και κυρίως στο πλαίσιο συναφών εκπαιδευτικών προγραμμάτων.

Κινητή εκπαιδευτική έκθεση

Η Μουσειοσκευή περιέχει αντίγραφα αντικειμένων, εποπτικό υλικό, αναλώσιμα και μη υλικά για τη διεξαγωγή βιωματικών εργαστηρίων, καθώς και οδηγίες για την αξιοποίησή της συνοδευόμενη με προτάσεις για επιπλέον δραστηριότητες.

Συγκεκριμένα, πρόκειται για μια μικρή, φορητή, εκπαιδευτική έκθεση – δερμάτινη σχολική τσάντα η οποία περιέχει: 12 αντίγραφα ενεπίγραφων αντικειμένων και δυο σειρές καρτών για καθένας από αυτά, 9 επιπλέον αντικείμενα σχετικά με τη γραφή σε διάφορες χρονικές περιόδους, έντυπο με πληροφορίες για τα εκθέματα και προτάσεις για δραστηριότητες, ταμπλό επιτραπέζιου παιχνιδιού και οι αντίστοιχες κάρτες, φυλλάδια οδηγιών τόσο για τη μουσειοσκευή γενικά, όσο και για το παιχνίδι ειδικά, κουτί με αναλώσιμα υλικά για βιωματικά εργαστήρια με βάση τις προτεινόμενες δραστηριότητες για τις πρώτες πιλοτικές χρήσεις, κουτί με το υλικό της μουσειοσκευής απλοποιημένο και προσαρμοσμένο για ΑμεΑ και ιδιαίτερα για άτομα με προβλήματα όρασης.

Η συμμετοχή των Κυκλάδων

Τη Μουσειοσκευή διαχειρίζεται η Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Νοτίου Αιγαίου. Σημειώνεται ότι έως και τις 20 Φεβρουαρίου 2016, η Μουσειοσκευή θα διανέμεται σε σχολικές μονάδες της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης που επιθυμούν να τη δανειστούν. Ενδιαφέρον έχουν ήδη εκδηλώσει δύο σχολεία της Πάρου και δύο της Νάξου, καθώς και σχολεία από τα Κουφονήσια, την Αμοργό και την Τήνο.

Από τις 25 Φεβρουαρίου ως και τις 05 Ιουνίου 2016, η Μουσειοσκευή θα διανεμηθεί σε σχολικές μονάδες που επιθυμούν να δανειστούν τη μουσειοσκευή από την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση Δωδεκανήσου.

Ειδικότερα, καταρτίστηκε (από τις 2 διευθύνσεις) ένας κατάλογος των σχολείων που επιθυμούν να δανειστούν τη μουσειοσκευή (λίστα προτεραιότητας) τις ημερομηνίες στις οποίες θα βρίσκεται στην κάθε Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και ο δανεισμός θα γίνεται με βάση αυτή τη λίστα.

Δανεισμός της μουσειοσκευής από την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση

Το κάθε σχολείο θα μπορεί να δανειστεί τη μουσειοσκευή για μία ή δύο εβδομάδα/ες (ανάλογα με τις ανάγκες της σχολικής μονάδας) και μετά θα πρέπει να την επιστρέψει στην Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευση από την οποία παρέλαβε τη μουσειοσκευή ή στη σχολική μονάδα που έπεται στη λίστα δανεισμού (η συνεννόηση για τη διαδικασία αποστολής, παραλαβής και παράδοσης του υλικού θα γίνεται με το γραφείο Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης).

Οι 2 Διευθύνσεις Εκπαίδευσης θα επιστρέψουν τη μουσειοσκευή στην ΠΔΕ (υπόψη της υπεύθυνης του προγράμματος κ. Ζωής Αποστόλου, τηλ. 22810 80817) μόλις τελειώσει η χρονική περίοδος που έχει προβλεφθεί για τη διαδικασία δανεισμού, προκειμένου να συμπληρωθούν τυχόν πιθανές απώλειες αναλώσιμων υλικών και να επαναπροωθηθεί στις σχολικές μονάδες τα επόμενα σχολικά έτη.

«Γράφω, γράφεις, γράφει…»

Τέλος, στο πρόγραμμα περιλαμβάνεται και Διαδικτυακή εικονική εκπαιδευτική έκθεση «Γράφω, γράφεις, γράφει…»: με υλικό που συγκεντρώθηκε αποκλειστικά για τη συγκεκριμένη εφαρμογή από τα μουσεία της ελληνικής επικράτειας και βασική ιδέα την παρουσίαση της γραφής ως μορφή επικοινωνίας μέσα από το σχήμα πομπός – μήνυμα – δέκτης, με αναφορές στο σύγχρονο κόσμο, καθώς και διαδραστικά on line παιχνίδια. Η έκθεση είναι προσβάσιμη μέσω διαδικτύου στη διεύθυνση: grafi.cultute.gr