Επιστολή για τη λειτουργία του Δημοτικού Σχολείου Ποταμιάς Νάξου

Για το νέο σχολικό έτος 2016-17 στο νησί της Νάξου θα λειτουργήσουν 22 Δημοτικά σχολεία (μαζί με το Ειδικό Δημοτικό Σχολείο). 11 από αυτά θα λειτουργήσουν ως ολιγοθέσια, όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα:
    ΟΛΙΓΟΘΕΣΙΑ Δ.Σ. ΝΑΞΟΥ    ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ    ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ (αριθμός δασκάλων)
1    ΔΣ ΠΟΤΑΜΙΑΣ    5    1
2    ΔΣ ΑΠΟΛΛΩΝΑ    2    1
3    ΔΣ ΔΑΝΑΚΟΥ    3    1
4    ΔΣ ΚΟΡΩΝΟΥ    4    1
5    ΔΣ ΧΕΙΜΑΡΡΟΥ    8    1
6    ΔΣ ΚΟΡΩΝΙΔΑΣ    8    1
7    ΔΣ ΧΑΛΚΕΙΟΥ     12    2 (1 ΣΤΟ ΟΛΟΗΜΕΡΟ)
8    ΔΣ ΣΑΓΚΡΙΟΥ     15    2
9    ΔΣ ΜΟΝΗΣ    18    3 (1 ΣΤΟ ΟΛΟΗΜΕΡΟ)
10    ΔΣ ΔΑΜΑΡΙΩΝΑ    18    3 (1 ΣΤΟ ΟΛΟΗΜΕΡΟ)
11    ΔΣ ΚΙΝΙΔΑΡΟΥ    21    3 (1 ΣΤΟ ΟΛΟΗΜΕΡΟ)

Τα ολιγοθέσια αυτά  σχολεία (αν και κάποια από αυτά με πολύ μικρό αριθμών μαθητών)  θα λειτουργήσουν κανονικά και σύμφωνα με τις αιτήσεις των γονέων θα υπάρχουν και ολοήμερα τμήματα.
Σχετικά με το Δημοτικό Σχολείο Ποταμιάς Νάξου, έχουν εγγραφεί 5 παιδιά για το σχολικό έτος 2016-17. Στο πλαίσιο της εκτίμησής μας για τη λειτουργία των σχολείων για το νέο σχολικό έτος 2016-2017 υπήρξε η σκέψη για αναστολή λειτουργίας του συγκεκριμένου σχολείου για λόγους αποκλειστικά παιδαγωγικούς και εκπαιδευτικούς που παρατίθενται παρακάτω:
Η Ποταμιά είναι ένα χωριό, το οποίο βρίσκεται πολύ κοντά στη χώρα της Νάξου και απέχει περίπου ένα με δύο χιλιόμετρα από το  χωριό Χείμαρρος, στο οποίο λειτουργεί Δημοτικό σχολείο με 8 παιδιά. Στην περίπτωση που οι γονείς των μαθητών της Ποταμιάς επιθυμούσαν να γράψουν τα παιδιά τους στο Δ.Σ. Χειμάρρου θα φοιτούσαν 13 παιδιά και θα λειτουργούσε ως διθέσιο με δύο δασκάλους. Επίσης, θα υπήρχε η δυνατότητα στο διθέσιο αυτό σχολείο (το οποίο θα εξυπηρετούσε τους μαθητές των δύο χωριών) να γίνονται διδακτικές ώρες από εκπαιδευτικούς ειδικοτήτων δηλαδή Αγγλικά, Πληροφορική, Εικαστικά, Μουσική κλπ.
Οι γονείς των μαθητών επίσης, είχαν το δικαίωμα να εγγράψουν τα παιδιά τους σε όποιο σχολείο επιθυμούσαν, με μεγαλύτερη οργανικότητα από αυτό της Ποταμιάς, με τα εκπαιδευτικά και παιδαγωγικά οφέλη ενός μεγαλύτερου σχολείου.
Σε καμιά περίπτωση, λοιπόν, δεν πρόκειται για την εξοικονόμηση ενός εκπαιδευτικού(!).
Για την περίπτωση  των ολιγοθεσίων σχολείων της Νάξου, που όπως φαίνεται στον πίνακα, θα λειτουργήσουν ακόμη και με μικρότερο αριθμό μαθητών (με 2 ή 3 μαθητές) είναι σαφές ότι σε αυτές τις περιπτώσεις οι μακρινές αποστάσεις μεταξύ των σχολείων, η ορεινότητα και το δύσκολο οδικό δίκτυο κάνουν απαγορευτικές τις μετακινήσεις των μαθητών.  Πρόθεσή μας είναι να λειτουργήσουν κανονικά τα σχολεία αυτά και να υποστηριχτούν οι οικογένειες των μαθητών αυτών, οι οποίοι επέλεξαν να παραμείνουν στα χωριά πολλές φορές κάτω από αντίξοες συνθήκες, στηρίζοντας τον τόπο τους. Εκπαιδευτικός μας στόχος είναι η υποστήριξη των σχολείων αυτών. Αυτό δε σημαίνει πως είναι αυτοσκοπός η λειτουργία και η συντήρηση ολιγοθέσιων σχολείων. Η κάθε περίπτωση εξετάζεται ξεχωριστά με γνώμονα πάντα το παιδαγωγικό συμφέρον των μαθητών και της ποιότητας του παρεχόμενου εκπαιδευτικού έργου.
Για τα ολιγοθέσια σχολεία
Τα ολιγοθέσια σχολεία μπορεί να είναι μονοθέσια, διθέσια ή τριθέσια με έναν, δύο ή τρεις δασκάλους αντίστοιχα. Τα χαρακτηριστικά τους είναι ότι βρίσκονται σε γεωγραφικά απομονωμένες, ακριτικές και δυσπρόσιτες περιοχές της Ελλάδας.
Σύμφωνα με τις σύγχρονες παιδαγωγικές προσεγγίσεις η κοινωνικοποιητική λειτουργία του σχολείου είναι βαρύνουσας σημασίας για την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού. Η κοινωνικοποίηση αφορά τη διαδικασία αλληλεπίδρασης ανάμεσα στο παιδί με το περιβάλλον, τους συνομηλίκους και τους σημαντικούς ενήλικες (άλλους δασκάλους) καθώς και με τα ερεθίσματα που δέχεται από το σχολικό περιβάλλον. Σύμφωνα με βιβλιογραφικές έρευνες, στα ολιγοθέσια σχολεία η αλληλεπίδραση για τους μαθητές και τους δασκάλους τους είναι αρκετά περιορισμένη, λόγω του μικρού αριθμού μαθητών σε αντίθεση με τα πολυθέσια σχολεία που προσφέρουν μία ποικιλία εμπειριών (Bray, 1987). Επίσης, κατά τον Hmi (1978) η έλλειψη πολλών μαθητών στην τάξη του ολιγοθεσίου μπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσματα στην κοινωνική ανάπτυξη των μαθητών.
Η διδασκαλία στα ολιγοθέσια σχολεία υλοποιείται ως εξής: Ο εκπαιδευτικός απευθύνεται σε μία τάξη, ενώ τα παιδιά των άλλων τάξεων αυτο-απασχολούνται με «σιωπηλές εργασίες». Η συνεργατική μάθηση μεταξύ των μαθητών και μαθητριών, ενισχυμένη με στρατηγικές αυτο-διδασκαλίας είναι επίσης συνήθης. Το ωράριο είναι ρευστό, συχνά τα διαλείμματα καταπατούνται σε όφελος του διδακτικού χρόνου που μοιάζει ασφυκτικός και πολλές εργασίες ανατίθενται ως εργασία κατ' οίκον. Ένα άλλο χαρακτηριστικό του είναι, ότι για τη διδασκαλία ορισμένων μαθημάτων δεν αφιερώνεται ολόκληρη διδακτική ώρα αλλά ένα ημίωρο.
 Υπάρχει μεγάλη δυσκολία στην εφαρμογή των σύγχρονων προγραμμάτων σπουδών, το χρόνο διδασκαλίας ανά τάξη και μάθημα και τη μέθοδο διδασκαλίας. Στα σχολεία «ανάγκης», όπως χαρακτηριστικά αναφέρονται στη βιβλιογραφία τα ολιγοθέσια σχολεία, έχουμε τη λειτουργία της συνδιδασκαλίας και ορισμένων μαθημάτων «σε κύκλους». Για παράδειγμα τη μία σχολική χρονιά  διδάσκονται τα μαθήματα της Δ΄ τάξης και την άλλη τα μαθήματα της Γ΄ εκτός από τα μαθηματικά, τα οποία διδάσκονται κανονικά αλλά πάντοτε στον μισό χρόνο απ’ ό, τι στα πολυθέσια σχολεία. Σε αυτά τα ασφυκτικά χρονικά πλαίσια ο δάσκαλος με ηρωικές προσπάθειες «τρέχει» να προλάβει όλες τις τάξεις και να εφαρμόσει σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας.
Οι δυσκολίες που υπάρχουν στη λειτουργία των ολιγοθεσίων σε συνδυασμό κάποιες φορές με τις ελλείψεις στις κτιριακές υποδομές και την ελλιπή συντήρηση των σχολικών κτηρίων εγείρουν συζητήσεις στην εκπαιδευτική κοινότητα. Όμως, σύμφωνα με τα σημερινά κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα και την τάση για αποκέντρωση, τα μικρά σχολειά πρέπει να λειτουργούν, όταν δεν υπάρχουν άλλες λύσεις καλύτερες  για τα παιδιά.

Εν κατακλείδι,  απαντώντας σε τοπικούς και πολιτικούς παράγοντες που μιλούν για απαξίωση και υποβάθμιση της νησιωτικής Ελλάδας και της εκπαίδευσης στα νησιά των Κυκλάδων, τα στοιχεία που παρατίθενται, για το πώς θα λειτουργήσουν τα σχολεία την επόμενη σχολική χρονιά, δείχνουν το εντελώς αντίθετο. Η,  για δεκαετίες,  αδιαφορία της  πολιτείας για τα νησιά και την τύχη των κατοίκων, με φυσική συνέπεια την ερήμωση της υπαίθρου, λόγω της  συρρίκνωσης του αγροτικού πληθυσμού και της αστικοποίησης, η  απουσία υποστηρικτικών δομών για τις τοπικές κοινωνίες, η έλλειψη τακτικής συγκοινωνίας (όπως παραδέχεται τοπικός παράγοντας σε επιστολή του για την ενδεχόμενη αναστολή του ΔΣ της Ποταμιάς και τη δυσκολία μετακίνησης των μαθητών), είχαν σαν επακόλουθο και τη δραστική μείωση του πληθυσμού και συνακόλουθα του αριθμού των μαθητών.
Οι λόγοι εντυπωσιασμού και οι επιστολές διαμαρτυρίας αναφορικά με τη «στήριξη» των μαθητών, των γονέων και της τοπικής κοινωνίας δεν περιορίζονται μόνο στη λειτουργία ενός σχολείου με τόσο μικρό αριθμό μαθητών και  ένα δάσκαλο, στο όνομα της «ζωντάνιας» του χωριού, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες των μαθητών και το δικαίωμά τους σε ίσες ευκαιρίες, στο πλαίσιο μιας ποιοτικής παρεχόμενης εκπαίδευσης.
Μετά από έναν εκτενή τηλεφωνικό διάλογο με τους γονείς των πέντε μαθητών του Δημοτικού Σχολείου Ποταμιάς Νάξου και λαμβάνοντας υπόψη την επιθυμία τους αλλά και την αγωνία τους, το σχολείο  θα συνεχίσει να λειτουργεί.
Τα ερωτήματα όμως, παραμένουν και υπάρχει συλλογική ευθύνη (της πολιτείας, των πολιτικών παραγόντων, των τοπικών φορέων, της τοπικής κοινωνίας, των γονέων) γιατί κανένας μας δεν έχει το δικαίωμα να στερήσει από τα παιδιά ένα σύγχρονο, ποιοτικό και δημοκρατικό σχολείο.