Όχι πλαστικά στη θάλασσά μου

Την ανησυχία τους για τις παγκόσμιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη ρίψη πλαστικών αποβλήτων στους ωκεανούς εκφράζουν εκπαιδευτικοί, μαθητές και γονείς μέσω της συμμετοχής τους σε ένα δεκαπενθήμερο πρόγραμμα δραστηριοτήτων.

Η κεντρική δράση ευαισθητοποίησης  για το Περιβάλλον και την Αειφορία με θέμα «Όχι πλαστικά στη θάλασσά μου» αποτελεί «καρπό» συνεργασίας μεταξύ πολλών Διευθύνσεων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης από όλη την Ελλάδα. Στο εν λόγω δίκτυο λαμβάνουν επίσης μέρος οι αντίστοιχες Διευθύνσεις του Νομού Κυκλάδων διαμέσου των Υπευθύνων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Σχολικών Δραστηριοτήτων.

Μέσω αυτής της πρωτοβουλίας, που λήφθηκε στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας Περιβάλλοντος (5 Ιουνίου), προτείνεται στα μέλη των σχολικών κοινοτήτων να  υιοθετήσουν νέες συνήθειες για 15 συνεχόμενες ημέρες, να τις εντάξουν στην καθημερινότητά τους και να παροτρύνουν τους γύρω τους να πράξουν το ίδιο. Μικρές αλλαγές που μπορούν να κάνουν μεγάλο καλό στην υγεία όλων μας. Οι συμμετέχοντες μπορούν να συνεχίσουν να δρουν υπεύθυνα στις διακοπές τους και σε κάθε επίσκεψή τους στη θάλασσα. Το μόνο που έχουν να κάνουν είναι να θυμούνται τι μπορούν να πάρουν μαζί τους για να μην αναγκαστούν να δημιουργήσουν κι άλλο πλαστικό σκουπίδι κατά την παραμονή τους στην παραλία (πχ. το δικό μου παγούρι με νερό κ.λπ.) και να καθαρίζουν με τους γονείς ή τους φίλους τους το μικρό κομμάτι ακτής που τους φιλοξενεί, ανακυκλώνοντας ό,τι μπορεί. Με την υιοθέτηση νέων συνηθειών θα δημιουργήσουν τη νέα “τάση’’ για το καλοκαίρι του 2020.

Προβληματισμός που οδήγησε στην ανάληψη τις δράσης

Έχουμε ήδη όλοι παρατηρήσει εικόνες με πλαστικά γάντια και μάσκες πεταμένα στα πεζοδρόμια και στους δρόμους, τα οποία καταλήγουν με την επίδραση των ανέμων στη θάλασσα. Η ρύπανση από πλαστικά μιας χρήσης αποτελεί μια από τις συνέπειες της πανδημίας COVID19, λόγω της ανεξέλεγκτης απόρριψης γαντιών και αντικειμένων μιας χρήσης, καθαριστικών και μίνι πλαστικών αντισηπτικών κ.λπ.  Η πανδημία μας υπερτόνισε ότι η υγεία είναι το πιο σημαντικό αγαθό και είναι συστημικό, δεν είναι ατομικό. Υγιής ανθρωπότητα μπορεί να υπάρξει μόνο σε υγιή πλανήτη.

Παραγωγή πλαστικού και ρύπανση από πλαστικό 

Η παραγωγή πλαστικού έχει πολλαπλασιαστεί κατά 20  φορές τα τελευταία 50  χρόνια σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. Η ανάπτυξη πλαστικών μιας χρήσης και η μαζική χρήση πλαστικών συσκευασιών και φιαλών δημιουργούν ένα σημαντικό περιβαλλοντικό πρόβλημα. Την τελευταία δεκαετία,  έχουν παραχθεί περισσότερα πλαστικά από ό,τι τα προηγούμενα 100 χρόνια. Το ήμισυ του χρησιμοποιούμενου πλαστικού είναι μιας χρήσης κατά τον ΟΗΕ. Σύμφωνα με το Υπουργείο Περιβάλλοντος της Γαλλίας, μια μέση πλαστική σακούλα χρησιμοποιείται μόνο για 20 λεπτά. Η ίδια σακούλα  χρειάζεται από έναν μέχρι  και τέσσερις αιώνες για να εξαφανιστεί.

Ρύπανση και επιπτώσεις στα οικοσυστήματα

Η πλαστική ρύπανση έχει φτάσει σε ανησυχητικές διαστάσεις, ενώ κάθε χρόνο τουλάχιστον 8 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού καταλήγουν στους ωκεανούς. Σύμφωνα με την Unesco, τα πλαστικά απόβλητα σκοτώνουν περισσότερα από ένα εκατομμύριο θαλασσοπούλια και περισσότερα από 100.000 θαλάσσια θηλαστικά κάθε χρόνο. Μεταξύ 60% και 80% των θαλάσσιων αποβλήτων είναι χερσαία (τα υπόλοιπα προέρχονται κυρίως από τον κλάδο της αλιείας). Τα πιο κοινά θαλάσσια απορρίμματα είναι πλαστικά και συνθετικά υλικά που έχουν καταστροφικές επιπτώσεις στη θαλάσσια ζωή και στα θαλάσσια πτηνά.

Οι επιπτώσεις στην υγεία

Πολλά πλαστικά περιέχουν φθαλικές ενώσεις (DEHP) και μία οργανική χημική ένωση, η οποία κυρίως χρησιμοποιείται ως πρόσθετο με άλλα χημικά για την παρασκευή πολυκαρβονικών πλαστικών (PC) (BPA). Τα τρόφιμα ή τα ποτά που αποθηκεύονται σε αυτά τα πλαστικά μπορούν να μολυνθούν από αυτές τις χημικές ουσίες. Έτσι, μια πρόσφατη μελέτη (Environmental Science and Pollution Research) έδειξε ότι το νερό που αποθηκεύεται σε πλαστικά μπουκάλια περιέχει δύο φορές περισσότερες ορμόνες (αρσενικές ή θηλυκές) από αυτό που αποθηκεύεται σε γυάλινες φιάλες ή το νερό της βρύσης. Εάν τα τρόφιμα θερμαίνονται μέσα σε πλαστικά δοχεία, αυτές οι ουσίες μεταφέρονται  επίσης στα τρόφιμα και στο σώμα μας. Αυτές οι ουσίες είναι δυνητικά επιβλαβείς για τις ανθρώπινες ορμόνες, τα αναπαραγωγικά συστήματα και επηρεάζουν την ανάπτυξη των παιδιών.

Η Ανακύκλωση και τα όριά της

Το ποσοστό ανακύκλωσης πλαστικών προϊόντων ανέρχεται μόλις στο 21% στη Γαλλία (Ademe) (υπολογίζεται σε λιγότερο από 10% στον κόσμο). Το πλαστικό είναι δύσκολο να ανακυκλωθεί και δεν μπορεί να ανακυκλώνεται απεριόριστα. Εκτιμάται ότι το 9% του πλαστικού που παράγεται παγκοσμίως ανακυκλώνεται, το 12% καίγεται και το 75% είναι θαμμένο υπόγεια ή διάσπαρτα στη φύση δημιουργώντας σημαντική ρύπανση. Υπάρχουν ασφαλώς πλαστικές σακούλες που είναι βιοδιασπώμενες, οι οποίες είναι κατασκευασμένες από φυτικό άμυλο. Ωστόσο, σύμφωνα με μια αυστραλο-γερμανική μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2011, μόνο 3% έως 10% των συστατικών αυτών των σακουλών  διασπώνται στο νερό, ενώ τα υπόλοιπα γίνονται πιθανά γεύματα για τα θαλάσσια ζώα.

15νθήμερη Agenda Δράσεων

Μαθητικές περιβαλλοντικές ομάδες, τοπικές κοινότητες, παιδιά, λάτρεις της θάλασσας και μέλη της ευρύτερης τοπικής κοινωνίας μπορούν να επιλέξουν να υιοθετήσουν μία

Μπορούμε να συμμετέχουμε μεμονωμένα ή συλλογικά: Μαθητικές περιβαλλοντικές ομάδες,  καταναλωτές, αθλητικές ενώσεις, εταιρείες, τοπικές κοινότητες, παιδιά, λάτρεις της θάλασσας πολλές ή όλες τις μικρές δράσεις που προτείνονται:

1η ημέρα: Δε χρησιμοποιώ πλαστικά μαχαιροπήρουνα και πιάτα.

2η ημέρα: Στο χυμό, στον καφέ ή στο αναψυκτικό δεν ξεχνώ: Χωρίς (πλαστικό) καλαμάκι σας παρακαλώ!

3η ημέρα: Έχω μαζί μου την επαναχρησιμοποιούμενη τσάντα για τα ψώνια μου.

4η ημέρα: Αποφεύγω όλα τα συσκευασμένα προϊόντα και φρούτα ή λαχανικά σε πλαστικές συσκευασίες. Προτιμώ να αγοράζω προϊόντα χύμα.

5η ημέρα: Ετοιμάζω το κολατσιό μου στο επαναχρησιμοποιούμενο σκεύος μου και αποφεύγω τις πλαστικές διαφάνειες ή σακούλες μιας χρήσης.

6η ημέρα: Παρατηρώ εάν υπάρχει σήμανση Ecocup, στα ποτήρια ή στις συσκευασίες που καταναλώνω στις εξόδους ή στα ψώνια μου.

7η ημέρα: Αποφεύγω τις μικρές ατομικές συσκευασίες (βούτυρο, μέλι, μαρμελάδα κλπ.)

8η ημέρα: Χρησιμοποιώ σαπούνι ή σαμπουάν σε στερεή μορφή - πλάκα και λέω αντίο στο πλαστικό στο μπάνιο μου.

9η ημέρα: Και αν έφτιαχνα μόνος/η τα οικιακά μου απορρυπαντικά, σαπούνια…

10η ημέρα: Αρχίζω την εβδομάδα στη δουλειά με το ποτήρι, το φλιτζάνι και ό,τι άλλο χρειάζομαι επαναχρησιμοποιούμενο.

11η ημέρα: Στο σχολείο, στη δουλειά, στον περίπατο, στη βόλτα, πάντα με το παγουράκι μου για το νερό, αποφεύγοντας τις πλαστικές συσκευασίες νερού.

12η ημέρα: Αγοράζω ρούχα από φυτικές ίνες για να αποφύγω την διασπορά των πλαστικών ινών στο νερό.

13η ημέρα: Αποφεύγω αγορές από το διαδίκτυο, εκτός εάν πρόκειται για εξαιρετικά μεγάλη ανάγκη, π.χ. πανδημία, γιατί συχνά οι συσκευασίες των προϊόντων αποτελούνται από πολύ πλαστικό.

14η ημέρα: Έχω ήδη μειώσει το πλαστικό που καταναλώνω και ό,τι χρησιμοποιώ το ξεχωρίζω για ανακύκλωση.

15η ημέρα: ...σας αφήνουμε να αυτοσχεδιάσετε και να μας προτείνετε ιδέες.

Εκπαιδευτικοί, μαθητές, περιβαλλοντικές ομάδες και όλοι οι συμμετέχοντες μπορούν να δημοσιεύουν τις δράσεις τους και να βλέπουν καλές πρακτικές άλλων στο padlet https://padlet.com/iodinou/xsxxjc9tziq3z70g και στη δημόσια ομάδα facebook «Όχι πλαστικά στη θάλασσά μου».